63
ehtiyatsız hemostaz (müasir texnika – pinset, qayçı, koaqulyasiya), əməliyyatın
sonunda qarın boşluğu sanasiyasının natamam olması (quru və yaş sanasiya, qarın
boşluğu
cib
büküşlərinin
yuyulub
təmizlənməməsi).
Mədə-bağırsaq
anastomozlarının çatmazlığı, həmçinin texniki qüsurlar üzündən yaranan
problemlər (qan dövranının yetərincə saxlanılmamasının profilaktikası, selikli
qişanın götürülməməsi ilə seroz qatın geniş şəkildə yaxınlaşdırılması, seyrək
tikişlər) aktualdır.
Əməliyyatdan sonrakı peritonitin təsnifatı:
Mənbəyinə görə: (İ.B.Jebrovski, K.D.Toskin, 1990):
-
Birincili – qarın boşluğunun əməliyyat zamanı və ya ondan sonrası yaxın
vaxtda infeksiyalaşması (kəskin xoraların perforasiyası, həyat
qabiliyyətinin düzgün qiymətləndirilməməsi üzündən qarın boşluğu
üzvlərinin divarındakı nekroz, əməliyyat zamanı nəzərdən qaçan
zədələnmələr).
-
Ikincili peritonit - əməliyyatdan sonrakı digər ağırlaşmaların irinləməsi
kimidir (tikişlərin tutmamazlığı, absesin öz-özunə açılması, ləğv
olunmayan paralitik keçməzlik, eventrasiya).
Klinik gediĢinə görə (V.S. Savelyev müəlliflər ilə, 1986):
-
Ildırımvari
-
Kəskin
-
Ləng gedişli
Yayılmasına görə:
-
Yerli
-
Ümumi
Mikrofloraya görə:
-
Qarışıq
-
Kolibasillyar
-
Anaerob
64
-
Diplokokklu
-
Göyirin çöplü
Ekssudatın növünə görə:
-
Seroz-fibrinoz
-
Seroz-hemorragik
-
Fibroz-irinli
-
Irinli
-
Ödlü
-
Nəcisli
Klinika: əməliyyatdan sonrakı peritonitin universal klinik mənzərəsi yoxdur.
Problem ondadır ki, xəstə artıq ağır vəziyyətdədir, cərrahi xəstəliyi vardır,
əməliyyat təsirinə məruz qalmışdır, dərman preparatları, o cümlədən antibiotiklər,
hormonlar, narkotiklərlə intensiv müalicə olunur. Bütün hallarda ağrı sindromu və
qarının ön divarı əzələlərinin gərginliyinə uyğun şəkildə hərəkət etmək olmaz.
Buna görə də, diaqnostika kiçik (mikro) simptomatika səviyyəsində aparılmalıdır.
Kliniki iki variantı vardır:
1.
Nisbətən yaxşılaşma ilə gedişli halda kəskin pisləşmə (yumşaq qarın, yaxşı
hərəki aktivlik, ancaq üzücü hərarət). Peritonit nə qədər gec baş verirsə, onun
diaqnostikası o qədər də asanlaşır.
2.
Dayanmadan artan intoksikasiya ilə proqressivləşən ağır gediş.
Peritonitin əlamətləri:
-
birbaşa (əzələ gərginliyi) – intoksikasiya, hipoergiya, intensiv müalicə fonunda
həmişə ortaya çıxmır;
-
dolayı – hemostazın pozulması (taxikardiya, hipotoniya), mədə və bağırsağın
hərəki pozğunluqları (təmizlənməmiş tullantı bağırsaq boyunca keçir), intensiv
müalicə aparılmasına baxmayaraq intoksikasiya sindromunun qalmaqda davam
etməsi və ya dərinləşməsi.
65
Bir qayda olaraq residivləşən bağırsaq parezi klinikası və poliorqan
çatmazlığı ilə müşayiət olunan iltihab reaksiyası vəziyyətinin inkişafı aparıcı hal
sayılır.
-
Rentgenoqrafiya (qarın boşluğunda sərbəst havanın, ehtiyyatla (!),
axtarılması)
-
Qarın boşluğunun USM-i (qarın boşluğunda sərbəst mayenin olması)
-
Endoskopiya.
Nəzərə alınmalı xüsusi hallar:
-
Qarın boşluğu üzvlərinin müştərək patologiyaları səbəbindən inkişaf
edən peritonit
-
Bir üzvdə inkişaf etmiş patologiyaya görə aparılmış müştərək
əməliyyatların (xoledox törəməsi, mədəaltı vəz törəməsi –
pankreatoduodenal rezeksiya ) – ağırlaşması peritonit.
Müalicəsi: Konservativ müalicə demək olar ki, bütün hallarda ölümlə
nəticələnir. Acar – relaparotomiya, ardınca intensiv detoksikasiya və lazım olan
hallarda təkrari sanasiyada axtarılmalıdır.
Əməliyyat maksimal olaraq radikal, aparılmalı ancaq xəstənin vital
qabiliyyəti ilə uyğun gəlməlidir – müdaxilə şərtin yanaşma prinsipləri əsasında
yerinə yetirilməlidir.
Ümumi prinsiplər:
-
Irinli-nekrotik möhtəviyyatın kənar edilməsi
-
Mənbəənin aradan qaldırılması
-
Əməliyyatdan sonrakı lavaj – qarın boşluğunun drenlənməsi.
-
Bağırsağın drenləşdirilməsi.
Bəzən, vəziyyət imkan verirsə, minimum həcmlə məhdudlaşmaq olar. Bu o
halda mümkün ola bilir ki, erkən düzgün diaqnostika və zədələnmənin dərəcəsi
dəqiq təyin edilsin. Nümunə: distal mədə rezeksiyasında qoyulmuş mədə-bağırsaq
anastomozu tikişlərinin tutmazlığı zamanı əgər anastomoz sahəsində ətrafa
yayılmış irinli prosess yoxdursa, möhkəmləndirici tikişlərin qoyulması, anastomoz
boyunca köndələn qarşı-qarşıya deşikləri olan drenaj (hava sorucusu ilə daim
66
aspirasiya və vaxtaşırı yuyulan yerləşdirilməsi, aparıcı ilgəyə isə anastomozdan
keçməklə nazoqastral yeridilmiş zond dekompressiya və enteral qidalanmaya
xıdmət etmiş olur.
Anastomoz sahəsindəki çatmazlığın ölçüləri nəzərə çarpacaq dərəcədə
olduqda və aydın peritonitdə gətirici bağırsaq ilgəyinə ikilüləli boru yeridilərək
defekt kənarına bərkidilir, üzəri piyliklə örtülür, fiksə edilir və 50 sm məsafədə
yeyunostoma qoyulur.
Vacib olanı peritoneal detoksikasiyadır – 10-15 litrə qədər məhlul, həmçinin
bağırsaq dekompressiyası, 4-6 sutkaya qədər, burundan və ya bağırsaq fistulundan
yeridilən zondla aparılır.
Peritonit zamanı N.İ.Kanşinə görə asılqan sıxılma variantı ilə enterostoma
aşağıdakı kimi yerinə yetirilir. Bağırsaqda minimal kəsiklə aparılan enterostoma
dəliyindən dibi dairəvi kəsilib götürülmüş Petser kateteri mənfəzə yeridilir,
büzməli tikişlərlə sıxılır. Kateter qarının ön divarında açılmış dəlikdən xaricə
çıxarılır, bağırsaq peritona sıxılır və belə vəziyyətdə kateter tikilərək fiksə edilir,
kateterin ucu isə sorucuya hermetik olaraq birləşdirilir.
Əgər peritonit endovideoskopik əməliyyatdan sonra inkişaf etmişsə, təkrari
əməliyyat həmçinin videoyazı üsulu ilə və ya kiçik əməliyyat qapısı yaratmaqla
həyata keçirilə bilər. Əsas vacib olanı operatorun klassik təkrari əməliyyatlarda
olduğu kimi, səriştəliyidir.
Əməliyyatdan sonrakı qarındaxili absesslər:
-
Intraabdominal
-
Retroperitoneal
-
Orqandaxili
Irinliklər qarın boşluğu cibləri, kanal və sinuslarında, peritonarxası boş
birləşdirici sahə, həmçinin qaraciyər, dalaq, pankreasda yerləşə bilir.
Meyledici səbəblər:
-
Kəskin cərrahi xəstəliyin ağırlığının daha da dərinləşməsi
-
Natamam sanasiya
-
Ləng gedişli peritonit
Dostları ilə paylaş: |