Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 15,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AZƏRBAYCAN TARĠXĠ
- XƏRĠTƏLƏR ġƏKĠLLƏR
458 происходят важные события, связанные с захватническими походами Сельджукидов. В конце 70-х годов вся территория Южного Кавказа оказалась включенной в состав Великой империи Сельджуков, объединившей в себе земли, простиравшиеся от Средней Азии до Средиземного моря и от Кавказа до Перешитого залива. Именно в это время языковая, религиозная, территориальная, культурная и экономическая общность способствовала окончанию длительного процесса формирования на территории Азербайджана этнического единства и возникновению тюркоязычного азербайджанского народа. Династические распри, борьба за власть, продолжавшиеся в Сельджукском государстве в период его упадка (1092-1157), создали предпосылки для формирования государственных образований нового типа. Правителями этих государств стали воспитатели малолетних наследных сельджукских принцев, носившие титул "атабеки". Со временем усилив свое влияние, атабеки сумели прибрать к рукам всю власть, а их подопечные превратились лишь в номинальных правителей своих государств. Самым мощным атабекством являлось государство Атабеков Азербайджана, основанное в 1136 г. Шамсаддином Илденизом. По сообщению местного источника, он "стал могучим и подавил всех больших государей и подчинил многих н полностью разгромил восставших вождей туркменов. Он пресек волнения страны Арран". В период правления последнего Илденизида Узбека разгоревшиеся феодальные усобицы, нашествия внешних врагов, ослабление центральной власти оказали негативное воздействие на хозяйственную жизнь государства Атабеков, значительно снизив его обороноспособность. Именно в это время Хасан Джалал (1215-1261) из рода албанских Михранидов восстанавливает власть Арцахско-Хаченского княжества. Связанный родственными отношениями с влиятельными родами того времени и стремившийся продолжить албанские историко-литературные традиции, Хасан Джалал и в эти тяжелые времена отстаивал территориальное, политическое и ду ховное единство албан, а также их национальное самосознание. XII век, характеризующийся подъемом культурной жизни в Азербайджане, считается периодом Азербайджанского Ренессанса. Во дворцах Ширваншахов и Илденизидов были собраны лучшие ученые того времени; были достигнуты большие успехи в математике, естествознании, медицине, химии, философии, логике, праве, астрономии, арабской и персидской литературе и в других областях. Многие из этих ученых стали выдающимися деятелями мусульманской культуры и науки. Среди них Бахманйар, Хатиб Табризи, Шихабаддин Су храварди и многие другие. Азербайджанская поэтическая школа, переживавшая в XI - начапе XII вв. пору своего расцвета, прославилась такими замечательными мастерами, как Низами Гянджеви, Абул-Ула Гянджеви, Афзаладдин Хагани, Фелеки Ширвани, Мюджираддин Байлакани, Мехсети Ханум Гянджеви и др. 459 В литературе и искусстве Х1-ХИ вв. появились и новые характерные стили и особенности. Именно в это время складываются Ширван-Апшеронская, Арранская, Нахчывано-Маразинская архитектурные школы, определившие основные направления в дальнейшем развитии средневекового зодчества Азербайджана. Среди архитектурных памятников того времени вьщелялись своим самобытным и оригинальным стилем оборонительные стены Баку, Шамахы, Байла-кана, Гянджи, Тебриза и Мараги, Апшеронские башни, мечети, медресе и ханаги, мавзолеи, мосты и т.п. Монгольское нашествие в начале XIII в., прервавшее экономический и культурный подъем Азербайджана, имело пагубные последствия для судеб края. Разрушались города, истреблялись сотни тысяч людей. Вскоре на страну обрушились войска хорезмшаха Джалаладдина Манкбурны, который положил конец существованию государства А табеков Азербайджана (1225). В 1231 г. монголы вторично вторглись в Азербайджан и захва тили большую часть страны. В этом же году был убит хорезмшах Джалаладдин. В 1235 г. монголы захватили и разрушили Гянджу, Шамкир, Товуз и другие города и крепости Азербайджана. В Азербайджане наступил период монгольского владычества.
460 MÜNDƏRĠCAT GiriĢ . .................................................................................................. 5 I FƏSİL Azərbaycanın III-VII əsrlərdə ərazisi və əhalisi § 1. A lbaniya. Siyasi-inzibati vahid lər və etnik sərhədlər ............. 14 § 2. Adurbadaqan. Sərhədləri və Ģəhərləri....................................... 23 § 3. Yerli və gəlmə tayfalar, xalqlar, onların qarĢılıqlı münasi- bətləri…………………………………………………………… 26
§ 1. Feodal istehsal üsulunun meydana çıxması və təĢəkkülü ..................................................................................... 35 § 2. Əhalinin sinfш və sosial tərkibi ................................................38 § 3. To rpaq sahibliyi və torpaqdan istifadə .....................................41 § 4. Ġstismar formaları . .................................................................... 43 § 5. A lbanların təsərrüfat həyatı . .................................................... 46 § 6. ġəhərlər və digər yaĢayıĢ məskənləri. ......................................49 § 7. Ticarət və pul dövriyyəsi ..........................................................53 § 8. Dövlət hakimiyyəti və onun institutları....................................58 § 9. Sin fi mübarizə və sosial hərəkatlar ..........................................60 § 10. Ġlk alban hüquqi sənədi - Aquen qanunları............................ 63 III FƏSİL III-VII əsrin əvvəllərində Azərbaycanın siyasi həyatı (Albaniya) § 1. A lban dövləti alban ArĢaqiləri dövründə .................................68 § 2. A lbaniyada xristianlığın yayılması. Kilsə təĢkilatının strukturu . ..............................................................76 §3. Alban katolikosluğu....................................................................82
461 § 1. Adurbadaqan Sasanilər dövlətinin tərkibində . ........................ 89 § 2. Ġnzibati bölgü və idarə sistemi .................................................. 91 § 3. Cənubi A zərbaycan əhalisinin bölgüsü . .................................. 94 § 4. To rpaq mülkiyyəti növləri, torpaqdan istifadə formaları ........ 98 § 5. Verg i və mü kəlləfiyyətlər ....................................................... 100 § 6. Man içilik və məzdəkilər hərə katı . .......................................... 102 § 7. Cənubi A zərbaycanda din. ZərdüĢtilik və AdurqaĢnasp məbədi............................................................................................. 104 § 8. Adurbadaqanda xristianlıq...................................................... 112 V FƏSİL III- VII ə srlərin I yarısında Azərbaycan mədəniyyəti § 1. Maddi mədəniyyət .................................................................. .117 § 2. Yazı. Məktəb. Ədəbiyyat ........................................................ .127 § 3. Ġncəsənət ................................................................................. 138 § 4. Memarlıq və Ģəhərsalma ......................................................... .148
§ 1. A lbaniyada Mehranilərin hakimiyyətə gəlməsi ..................... 163 § 2. Ərəb iĢğalların ın baĢlanması. Azə rbaycana ilk yürüĢ və onun nəticələri............................................................................ 168 § 3. Ərəb lərin Azərbaycana yürüĢləri ..............................................173 § 4. I Varaz Tiridatın hakimiyyəti və A zərbaycanın qəti olaraq Xilafətin tərkib inə qatılması ..........................................181
§ 1. Ərəb-Xəzər müharibə ləri və onların A zərbaycan üçün nəticələri .........................................................................................186 § 2. Xilafətin A zərbaycanda inzibati siyasəti, idarəetmə sistemi və köçürmə siyasəti . ..........................................................195 § 3. A zərbaycanda dini proseslər və onların yerli əhali üçün nəticələri .......................................................................204
462 VIII FƏSİL VII-X əsrlərdə Azərbaycanda sosial-iqtisadi münasibətlər § 1. Əkinçilik və maldarlıq . ........................................................... 211 § 2. Ərəb hakimiyyəti dövründə Ģəhərlər və Ģəhər həyatı ............ 217 § 3. Xilafətin torpaq və vergi siyasəti . .......................................... 235 IX FƏSİL Xilafətdə Əməvilərə və Abbasilərə qarşı dini-siyasi hərəkat. Azərbaycanda Xürrəmilər - Babəkilər hərəkatı § 1. Xilafətdə Əməv ilərə qarĢı d ini-siyasi hərəkatın güclənməsi...................................................................................... 249 § 2. A zərbaycanda Əməvilərə qarĢı çıxıĢ lar . ................................ 251 § 3. A zərbaycanda Abbasilərə qarĢı ilk çıxıĢ lar. .......................... 254 § 4. Abbasilərə qarĢı dini-siyasi hərəkatın geniĢlənməsi. Xürrəmilər və xürrəmdin ilər . ........................................................ 259 § 5. Xürrəmilərin ilk çıxıĢ ları. ....................................................... 265 § 6. Babəkin baĢçılığı altında xalq azad lıq müharibəsi . .............. 266 §7. Xürrəmilər və Babəkilər hərəkatının sonrakı çıxıĢ lara təsiri və tarixi əhəmiyyəti . .............................................................277
§ 1. Maddi mədəniyyət ..................................................................280 § 2. Elm və fəlsəfi fikir ..................................................................284 § 3. Ədəbiyyat ................................................................................297 § 4. Memarlıq və Ģəhərsalma ........................................................ 303
§ 1. Sacilərin xilafətdəki fəaliyyətləri və A zərbaycan ərazisində dövlət yaratmaları . ........................................................311 § 2, ġirvanĢah Məzyədilər (Yəzidilər) dövləti ..............................323 463 § 3. Dərbənd HaĢimi əmirliy i ........................................................ 338 §4. Sünik və Arsax-Xaçın knyazlıq ları ......................................... 351 § 5. ġəki məlikliy i. ......................................................................... 355 § 6. Salarilər dövləti ....................................................................... 363 § 7. Rəvvadilər dövləti ................................................................... 372 § 8. ġəddadilər dövləti ................................................................... 377
§ 1. Oğuzlar və Azərbaycan XI əsrdə. Səlcuq imperiyasının yaran ması. ................................................... 387 § 2. Böyük Səlcuqilər imperiyasının dağılması. Ġraq Səlcuq sultanlığının yaranması...............................................393 § 3. A zərbaycan Atabəyləri dövlətinin yaran ması . ................... 403 § 4. A zərbaycan Atabəyləri dövlətinin siyasi quruluĢu və idarə sistemi............................................................................ 409 § 5. A zərbaycan Atabəyləri dövlətinin möh kəmlən məsi .......... 413 § 6. A zərbaycan Atabəyləri dövlətinin tarixində "məmlük" dövrünün baĢlanması ................................................ 416 §7. Son Eldənizlər....................................................................... 419 § 8. A zərbaycan Atabəyləri dövlətinin süqutu və onun XarəzmĢah Cəlaləddin Manqburnu tərəfındən iĢğalı..430 XIII FƏSİL XI-XII ə srlərdə Azərbaycanda sosial-iqtisadi quruluş § 1. Əkinçilik və maldarlıq . ........................................................ 441 § 2. To rpaq münasibətləri........................................................... 445 § 3. Sənətkarlıq ............................................................................ 447 § 4. Ticarət, ticarət əlaqələri və pul dövriyyəsi.......................... 455 § 5. ġəhərlər . ............................................................................... 459 XIV FƏS İL Azərbaycan xalqının və Azərbaycan dilinin formalaşmasının başa çatması . .............................................................................. 469 464 XV FƏSİL XI-XIII əsrin əvvəllərində Azərbaycan mədəniyyəti § 1. Maddi mədəniyyət ............................................................... 485 § 2. Memarlıq və Ģəhərsalma . .....................................................494 § 3. Dekorativ-tətbiqi sənət . ........................................................501 § 4. Ep iqrafik abidələr. ................................................................509 § 5. Elm ........................................................................................517 § 6. Ədəbiyyat . ........................................................................... 524 §7. Fəlsəfə ....................................................................................539 Xronoloji cədvəl ............................................................................554 Ġxtisarların siyahısı.........................................................................567 Mənbələr və ədəbiyyatın siyahısı ..................................................568 Xülasə (rus dilində).......................................................................593 Əlavələr . .......................................................................................609
AZƏRBAYCAN TARĠXĠ (III-XIII əsrin I rübü) YEDDĠ CĠLDDƏ II CĠLD BAKI - ELM - 2007 "ELM" REDAKSĠYA-NƏġRĠYYAT VƏ POLĠQRAFĠYA MƏRKƏZĠ Mərkəzin direktoru: ġirindil ALIġANLI
BaĢ redaktor: Teymur KƏRĠMLĠ
Kompüter tərtibçisi: Nasir ALIġANLI
Korrektor: Pərinaz MUSAQIZI
Yığ ılmağa verilmiĢdir 14.03.2007. Çapa imzalan mıĢdır 10. 09.2007. Formatı 60x90 1\ 16 . Fiziki çap vərəq i 38 1,5 illüstr.Ofset çap üsulu. Tirajı 25000. SifariĢ 201. DÜST 5773 -90, DÜST 4.482-87. Kitab ―CBS- PP‖ MM C məətbəsində çap olunmuĢdur. Bakı, ġərifzadə küçəsi, 3. XƏRĠTƏLƏR ġƏKĠLLƏR Yüklə 15,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|