82
B.
S
EKTORLAR ÜZRƏ INKIġAF VƏ MANEƏLƏR
2.8.
Bu bölmə Azərbaycanın iqtisadi sektorlarının cari inkiĢafını və üzləĢdiyi problemləri
nəzərdən keçirir. Sektorların strukturu və bazarların təsviri hesabatın bu bölməsində əks olunsa
da, hesabatda deyilir ki, biznes mühitin yaxĢılaĢdırılması üçün verilən tövsiyələr vacibdir (Fəsil
5), lakin Azərbaycanın qeyri-neft iqtisadi bazasının möhkəmləndirilməsinin təmin olunması üçün
kifayət deyil. Hökumət həmçinin sektorlar üzrə müstəqil islahatları nəzərdən keçirməlidir.
2.9.
Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoru
son illərdə mülayim artım nümayiĢ etdirir.
1995-ci ildə keçid dövrünün baĢlanmasından
etibarən Azərbaycanın kənd təsərrüfatı sektoru
illik orta hesabla 5 faiz artmaqdadır ki, bu da
2009-cu ilə qədər istehsalın iki dəfə artdığı
deməkdir.
Hal-hazırda,
ölkənin
bir
çox
bölgələrində
kənd
təsərrüfatının
dinamik
kommersiyalaĢmasının sürətlənməsi müĢahidə
olunur. Ġlkin istehsalda fermer təsərrüfatlarının
kommersiyalaĢması
irihəcmli
icarəçilərin
yaradılması üçün zəruri olan torpaqların
birləĢdirilməsini (icarə və satıĢ yolu ilə)
stimullaĢdırmıĢdır ki, bu da sektorda daha yaxĢı
ixtisaslaĢma və maĢın və avadanlığa investisya
yatırmaq imkanlarını geniĢləndirmiĢdir. Aqro-
qida
sənayesi
və
istehsal üçün lazımı
komponentləri
rastlaĢdıran
müəssisələrində
müasirləĢmə və investisiyalar həvəsləndirilir. Bu
iki yolla həyata keçirilir: kommersiya bankları
tərəfindən
kənd
təsərrüfatına
kreditlərin
geniĢləndirilməsi və büdcə vəsaitləri hesabına
təsis olunmuĢ və kommersiya bankları tərəfindən
vəsaitləri idarə olunan (vəsaitlərin paylanması baxımından) inkiĢaf fondlarının yaradılması yolu
ilə. Məhsul çeĢidinə gəldikdə isə, bir sıra bitki məhsullarının (çay, tütün, günəbaxan, pambıq)
istehsalı zəifləsə də, bir çox digər məhsulların istehsalı artmıĢdır: dənli bitkilərin istehsalı 1995-
ci ildən etibarən iki, kartof istehsalı beĢ, tərəvəz istehsalı iki və meyvə-giləmeyvə istehsalı isə iki
dəfə artmıĢdır. Eyni zamanda, heyvandalıq sektoru da inkiĢaf etmiĢdir; heyvandarlıqdan alınan
müxtəlif qida məhsulları 1996-2007-ci illər arasındakı dövrdə orta hesabla illik 4-6 faiz
artmıĢdır.
Kənd təsərrüfatı: potensial hələ tükənməyib
2.10.
2001-2007-ci illər ərzində investisiyaların çox aĢağı səviyyədə olmasına və əmək
qüvvəsinin kənd təsərrüfatından yuxarı maaĢlı tikinti iĢlərinə keçidinə baxmayaraq, kənd
təsürrüfatında inkiĢaf müĢahidə olunmuĢdur. 2001–2007-ci illər ərzində əmək qüvvəsi kənd
təsərrüfatından əsasən boru kəmərlərinin tikintisi, yaĢayıĢ evlərinin inĢa olunması və dövlət
infrastrukturunun qurulması kimi çox aktiv tikinti sektorlarına keçmiĢdir. Kənd təsərrüfatı
sektorunda iĢləyənlərin sayı 2001-2007-ci illər ərzində 5 faiz artsa da, kənd təsərrüfatının
məĢğulluqda payı 2001-ci ilin 41 faizindən 2007-ci ildə 38.8 faizə enmiĢdir (Fəsil 1). Kənd
təsərrüfatı sektoru üzrə məĢğulluğun azalması və investisiyaların aĢağı olduğunu nəzərə alaraq,
Cədvəl 2.1: Kənd Təsərrüfatı: Cari inkiĢaf
göstəriciləri
2005
2006
2007
Sektor üzrə istehsal artımı dərəcəsi
Kənd təsərrüfatı
7.5
0.9
4.0
Dənli
bitkilər
-1.5
-2.2
-3.6
Pamblq
44.9
-33.8
-23.1
Meyvə (üzüm daxil)
47.1
7.2
3.2
Tərəvəz
4.7
5.2
3.4
Ət
3.3
4.1
7.5
Süd
3.1
3.8
3.2
Yumurta
5.4
-13.0
14.5
Fermerlər üçün mənfəətlilik (franko-ferma, hər
100 kq-a düĢən AZN)
Dənli bitkilər
4.1
3.2
5.5
Meyvə və
giləmeyvələr
16.4
11.7
16.2
Üzüm
23.7
16.9
16.2
Tərəvəzlər
1.0
5.4
9.8
Kartof
0.5
16.0
22.3
Mənbə: Azərbaycan Statistika Komitəsi.
Qeyd: Ġstehsal xərclərinə əmək, gübrələnmə, enerji və
digər sərfiyyatlar daxildir.