Azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti unec X. H. Kazımlı, Q. S. Bayramov, B. C. Sadıqov

Avtomobil  n

əqliyyatında  tariflər 

daşımaların hərəkətliliyi və elastikliyi ilə 

f

ərqlənir. Onlar təkcə  xərc amilinin təsiri  altında  deyil  eyni  zamanda  belə 

xidm

ətlərə  tələb-təklif nisbətlərini hesaba almaqla yaranmaqda olan rəqabət 

əsasında  da  formalaşırlar.  Nəqliyyat  daşımalarının  bazarının  bu  seqmentində 

qiym

ətdə  liderlik siyasəti dəqiqliklə  izlənilərək öyrənilir. Respublikada olan iri 

birlik  -  Az

əravtonəqliyyat tariflərin  işlənilməsində  böyük təcrübəyə  malikdir, 

daşımanın  növləri üzrə  müxtəlif yükgötürmə  gücünə  malik avtomobillərə  görə 

478 

---

tarifl

əri müəyyən edir. Hal - hazırda özəlləşdirilmiş və yaxud yeni yaradılmış xırda 

v

ə orta avtonəqliyyat müəssisələri bu tarifləri saxlamağa çalışırlar. Lakin bir çox 

hallarda bu tarif s

əviyyələrindən aşağı və ya yuxarı tariflər müəyyən edilir ki, bu 

zaman 

əsas  bazar  konyukturasının  tələbləri  uçota  almır.  Onlar  öz  müştərilərinin 

arzularını formalaşdırmaq üçün bu addımı atmağa məcbur olurlar. 

Avtomobil  daşımalarına  tariflər müqavilə  xarakteri  daşıyır  və  müxtəlif 

növl

ərdə istifadə oluna bilər. 

Yükl

ərin qatar göndərişləri ilə daşınma tarifləri avtomobil qruplrı (avtoqatar) 

üzr

ə müəyyən yük götürmə qabiliyyətinə malik (məsələn 0,5 - dən yüksək 2,4 t - a 

q

ədər, 2,4 - dən yüksək 5 t - na qədər və sairə), yüklə bir kilometr yürüşə görə təyin 

edilir. 

Eyni zamanda müştərilərinin avtomobilin boş dayanmasına görə ödənişi də 

d

əqiqləşdirilir. 

Avtomobild

ən istifadə  vaxta görə  aparılarsa  bu  zaman  vaxta  görə  tariflər 

avtomobilin bir saat işinə əsasən müəyyən edilir. Əlavə olaraq bir saat istifadədə 24 

kilometrd

ən artıq bir kilometrə tariflər müəyyənləşdirilir. 

Avtomobil konteynerl

ərində  yüklərin  daşınmasına  tariflər konteynerin 

yükgötür-m

ə qabiliyyəti (1,25 t, 3 t, 5 t, 20 t) uçota alınmaqla yüklə bir kilometr 

yürüşə  görə  müəyyən  edilir.  Əlavə  ödənişlər konteynerin səkkiz  saatdan  artıq 

gecikdirilm

əsi halında almır. 

H

ərəkət tərkibinin  başqa  yerə  sürülməsinə  görə  tariflər  əsasən avtomobil 

növl

əri üzrə  (minik,  yük,  avtobuslar)  bir  kilometr  yürüşə  görə  müəyyən edilir. 

Kiçik gönd

ərişlərin daşınmasına tariflər yola salman çəkidən (məsələn, 0,25 t - a 

q

ədər; 0,25 t -  dan  artıq,  0,5  t  -  a qədər sairə)  asılı  olaraq  müəyyənləşdirilir  və 

yükün gönd

ərilmə dəyərini də özündə əks etdirir. 

Hava n

əqliyyatı  tarifləri çox sadəliklə  qurulur: təyyarənin modelindən, 

sür

ətindən və  yükün növündən  asılı  olmayaraq  bir  tonn  -  kilometrə  görə  tariflər 

t

ərtib olunur. 

Çay n

əqliyyatında  daşınmanın  əsas növlərinə  quru yüklərin və  maye 

daşıyanları aid etmək olar. 

H

əm hava, həm də  çay nəqliyyatında  əlavə  əməliyyatlara görə  (çəkilmə, 

saxlanılma, göndərmə əməliyyatları, həddindən artıq yüklənmə, bir yerdən başqa 

yer

ə yüklənmə və sairə) yığımlar tətbiq edilir.