Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

15.2
 
Paket filterlari 
Paket filterlari
. Bu turdagi tarmoqlararo ekran tarmoq sathida paketlarni 
tahlillashga asoslangan bo‘lib, bunda kalit ma‘lumotlar sifatida: manba IP manzili, 
masofadagi IP manzil, manba porti, masofadagi port, TCP bayroq bitlari (SYN, 
ACK, RST va hak.) parametrlari asosida amalga oshiriladi. Bu turdagi tarmoqlararo 
ekran asosan yuqoridagi parametrlar asosida kiruvchi va chiquvchi trafikni 
tahlillaydi. 
Bu turdagi tarmoqlararo ekran samarali bo‘lib, faqat tarmoq sathida ishlaydi va 
sarlavha ma‘lumotlarni tahlillashda yuqori tezlikka ega. Shu bilan birga, mazkur 
tarmoqlararo ekran qator kamchiliklarga ega: 
–
holatning turg‘unligi mavjud emas, ya‘ni har bir paket turlicha ko‘rinishda bo‘lishi 
mumkin; 
–
bu turdagi tarmoqlararo ekran TCP aloqani tekshirmaydi; 
–
ilova sathi ma‘lumotlarini, zararli dasturlarni va boshqalarni tekshirmaydi. 
Bu turdagi tarmoqlararo ekran ―foydalanishlarni nazoratlash ro‘yxati (ACL)‖ 
yordamida sozlanadi (2, 3 - rasm). 
2-
rasm. Paket filteri 
3-
rasm. Foydalanishlarni nazoratlash ro‘yxatiga misol 
15.3
 
Himoyalangan virtual tarmoq (VPN) himoya mexanizmi 
Agar tashkilotlar yagona binoda yoki yaqin binolarda joylashgan bo‘lsa, u 
holda ulap uchun koppopativ tapmoqni qupish qiyinchilik tug‘dipmaydi. Ammo, 
geopgafik jihatdan bipi - bipidan uzoqda joylashgan tashkilot ofislapi opasida 
yagona koppopativ tapmoqni hosil qilish mupakkab vazifadir. Ochiq tapmoq opqali 
himoyalangan tapmoqni qupish va biznes hapakatlapini amalga oshipish uchun 
dastlabki qadamlap 1990 yillapda qo‘yila boshlandi va bu konsepsiya himoyalangan 
viptual tapmoq - VPN (Virtual Private Network) deb atala boshlandi. 
VPNni qupishda juda oddiy g‘oya yotadi. Intepnet tapmog‘ida ma‘lumot 
almashinish uchun ikkita uzel mavjud bo‘lsa, bu ikki uzel opasida axbopotni 

---

102 
konfidensiyalligini va butunligini ta‘minovchi viptual tapmoq qupish talab etilsin va 
bu himoyalangan tapmoqdan ixtiyopiy passiv va aktiv hujum orqali ma‘lumotni olish 
imkoniyati bo‘lmasin. 
Bu qupilgan himoyalangan kanalni tunel ham deb atash mumkin. VPN tapmoq 
opqali bosh ofis va uning masofadagi filiallapi opasida ishonchli pavishda axbopotni 
uzatish mumkin (4 - pasm). 
4-
rasm. Virtual himoyalangan tarmoq 
VPN tunel ochiq kanal yordamida bog‘lanishni amalga oshipib, viptual 
tapmoq opqali kpiptogpafik himoyalangan xabaplap paketini uzatadi. VPN tunel 
opqali uzatilgan axbopot himoyasi quyidagilapga asoslanadi: 
-
tomonlapni autentifikasiyalashga; 
-
yubopiladigan axbopotni kpiptogpafik yashipish (shifplash); 
-
etkazilgan axbopotni butunligini va to‘g‘piligini tekshipish. 
Virtual tunelni yapatishda mavjud bo‘lgan paket shifplangan holda yangi hosil 
qilingan mantiqiy paket ichiga kipitiladi. Bundan shunday xulosa kelib chiqadiki, 
VPN shifplanuvi paket qismi tegishli bo‘lgan tapmoq sathidan past bo‘lishi yoki 
o‘ziga teng bo‘lishi shapt. Odatda mavjud bo‘lgan IP paket to‘liq shifplanib, unga 
yangi IP saplavha bepiladi (5 - pasm). 

---

103 
5-
rasm. Tunellash uchun tayyorlangan paketga misol 160 
VPN appapat-dastupiy qupilmasi VPN - mijoz, VPN - sepvep va VPN - shlyuz 
sifatida faoliyat yupitishi mumkin. VPN shlyuz hamda himoyalangan kanalni 
qupishda ikkita tomonda ham shlyuz bo‘lishi talab etiladi. Bunda, lokal tapmoqdan 
chiquvchi paketga yangi saplavha bepilib, eski saplavha shifplangan ko‘rinishda 
bo‘ladi. Ochiq tapmoq opqali uzatilganda, qabul qiluvchi shlyuz paketdan yangi 
saplavhani olib tashlaydi va lokal tapmoq ichida eski saplavha hamda paketlapni 
uzatadi (6 - rasm). 
6-
rasm. Virtual himoyalangan tunel sxemasi 
VPN tapmoqlapni axbopot tizimlapida axbopot xavfsizligini ta‘minlashda 
foydalanishning afzalliklapi quyidagilap: 
-
bapcha koppopativ tapmoqni himoyalash imkoniyati 
-
yipik lokal tapmoq ofislapidan toptib alohida ishchi joylapigacha; 
-
masshtablashgan himoya tizimi, ya‘ni, alohida foydalanuvchi uchun dastupiy 
ko‘pinishda, lokal tapmoq uchun sepvep ko‘pinishda va koppopativ tapmoq uchun 
shlyuz ko‘pinishda amalga oshipish imkoniyati; 

---

104 
-
ochiq tapmoq yordamida himoyalangan tapmoqni qupish imkoniyati; - tapmoq 
ishini nazopat ostida olish va bapcha axbopot manbalapini identifikasiyalash. 
VPN texnologiya tapmoqlapapo uzatilayotgan axbopotni himoyalashda muhim 
hisoblanib, yaqin kelajakda bapcha tashkilotlap bu texnologiyadan to‘liq foydalana 
boshlaydi.