81
burada
y
m
– yanacaq buxarlarının
molekul kütləsidir
kmol
kq
.
Avtomobil benzinləri üçün yanacaq buxarlarının molekul kütləsi
120
110
y
m
kmol
kq
, dizel
yanacaqları üçün
200
180
y
m
kmol
kq
, sıxılmış təbii qaz (STQ) üçün
16
y
m
mol
q
,
mayeləşdirilmiş neft qazı (MNQ) üçün isə
53
50
y
m
mol
q
hədlərində qəbul edilir.
Dizel mühərriklərində silindrdəki təmiz havanın həcminə nisbətən yanacaq buxarlarının çox az
və onun molekul kütləsinin isə böyük olduğu üçün yanacaq buxarlarının miqdarını nəzərə
almamaq olar. Belə olduqda dizel mühərriklərində yanıcı qarışığın mol miqdarı aşağıdakı kimi
təyin edilir:
0
1
L
М
yanacaq
.
kq
.
qar
.
yan
.
kmol
. (10.6)
Qaz yanacaqla işləyən mühərriklər üçün:
0
1
L
М
yanacaq
m
.
qar
.
yan
m
3
3
. (10.7)
Bütün mühərriklər üçün yanıcı qarışığın kütlə ilə miqdarı (
1
m ) aşağıdakı düsturla hesablanır:
1
0
1
l
m
yanacaq
.
kq
.
qar
.
yan
.
kq
. (10.8)
Yanacaq tam yandıqda, yəni
1
olduqda yanma məhsullarının tərkibi karbon qazından
(CO
2
), su buxarından (H
2
O), yanmada iştirak etməyən izafi oksigendən (O
2
) və azotdan (N
2
) ibarət
olur.
1
olduqda yanma məhsullarının bu komponentlərinin mol miqdarları aşağıdakı kimi
hesablana bilər:
12
2
C
M
CO
yanacaq
.
kq
kmolCO
2
, (10.9)
2
2
H
M
O
H
yanacaq
.
kq
O
kmolH
2
, (10.10)
0
1
208
0
2
L
.
M
O
yanacaq
.
kq
kmolO
2
, (10.11)
0
792
.
0
2
L
M
N
yanacaq
.
kq
kmolN
2
. (10.12)
Bu zaman yanma məhsullarının ümumi miqdarı:
0
2
208
.
0
2
12
2
2
2
2
L
H
C
M
M
M
M
M
N
O
O
H
CO
yanacaq
.
kq
mehsulları
.
y
.
kmol
. (10.13)
Qaz yanacaqla işləyən mühərriklərdə
1
olduqda yanma məhsullarının ayrı-ayrı
komponentlərinin miqdarı:
r
m
n
CO
O
H
C
n
M
2
yanacaq
.
mol
molCO
2
(10.14)
)
(
2
2
r
m
n
O
H
О
H
C
m
М
yanacaq
.
mol
O
molH
2
, (10.15)
0
1
208
.
0
2
L
M
O
yanacaq
.
mol
molO
2
, (10.16)