Aydın Əli-zadə
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
89 qərara görə Ġsada olan iki təbiətin bir-biri ilə münasibəti 2 cüt mənfi sözlə ifadə edilir: 1. ―BirləĢmədən, çevrilmədən, dəyiĢməz olaraq‖ (monofizitlərə qarĢı). 2. ―Bölünmədən, ayrılmadan‖ (nestorianlara qarĢı) 189 . Beləliklə ortodoksal kilsənin ardıcılları inanırlar ki, Ġsa həm Tanrı, həm də insan kimi kamildir. Onun günahları yoxdur. O, əvvəlcə Ata tərəfindən doğulmuĢdur, sonra isə insanları xilas etmək üçün ikinci dəfə Məryəm tərəfindən doğulmuĢdur. Ġlahi və insani təbiətlər isə, onda ―birləĢmədən, çevrilmədən, bölünmədən, ayrılmadan‖ vəhdət təĢkil edir. Lakin Kalkedon məclisinin qərarı heç də hamını qane etməmiĢdir. Bir çox ġərq kilsəsi onu inkar etmiĢdi və monofizit düĢüncəsinə üstünlük vermiĢdi. Teodosius adlı bir monofizit rahib, Kalkedondan qayıdaraq, Kilsə Məclisinin qərarlarına etiraz edərək, Fələstində üsyan qaldırmıĢdı. Üsyançılar Qüdsü ələ alıb qarətlərə məruz qoymuĢdular. Üsyan yatırılandan sonra Teodosius Sinaya qaçmıĢ və orada da üsyan qaldırılmıĢdı. Sabitliyin pozulmasından ehtiyat edən papaz I Leo monofizitlərlə barıĢıq axtarmaq məcburiyyətində qalmıĢdı. Lakin buna baxmayaraq yepiskopların əksəriyyəti monofizitlərin əleyhinə çıxıĢlar edirdilər. Daha sonra isə, monofizitlik, Bizansa qarĢı baĢ qaldıran müxtəlif separatçı qrupların və millətlərin ideologiyasına çevrilmiĢdi. Buna görə də, 519-cu ildə, imperator I Yustianianos bütün monofizit keĢiĢləri vəzifələrindən azad edərək onlara qarĢı təqiblərə baĢladı. Təqiblərdən xilas olmaq üçün monofizitlərin çoxu Misirə qaçdılar. Bu günə qədər qıpti (Misirdə), erməni, həbəĢ (Efiopiyada) kilsələri monofizit əqidəsində qalıblar. Daha sonra, monofizitlər bir-neçə təriqətlərə bölünmüĢdürlər. Məsələn antioxiya patriarxı Severusun ardıcılları hesab edirdilər ki, Ġsanın bir təbiəti vardır, lakin onun daxilində insani və Ġlahi keyfiyyətlər vardır. Öz dirçəlməsinə qədər Ġsanın bədəni insan bədəni idi, yəni o yeyirdi, içirdi və s. Severusun ardıcıllarından fərqli olaraq, Halikarnas 190 yepiskopu Yulianus (Julianus) ardıcılları 191 hesab edirdilər ki, Ġsanın bədəni insan bədəni deyil. Onun yeyib-içməsi kimi insani keyfiyyətləri təbiətindən deyil, özünün istəyindən irəli gəlirdi. 189 Михаил Поснов. История христианской церкви (до разделения Церквей - 1054 г.). Первое, сокращенное издание: София, 1937. Второе в изд-ве "Жизнь с Богом", полное: Брюссель, 1964. Репринт: Брюссель, ЖсБ, 1988. http://www.krotov.info/history/00/posnov/12_posn.html#_Toc536360510 190 Yunanca Halikarnassos. Müasir Turkiyənin Bodrum Ģəhəri. 191 Onları avtortodoketlər təriqəti adlandırırlar. 90 Origençilərə qarĢı mübarizə Monofizitlərə qarĢı aparılan mübarizə ilə bərabər, Kilsə, eyni zamanda, Origenusun ardıcılları ilə də mübarizə aparırdılar. Origençilər deyirdilər ki, insanlar, Ģeytanlar, mələklər və ümumiyyətli hamı Tanrı tərəfindən son nəticədə xilas olunacaqlar. Bundan baĢqa, onlar hesab edirdilər ki, hər bir insanın ruhu əvvəlcə yaradılmıĢdır və yalnız sonra Tanrı onları bədənlərə yerləĢdirir. Deməli ruhlar insanların həyata gəlməsindən öncə yaradılmıĢdır. Origençilərin əsas ideoloqlarından biri Bizanslı Leontius 192 olmuĢdur. Origençilərin fikirləri 553-cü ildə imperator Yustinianos (Iustinianos) tərəfindən yığılan V Ümumdünya Kilsə Məclisi tərəfindən pislənmiĢdi. Bundan sonra origençilərə qarĢı Ģiddətli təqiblər baĢlamıĢdı. Bundan baĢqa, bu məclisdə Mopsuetsli Teodorusun Loqosun Ġsada yalnız mənəvi Ģəkildə olması fikri də rədd edilmiĢdi. Monofelitlərə qarĢı mübarizə Kalkedon Kilsə Məclisindən sonra monofizitlərlə, Ġsada ikili təbiətin olmasını qəbul edən Bizans kilsəsinin nümayəndələri arasında bir neçə onilliklər ərzində gərgin mübarizə getmiĢdi. VII əsrin əvvəlində Bizansla (ġərqi Roma ilə) Ġranın müharibəsi baĢlanmıĢdı. Bu müharibədə qələbəyə nail olmaq üçün, imperator Heraklios (Herakleios) Ermənistanda iranlılara qarĢı ikinci cəbhə açmaq niyyətində idi. Lakin ermənilər, monofizit kilsəsinə mənsub olduqlarına görə, Bizans imperiyasından çəkinirdilər və Ġrana üstünlük verirdilər. Bizansda isə monofizitlər təqiblərə məruz qalmıĢdılar. Ermənilərlə münasibətlərin yaxĢılaĢdırılması və orada iranlılara qarĢı cəbhənin açılması, Herakliosun əsas siyasi məqsədlərindən biri olmuĢdu. Bu iĢdə, ona əsli suriyalı olan patriarx Sergius kömək etmiĢdi. O, monofizitlərlə rəsmi Bizans kilsəsinin arasında ixtilafa səbəb olan, Ġsanın təbiəti haqqında problemin həll edilməsi üçün, barıĢdırıcı fikir ortalığa çıxarmıĢdı. Sergius deyirdi ki, Ġsanın iki təbiəti olmuĢdur, lakin iradəsi (enerjisi) bir idi. Bununla 192 Onun haqqında geniĢ məlumat üçün bax: Византийские Отцы V-VIII вв.: Из чтений в Православном богословском институте в Париже. - Париж, 1933. 260 с. (2-е издание (репринт) - Париж: УМСА-Press, 1990; 3-е издание (репринт) - М.: Паломник, 1992). http://lib.eparhia-saratov.ru/books/20f/florovsky/byzant1/26.html 91 razılaĢan ermənilər Herakliosus müttəfiqləri oldular və bundan sonra o, Ġrana sarsıdıcı hərbi zərbələr endirməyə müvəffəq oldu. ―Ġki təbiət, bir iradə‖ prinsipini Roma papazı Honorius da dəstəkləmiĢdir, lakin sonra kilsə xadimləri onu bu addım atdığına görə pisləmiĢdilər. Ġyerusalim (Qüds) patriarxı Sofroniy isə, bu prinsipi qətiyyətlə rədd etmiĢdir. O Ġsada iki iradənin olduğunu iddia edirdi (Ġlahi və insani). Onunla birlikdə bu fikri məĢhur ilahiyyatçı Tövbə edən Maksimus da dəstəkləmiĢdi. Onların fikrincə hər bir iradə öz mahiyyətinə görə hərəkət edir və bu hərəkətə görə də təbiətlərin müxtəlifliyinin dərk olunması imkanı əldə edilir. Əgər iradə birdirsə, onda təbiətlərin arasında fərq olmur. 637-ci ildə Qüds müsəlmanlar tərəfindən fəth edilir və Ģəhərin patriarxı Sofronius (Sophronius) bir müddət onlarla əməkdaĢlıq etdiyinə görə, əvəzinədə xəlifə Ömər Ģəhərin bütün xristian müqəddəs yerlərini ona tabe etdirmiĢdi. Sofroniusun ölümündən sonra, imperator Heraklios 638-ci ildə xristian imanının necə olması haqqında əmrini açıqlayır. Bu əmrə görə, Ġsanın yalnız bir iradəsi olmalı idi. Bu cür inanca monofelit inancı deyilir. Həmin ildə patriarx Sergius da ölmüĢdür və ondan sonra Konstantinopolis patriarxı Pirr olmuĢdur. O monofelit idi və imperatorun əmrini 638-ci ildə Kilsə Məclislərinin birində təsdiqlətdirmiĢdi. Heraklios 641-ci ildə vəfat edəndən sonra onu II Konstant əvəz etmiĢdi. O ümumiyyətlə Ġsada neçə iradə olduğu haqqında hər bir söhbəti qadağan etmiĢdi. Romada isə papaz Honoriusun ölümündən sonra Herakliosun monofelit əqidəsini dəstəkləyən əmri rədd etdilər. Papaz I Martinus, Lateranda 193 Kilsə Məclisi yığaraq monofelit əqidəsini pisləmiĢdi. Lakin imperator əmrini icra etməməsinə görə Martinusu məhkəməyə çəkmiĢdilər və sürgünə yollamıĢdılar. ġərqdə isə monofelitlərə qarĢı ən fəal çıxıĢ edən Tövbə edən Maksimus (Maximus) (580-662) olmuĢdu. O da təqiblərə məruz qalmıĢdı. Onun fikrincə Ġsada insan iradəsi var idi. O hərəkət edərək seçim qarĢısında qalanda isə o, Ġlahi iradəyə tabe olurdu. Nəhayət bu mübahisələrə son qoymaq üçün imperator Konstantinus (Constantinus) Konstantinopo-lisdə VI Ümumdünya Kilsə Məclisi yığmıĢdı və bu məclisdə monofelit əqidəsi heres elan edilmiĢdi. Ġkonaların əleyhdarlarına qarĢı mübarizə 193 Roma papazlarının Romadakı sarayıdır. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|