Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
29
II FƏSİL
OSMANLI TƏZKİRƏLƏRİNƏ GÖRƏ AZƏRBAYCAN
VƏ AZƏRBAYCANLILAR
2.1. Osmanlı təzkirələrinə görə azərbaycanlı Ģairlər haqqında
bio-biblioqrafik məlumatlar
2.2. Osmanlı təzkirələri Azərbaycanın tarixi və mədəni
həyatı haqqında
Azərbaycan Ģairləri Osmanlı təzkirələrində
32
namı Fəthullah Çələbidir» (AÇ s.558). «Hafiz Əcəm: «Ġsmi Mə-
həmməd, babası namı Adil, ləqəbi Hafizdür» (AÇ s.296).
Təzkirədə Ģairin təxəllüsünü götürmə səbəbi haqqında da
məlumata rast gəlmək mümkündür. Məsələn, «ġəmsi: Təriq-i təri-
qətdə qələndəran-i mücərrədan minvalində dərviĢ-i yek-cəhət və
bidayət-i halində abdal ü əbrarla həm-məĢrəb və həm-söhbət idi.
Bu səbəblə ĠĢıq ġəmsəddin diməklə məĢhur ü məzkur idi» (L s.
331).
Bəzən Ģairin ləqəbinin verilmə səbəbinə də aydınlıq gətirilir.
«Qəribi: sağ əlinün səbbabə barmağı əvvəl doğumından məqtu ol-
mağın rumilər «Barmaqsız Əmir» və əcəmlər «Mir Barmaqsız»
dirlərdi » (AÇ 920).
ġairin ad və təxəllüsündən baĢqa, atasının kimliyi və digər
qohumluq əlaqələri haqqında da məlumat verilmiĢdir.
Tədqiq olunan dövrdə qələmə alınan təzkirələrdə Ģairlərin
vəfatının və ya vəfat tarixinin göstərilməsinə də önəm verilmiĢdir.
Təzkirələrin araĢdırılması zamanı məlum olmuĢdur ki, XIX və XX
əsr təzkirələrində Ģairlərin vəfat tarixləri XVI əsr təzkirələrinə nis-
bətən daha çox yer almıĢdır. XVII əsr təzkirələri
isə antologiya xa-
rakteri daĢıdığı üçün vəfat tarixlərinə çox az təsadüf olunur. Məsə-
lən: «Süruri: Sultan Səlim-i mazi zamanında fövt olub » (KIN s.
474). Və ya «Ġzzi: Ərbab-i dövlət kitabəti xizmətində min yüz beĢ-
də fövt oldı» (ĠB s. 270). «Kamil Ġshaqzadə: Bin yüz qırx səkkiz
sənəsində mədine-yi Əyribozda zinətəfruz-i səccade-yi hökümət
ikən sicill-i ömri rəside-yi əncam olub, qəza-yi axir-cinana xiram
u əzimət itmiĢlərdir» (R s. 254).
Mahmud Kamal Ġnal təzkirəsində Ģairlərin vəfatına dair bil-
giləri çox geniĢ Ģəkildə Ģərh edir. Məsələn, «Rəmzi: Cəmaziyəl-
axir 1306-da (ġubat 1889) yaĢı səksəni mütəcaviz olduğu haldə,
Nuru ġeydanın rivayətinə nəzərən, Məktəb-i Tibbiyyə xəstəxana-
sında, əhibbasından mülkiyə təqaüd sandığı məzulun qələmi mü-
diri Safi bəyin nəqlinə görə Yeni baxçada Qürəba xəstəxanasında
vəfat edərək, Ədirnəqapısı qəbristanına və Ģair Bürhanəddin-i Bəl-