Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti «magistratura məRKƏZİ»
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
65 Xarici dövlətlərin, müxtəlif investisiya təşkilatlarının ölkəmizə investisiya qoy- masını stimullaşdırmaq üçün birinci növbədə əlverişli investisiya mühiti olmalı və müxtəlif hüquqi, iqtisadi tədbirlər işlənib hazırlanmalıdır. Məlumdur ki, bazar investisiya mühiti yarada bilməz. Bu, dövlətin qayğısıdır. Deməli investisiya fəaliyyətinin stimullaşdırılması və səmərəli investisiya siyasətinin həyata keçirilməsində dövlətin xüsusi rolu vardır. Iqtisadiyyatın transformasiyası dövründə bu xüsusi ilə zəruridir. Ölkə iqtisadiyyatına investisiya qoyuluşunu stimullaşdırmaq üçun Azərbaycan hökumətinin bu sahədə fəaliyyətinin preoritet istiqamətlərindən biri sabit investisiya qanunvericiliyi bazasının formalaşdırılması olmuşdur. İnvestisiya qanunvericiliyi əlverişli investisiya mühitini müəyyən edən əsas amillərdən biri olmaqla investorların maraqlarının etibarlı müdafiəsınə xidmət edir. Dünya təcrübəsindən də məlumdur ki, investisiya qanunvericiliyi işləyib hazırlayarkən yol verilən səhvlər potensial investorların uzun müddət dövlətə inamı- nın itirilməsinə gətirib çıxarır. Dövlətin bu məsələyə son dərəcə diqqətlə yanaşması nəticəsində ölkədə investisiya münasibətlərinin inkişafı və tənzimlənməsinin daha səmərəli rejimini formalaşdırmağa imkan verən mükəmməl qanunvericilik bazası, onun çevik və işlək mexanizmi işlənib hazırlanmşdır. Əlverişli investisiya mühiti o zaman mövcud olur ki, xarici investorların fəaliyyəti siyasi, iqtisadi və hüquqi risklərdən maksimum dərəcədə sığortalanmış olsun. Xarici investisiyaların hüquqi tənzimlənməsi məsələsi siyasi amillərlə sıx əlaqədə olub onun nəticəsi kimi çıxış edir. Yəni, hüquqi tənzimlənmə və onun əsasını təşkil edən hüquqi baza investisiya mühitinin formalaşdırılması sahəsində ölkənin siyasi iradəsini ifadə edən investisiya fəaliyyəti ilə bağlı yaranan münasibətlərin çərçivəsini müəyyənləşdirən amil rolunu oynayır. Azərbaycan Respublikasında xarici investisiyaların hüquqi tənzimlənməsi prosesi aşağıdakı səviyyələrdə həyata keçirilir: - Konstitusiya səviyyəsində; - İnvestisiya fəaliyyətinə dair qanunlar və digər hüquqi normativ aktlar səviyyəsində; - Beynəlxalq sazişlər çərçivəsində;
66 Ölkə Konstitusiyasında təbii ki, xarici investisiyaların tənzimlənməsi prosesinə birbaşa toxunulmur. Lakin bir sıra ümumi müddəalar, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən bütün iqtisadi subyektlərin, o cümlədən xarici investorların hüquqlarını müəyyən edir və onların qorunmasına təminat verir. Xarici investisiyaların konkret qanunlar və digər normativ hüquqi aktlar çərçivəsində tənzimlənməsinə gəldikdə isə ilk növbədə “İnvestisiya fəaliyyəti haqqında” və “Xarici investisiyaların qorunması haqqında” Azərbaycan Respubli- kasının qanunlarını qeyd etmək lazımdır. Investisiya fəaliyyəti haqqında qanun 13 yanvar 1992-ci ildə qəbul edilib. Qanun ölkə ərazisində investisiya fəaliyyətinin ümumi siyasi, iqtisadi və hüquqi şərtlərini müəyyənləşdirməklə Azərbaycan iqtisadi- yyatına investisiyaların cəlbinin stimullaşdırılmasına, onlardan ölkənin sosial-iqtisadi bazasının, həmçinin xarici iqtisadi əlaqələrin inkişafı üçün səmərəli istifadə edilmə- sinə yönəldilmişdir və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq bütün investorların hüquqlarının bərabər müdafiəsinə təminat verir. Xarici investisiyaların tənzimlənməsi sahəsində ən mühüm qanunvericilik aktı rolunu “Xarici investisiyaların qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu oynayır. Bu qanun 15 yanvar 1992-ci ildə qəbul edilib. Bu qanun Azərbaycan Respublikasının ərazisində xarici investisiya qoyuluşunun iqtisadi və hüquqi prinsip- lərini müəyyən edir. Qanun ölkə iqtisadiyyatında xarici maddi və maliyyə ehtiyatla- rının, qabaqcıl xarici texnikanın və texnologiyanın, idarəetmə təcrübəsinin cəlb olunmasına, bunlardan səmərəli istifadə olunmasına yönəlmişdir və xarici investorla- rın hüquqlarının müdafiəsinə təminat verir. Bu qanun 7 bölmə, 43 maddədən ibarət- dir. “Xarici investisiyaların qorunması haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanununa müvafiq olaraq Azərbaycan Respublikasında xarici investisiya, Azər- baycan Respublikasının xalqına və dövlət mənafelərinə zərər verən müstəsna hallar istisna olmaqla milliləşdirilmir. Milliləşdirmə haqqinda qərarı Azərbaycan Respub- likasının Milli Məclisi qəbul edir. Təbii fəlakət, qəza, epidemiya və fövqəladə xarak- ter daşıyan başqa hallar istisna olmaqla, xarici investisiya rekvizisiya edilmir. Rekvizisiya haqqinda qərarı Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qəbul
67 edir. Milliləşdirmə və rekvizisiya tədbirləri görüldükdə xarici investora təxirə salınmadan səmərəli kompensasiya ödənilir. Respublikada lizinq fəaliyyətinin inkişafı investisiya fəallığının yüksəldilməsi və ölkə iqtisadiyyatına əlavə investisiyaların o cümlədən xarici investisiyaların cəlbi istiqamətlərindən biri olmalıdır. Investisiya fəaliyyətində lizinqin inkişafı dövlət investisiya proqramlarının reallaşdırılması üçün vəsaitlərin başqa məqsədlərə cəlb olunmasından çəkinmədən və ölkənin istehsal-texnoloji bazasının formalaşması və təzələnməsi üzrə nəzarət olunan iş üçün geniş imkanlar açır. 1995-ci ildə qəbul olunan “Lizinq haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunu iqtisadiyyata investisiya axınının stimullaşdırılmasına və beynəlxalq standartlara uyğun texniki avadanlıq, mütərəqqi texnologiyadan istifadə olunmasına, yüksək rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsalının artırılmasına real şərait yaradacaq. Qanunlardan əlavə, iqtisadiy- yatımıza xarici investisiyaların cəlbini stimullaşdırmaq üçün müxtəlif güzəştlər də tətbiq edilir. Xarici investorlar ölkə ərazisində qazanmış olduqları mənfəəti xaricə repatriasiya etmək, müəyyən edilmiş fiskal güzəştlərdən istifadə etmək hüququna malikdirlər. Bundan əlavə xarici investorlara müxtəlif maliyyə və vergi güzəştləri də verilir. Hətta bəzi hallarda xarici müəssisələr yerli sahibkarlara nisbətən daha əlverişli hüquqi mövqeyə malik olurlar. Xarici investor üçün maliyyə riski mühüm əhəmiyyətə malikdir. Maliyyə riskləri əsasən inflyasiya və valyuta kurslarının dəyişməsindən əmələ gəlir. Xarici investor ölkədəki maliyyə riskinin xarakterini, onun baş vermə şəraitini və bu riskdən qorunma imkanlarını qiymətləndirir. Bunları nəzərə alaraq müxtəlif qanunların qəbulu ilə yanaşı əlverişli investisiya mühitinin yaradılması, vergi və gömrük sisteminin optimallaşdırılması, milli valyutanın sabitliyinə nail olunması da əsas fəaliyyət istiqamətləri kimi seçilmişdir. Yuxarıda göstərilən tədbirlərdən savayı Azərbaycan hökuməti ölkə iqtisa- diyyatına xarici investisiyaların cəlbini stimullaşdırmaq üçün çox geniş miqyasda iqtisadi və sosial tədbirlər həyata keçirilir. Mərkəzləşdirilmiş investisiyaların məhdudluğu şəraitində investisiya olunan kapitalın həcminin artırılmasına və səmərəliliyinin yüksəldilməsinə yönəldilmiş Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|