Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ

şokil  1-də verilmişdir.Mühitin pH-m dəyişmək üçün N a

2

C

0 3

- 

dan  istifadə  edilmişdir.

Şəkildən  görünür  ki,  pH-m  9,5-11  həddində  çıxım 

yüksək  olur.  Bu  da  onunla  bağlıdır  ki,  köpükəmələgətirici 

pH-m  yuxarı 

qiymətlərində  yaxşı  köpüklənir  və 

alman 

köpük davamlı olur.

Toplayıcı  -   kerosinin 

miqdarının 

molibdenin 

çıxmıma təsiri öyrənilmiş və nəticələr  cədvəl  l-də  verilmişdir.

Cədvəl  1.

To play ıcı nm 

miq., q.

Filizdə

Mo-ın

miq.,

%.

Konsentratda 

Mo-ın miq.  %

Konsent.

Kütləsi,

q-

Çıxım

,%

0,001

0,7

2,8

27

54,11

0,002

«-«

3,5

25

62,52

0,003

«-«

3,8

25

70,57

0,004

«-«

3  7

26

68,87

0,005

«-«

3,0

28

60,31

513

---

Alınan  rəqəmlərə  əsasən 

toplayıcmm  miqdarının 

100-150  q/t  olduğu 

hesab-lanmışdır.  Tik  dəfə  olaraq 

köpükəmələgətirici 

kimi  əlif  yağından  istifadə  edilmiş,

flotasiya 

prosesində 

molibdenin 

çıxmıma 

təsiri

müəyyənləşdirilmişdir  (cədvəl  2).  Əlif  yağı  1:1-ə nisbətində 

durulaşdırılmışdır.

Cədvəl  2.

Köpükəmələ- 

gətiricinin 

miq.,  q.

Filizdə 

Mo-ın 

miq. %.

Konsentratda 

Mo-ın  miq.  %

Konseııt. 

kütləsi,  q.

Çıxım

0,017

0,7

2,5

23

41,07

0,034

«-«

3,2

26

59,44

0,051

«-«

4.0

25

71.42

✓

0,068

«-«

3,5

27

67,75

Cədvəldən  göründüyü  kimi  yağın 

miqdarı 

125q/t 

olduqda  çıxım  ~70% təşkil  edir.

Yağın  miqdarını  artırdıqda  konsentratda  molibdenin 

qatılığı  azalır.  Opti-mal  olaraq yağın  miqdarım  100-125  q/t 

həddində götürmək  olar.

Filizdə 

olan 

boş 

süxiır 

(kvars) 

və 

dərniı- 

birləşmələrinin  dotasiyasının  qarşı-sını  almaq  üçün ləngidici 

kimi  maye şüşədən  və  natrium -sulfıddən istifadə edilmişdir. 

Bir  seriya  təcrübələrlə  maye  şüşənin  miqdarımın  0,3-05  kq/t, 

Na?S  -in   isə  5,2-6,5kq/t  olduğu  müəyyənləşdirilmişdir.  Eyni 

zamanda  flotasiya  prosesi  üçün  önəmli  olan  B:M  nisbətinin 

1:  3,0-  3,5  və  təcrübənin  aparılma  müddətinin  5-7  dəqiqə 

həddində olduğu aşkar edilmişdir.

Aparılan  tədqiqat  nəticəsində  Parağaçay  molibdenit 

filizinin  kollektiv  flotasiya  prosesinin 

optimal  şəraiti 

çıxarılmışdır:  nümunə 200q, su 600q,  kerosin  100-150q/t,  əlif 

yağı 

100-125q/t, 

Na:S  -   5,5kq/t, 

maye  şüşə 

0,4  kq/t, 

Na

2

CC

>3

 -pH - 9,5-10,5,  vaxt  5-7 dəqiqə.

514

---

Göstərilən  flotasiya  rejimində 

alman 

konsentrat 

komponentlərə  görə  analiz edilmiş  və  nəticələr cədvəl  3-də 

verilmişdir.

Cədvəl  3.

K o n ş c n lra t,((

K o m p o n e n t l ə r ,  %

M o

C u

FC

2

O

3

A I

2

O

3

S İO

2

H ə ll

o l m a y a n

h is s ə

K ö z ə r m ə

z a m a n ı

itRİ

2 ,0 0 0

3 ,8

1,4

3 8 ,6

13,6

9 ,0 2

18,8

15,4

Aparılan təcrübələrə  nəzarət  etmək  üçün (molibdenin 

təyini)  ekspres  metod  seçilmişdir.  Flotasiya  məhsulu  -  

konsentrat  qurudulur,  2q  nümiinə  götürülərək  sabit  kütləyə 

gətirilir  və  550-600°C  temperaturda 

1  saat  müddətində 

közərdilir.  Sonra  nümunə  20ml  8%-li  ЫагСОз  məhlulu  ilə 

qarışdırılaraq  2-3  dəqiqə  qay-nadılır  və  süzülür.  Süzüntüdə 

Mo rodanid  kompleksi  şəklində kolorimetrik  təyin  edilir.

N ə t i c ə

Parağaçay molibdenit  filizinin  kimyəvi  və  mineraloji 

tərkibi  öyrənilmişdir.  Filiz 

nümunəsinin 

kollektiv  (əsas) 

flotasiyası üçün  optimal  şərait  seçilmiş  miqdarı  Mo  hesabı 

ilə 3,8-4,0%, çıxımı  isə 70% olan  konsentrat  alınmışdır.

Ə d ə b i y y a t :

1.  Разумов  К.А.  Флотационный  метод  обогощения.  Л.  1975, 

с.211-212

2.  Тырышкин  И.В.,  Глазунов Л.Н.,  Мешаннова В.И.,  Фоминых 

А.Б.,  Морозова  И.Г.  Полупромышленные  испытания  усо- 

вершенственной  схемы  обогощения  сульфидных  медномо.- 

либденовых  руд. Жур. Цветные  мстал-лы., №2,  1984,  с.89-91

3.  Rzayev  B.Z.  Naxçıvan  MR-ın  mineral  sərvətləri  vo  onların 

istifadə perspektivləri. Naxçıvan  2003,  s.  18-25

515

---

G Ü N E L   M Ə M M Ə D O V A

A  M E  A   N a x ç ıv a n   Bölm əsi

_ _ _  

•

Təbii  Ehtiyatlar  institutu.

İZOBUTİLEN  OLİQOMERLƏRİNİN  ALINMASI 

VƏ  ONUNLA  QATILAŞDIRILMIŞ  M-10  YAĞININ

ÖZLÜLÜK İNDEKSİNİN  TƏYİNİ.

Son  dövrlər  sintetik  yüksək  molekullu  birləşmələrin 

kimyası  və  texnologiyası  sürətlə  inkişaf  edir.  Sintetik 

materiallar  içərisində  əsas  yeri 

izobutilenin  polimer 

və 

sopolimerləri  tutur,  belə  ki,  onların  tətbiq  sahələri  çox 

genişdir  (1  ).

Təqdim  edilən 

işin  məqsədi  sürtkü  yağlarına  əlavə 

edilən  qiymətli 

izobutilen 

oliqomerlərinin 

alınmasıdır. 

İzobutilenin 

oliqomeri 

konsistent 

sürtkü 

sənayesində 

qatılaşdırıcı,  satış  bitumlarma  əlavə  ,  hidravlik  sistem  və 

metalkəsici dərgahlarda isə yağ kimi tətbiq edilir  (2).

Poliizobutilen  yağları  yüksək  özlülük 

indeksinə 

malikdir  və  buna  görə  yaxşı  sürtkü  yağları  hesab  edilirlər. 

Avtomobil  yağlarına  əlavə  edilmiş  poliizobutilen  onun 

özlülüyünü  artırır,  bu  halda  digər  göstəricilər  -   xüsusi  çəki, 

alovlanma  və  soyuma 

temperaturları,  rəngi,  kokslaşması 

praktik  olaraq  dəyişilmirlər.  Poliizobutilenin  avtola  əlavə 

edilməsi  soyuqda mühərrikin  hərəkətə düşməsini asanlaşdırır, 

benzinin, yağın səıTıni və şlam əmələgəlməni  azaldır  (3).

Bu  səbəbdən  poliizobutilenin  müxtəlif katalizatorların 

iştirakı  ilə  alınması  və  onun  polimerləşmə 

prosesinin 

kinetikasınm  öyrənilməsi  istiqamətində  çoxsaylı  tədqiqatlar 

aparılır.

Ədəbiyyatdan 

məlumdur 

ki, 

sürtkü 

yağlarının 

xassələrini  artırmaq  üçün  əlavə  edilən  poliizobutilenin 

polimerləşməsi  alüminium  3-xlorid  katalizatorunun  iştirakı 

ilə alkil xlorid mühitində -10° - -20° C temperaturda aparılır.

P-20  əlavəsi  üçün,  alınmış  məhsullarla  qatılaşdırılmış 

sürtkü  yağlarının  tətbiqinin  nəticələri  belədir:  mexaniki  və 

termiki  davamlılıq müvafiq olaraq 6,04 

(29,3) və  10,27  (29,52) %, dağılma əmsalı  18,56 (10,35) (4).

516

---