Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ sumqayit döVLƏt universitetiNİn nəZDİNDƏ
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Mövzu: 22. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri. Uşaq bağçası və məktəb. PLAN: 1. Uşaq bağçası ilə məktəb arasında əlaqə ardıcıllığının əhəmiyyəti 2. Böyük qruplarda uşaqların məktəb təliminə hazırlığı 3. Uşaq bağçası və məktəb proqramları arasında əlaqə 4. Uşaq bağçası və məktəbin əxlaq tərbiyəsində ardıcıllıq 5. M əktəbə hazırlıq qrupu uşaqlarının məktəblə tanışlığı 6. Uşaq bağçası və məktəbin əlaqə formaları 1. T əhsil prosesində ardıcıllıq anlayışı tərbiyə və təlim prosesinin müvəffəqiyyətlə həyata k eçirilməsi üçün qarşılıqlı əlaqənin ən səmərəli yoludur. Uşaq bağçasının və məktəbin işindəki ardıcıllığın həyata keçirilməsi bir tərəfdən uşaq bağçasında uşaqların məktəbdə sistematik t əlimə hazırlanmasıdır, digər tərəfdən məktəbin öz konkret vəzifələrini həll etmək üçün uşaq bağçası məzunlarının nailiyyətlərindən, onların bilik və bacarığından optimal istifadə edilməsi dem əkdir. Uşaq bağçasının formalaşdırdığı mənəvi keyfiyyətləri məktəb yaşadır, inkişaf etdirir. Bağça illərində qazanılmış bilik, bacarıq və vərdişlər məktəb illəri üçün təməl qoyur. Bunlar ibtidai sinifl ərdə təkmilləşir, yeni məzmun və mahiyyət kəsb edir. M əktəbəqədər tərbiyə təhsil sisteminin ilk mərhələsidir. O, uşaqların tərbiyəsində hərtərəfli inkişafın özülünü qoyur və uşaqları məktəbə hazırlayır. Məktəbəqədər tərbiyə müəssisələrinin t ərbiyəçiləri I sinif şagirdlərinə tətbiq olunan pedaqoji tələbləri yaxşı bilməli və buna müvafiq olaraq uşaqları məktəbin təlim prosesinə hazırlamalıdırlar. Uşaq bağçası və məktəbin arasındakı əlaqə tərbiyə prosesində varislik prinsipinə əsaslanmalıdır İbtidai sinif müəllimləri təlimin səviyyəsini yüksəltmək üçün oyundan çox istifadə edirlər. Bu metoddan uşaq bağçasında da geniş istifadə olunur. Uşaq bağçası tərbiyəçiləri təlim prosesində çalışmalardan daha çox istifadə edir və tədricən onu mürəkkəbləşdirirlər. Uşaq bağçasında m əşğələlər dərsin əsas məzmunu və mahiyyətini özündə birləşdirir. Bunlar məktəbəqədər dövrdən uşaqların zehni hazırlığını təmin edir. Məktəbə zehni hazırlıqla gəlmək o deməkdir ki, uşaq onu əhatə edən mühit, rastlaşdığı yeni məzmunlu işi dərk etmək və ona müvafiq münasibət bəsləməkimkanına malikdir. Yəni uşaq artıq aydın, əlaqəli nitqə yiyələnib, müqayisəni, fərqləndirməyi, ümumiləşdirməyi bacarır, mülahizələr yürütməyə səy edir, onun şüuru məktəbdə adaptasiya hadisəsinə hazırdır. Bunlar məktəbdə müvəffəqiyyətli təlim üçün ilkin şərt kimi çox vacibdir. Uşaq bağçası ilə məktəb arasında varislik təlimin metodlarının seçilməsində də özünü göstərir. Təlimdə bu biliyin şüurluluğunda, möhkəmliyində, əqli qabiliyyətin, yaradıcı fəallığın t əşkilində, praktik fəallıqda özünü göstərir. M əktəbdə dərs və bağçada məşğələ bir sıra özünəməxsus xüsusiyyətlərə malik olsalar da, b əzi ümumi cəhətləri də vardır. Belə ümumi cəhət dərs və məşğələlərdə, proqramın m əzmununda, vaxt bölgüsündə, müəllim və tərbiyəçilərin rəhbər rol oynamasında, təlimdə pedaqoji metodlardan istifad ə olunmasında özünü göstərir. Sübut olunur ki, məşğələ və dərs ardıcıl bir prosesdir. Uşaq bağçasında məşğələ təlim prosesinin elementləri üzərində qurulur və əqli fəaliyyətin inkişafı üçün geniş imkan yaradır. 2. Uşaqların məktəbə hazırlığı bağçanın kiçik qruplarından başlayaraq, ardıcıl həyata keçirilən tərbiyə və təlim işinin məqsədyönlü nəticəsidir. Uşaq bağçasının böyük qrupuna m əktəbə hazırlığın əsas pilləsi kimi baxılır, çünki məktəb bu yaşlı uşaqlar üçün ən yaxın g ələcəkdir. Ona görə də məktəbin tərbiyə-təlim işinə hazırlıq məqsədyönlü xarakter daşıyır. T ərbiyəçi aydın bilməlidir ki, uşaq ayağını məktəbə qoyan gündən onun həyatı çox ciddi vaxt çərçivəsində keçir. Bu rejim çərçivəsində uşaq lazımi səviyyədə fəaliyyət göstərməyə hazır olmalıdır. Əlbəttə, belə vərdişlərin formalaşdırılması əsasən məktəbin üzərinə düşsə də, əslində onun t əməli uşaq bağçasında qoyulur. Uşaq bağçasının məktəbə hazırlıq qrupunda uşaqlar vaxt anlayışı, tapşırığı dinləmək, başa düşmək, icra etmək anlayışları ilə yaxından tanış olur və rejim əsasında müəyyənləşdirilmiş vaxt çərçivəsində fəaliyyət göstərməyə alışırlar. Əks təqdirdə, m əktəbin birinci sinfində uşaqların adaptasiya mərhələsi çox çətin keçə bilər. Uşağın gələcək inkişafı məktəbdə müəllimdən, xüsusilə uşaqların bağçada qazandıqları keyfiyy ətlərin necə inkişaf etdirilməsindən çox asılıdır. Varisliyin həyata keçirilməsi məktəbin birinci sinif müəllimlərindən altı yaşlı uşaqların yaş və psixoloji xüsusiyyətlərini, habelə uşaqların bağça illərində əldə etdikləri bacarıqların səviyyəsini hərətərfli öyrənməyi tələb edir. Bu m əqsədlə məktəbin birinci sinfində işləyən müəllim uşaq bağçasının məktəbə hazırlıq qrupunun uşaqları ilə tanış olmalı və onlarla müntəzəm əlaqə saxlamalıdır. Pedaqoji prosesin müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməsində bələdlilik, bir-birini tanıma mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 3. Uşaq bağçası ilə məktəb arasında varislik ( ardıcıllıq) əlaqəsi əsasən proqramların m əzmununda ifadəsini tapır. Məktəbin birinci sinfində keçilən bütün fənlər üzrə bilik və v ərdişlərin başlanğıcı ilə uşaqlar uşaq bağçasında tanış olurlar. Bu məqsədlə də uşaq bağçasının və məktəbin proqramı təlimin ümumi prinsipləri əsasında qurulur. Proqramlarda m əzmunca da ümumi yaxınlıq vardır. Məsələn, uşaq bağçasında və ibtidai sinifl ərdə Azərbaycan dilinin tədrisi qarşısında bir məqsəd durur: nitqin hərtərəfli inkişaf etdirilm əsi. Uşaq bağçasında iş bu lüğət fondunun inkişafı üzərində qurulur, nitqdə səslərin düzgün tələffüzü və nitqin rabitəli formalaşdırılması get-gedə təkmilləşir. Məktəbdə bunun əsasında qarşıya yeni vəzifə qoyulur, yazılı nitq vərdişi formalaşdırılır, morgologiya və sintaksisin elementl əri öyrədilir. Uşaq bağçasında və ibtidai siniflərdə təbiətşünaslığa aid bilik canlı təbiətlə cansız təbiət arasındakı əlaqəni əks etdirir. Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar ətraf mühit haqqında anlayışları bəsit şəkildə qavrasalar da bu, ibtidai siniflər üçün özül xarakteri daşıyır. Uşaqlar bu bilikləri ilə təbiətə münasibətdə əsasən düzgün istiqamət götürürlər. Bunsuz müasir ibtidai təhsil proqramlarının qavranılması çətin olur. Uşaq bağçasının proqramlarında uşaqları əhatə olunduqları mühitlə - təbiət və ictimai həyat hadis ələri ilə tanış etmək nəzərdə tutulur. Eləcə də məktəb proqramları tədris prosesində uşaqları ictimai mühitlə tanışlıq üçün geniş imkanlara malikdir. Bu proses sinifdənxaric t ədbirlərdə də davam etdirilir, şagirdlərin tərbiyəsində mühüm rol oynayır. Onu da qeyd etm ək lazımdır ki, uşaq bağçasında və məktəbdə tətbiq olunan tələblər arasında müəyyən fərqlər mövcuddur. Bu fərqlər təlim-tərbiyənin məzmunu, uşaqların yaş xüsusiyyətləri v ə anlaq səviyyələri ilə müəyyən olunur. M əktəbdə dərs prosesində şagirdlər müəyyən biliyə yiyələnməklə əxlaqi cəhətdən inkişaf edirl ər. Təcrübə göstərir ki, işi mütəşəkkil və keyfiyyətli quran uşaq bağçalarından məktəbə g ələn məzunlar çox fəal və intizamlı olur, davranış qaydalarına daha yaxşı riayət edirlər. Əksinə, hansı bağçada uşaqların məktəbə hazırlıq işi lazımi səviyyədə qurulmayıbsa, həmin bağçalardan gələn uşaqlar məktəbin rejimi ilə ayaqlaşa bilmirlər. Belə problemlər təkcə müəllimin fəaliyyətini çətinləışdirmir, eyni zamanda uşaqların əqli və əxlaqi cəhətdən inkişafını çox ləngidir. Bu məqsədlə də məktəbəqədər dövrdə uşaqları məktəbə hazırlama işinə çox ciddi yanaşmaq lazımdır. 4. M əktəbəqədər yaşlı uşaqların əxlaq tərbiyəsi bağçanın qarşısında duran mühüm vəzifədir. M əktəb isə uşaqların ictimai davranışının vərdiş və adətlərini, mənəvi hiss və anlayışlarının inkişafını davam etdirir. Bu, uşaqların birinci sinfə qədəm qoyduğu gündən başlayır. Uşaqlarda t əlim və əmək vəzifələrinə məsuliyyət hissi tərbiyə edilməsi sahəsində bağçanın işini məktəb davam etdirir. Uşaqlar get-gedə daha yaxşı anlayırlar ki, Vətən üçün faydalı adam olmaqdan ötrü yaxşı oxumaq və davranış normalarına əməl etmək lazımdır. Artıq mənəvi keyfiyyətlər yeni m əzmuna malik olur. Bu əvvəlki keyfiyyətlər zəminində inkişaf edir. Xüsusilə, sinifdə uşaq kollektivinin yaranması əxlaq tərbiyəsi problemini müəllim üçün xeyli asanlaşdırır. Kollektivdə uşaqlar bir-birinə dostluq və yoldaşlıq münasibətinə, öz şəxsi mənafelərini digər uşaqların m ənafelərinə uyğunlaşdırmaq bacarığına yiyələnirlər. Məktəb təcrübəsi göstərir ki, bağçadan g ələn uşaqlar sinif kollektivində öz yerini tez tapır, çətin anda yoldaşlarına kömək etmək, lazım g əldikdə kitab, qələm və dəftərini ehtiyacı olana vermək, geridə qalana ev tapşırığının icrasında köməklik göstərmək təşəbbüsündə olurlar. Sinif müəlliminin valideynlərlə birgə keçirdiyi sinifd ənxaric tədbirlər – kollektiv gəzinti və kukla teatrının tamaşalarına birgə baxış uşaq kollektivinin t ədricən formalaşmasına kömək edir. Bütün bunların nəticəsində uşaqlarda yüksək əxlaqi keyfiyyətlər formalaşır. Əxlaq tərbiyəsində əsas məqsəd uşaqlarda şüurlu intizamın yaradılması, onların mədəni rəftar v ə davranış normalarına yiyələndirilməsidir. Belə normalar məktəblilərin davranış qaydalarında öz ifadəsini tapır. Bu qaydaların bir qismi uşaq bağçasında öyrədilir. Xüsusilə, adamlara mədəni münasibət, əməksevərlik, yoldaşlıq köməyi və s. buna misal ola bilər. Lakin elə qaydalar da vardır ki, onlara uşaqlar bağça illərində kifayət qədər yiyələnmirlər. Xüsusən təlimlə bağlı, ictimai yerl ərdə davranış münasibətlərinə aid qaydaların yerinə yetirlməsində uşaq bağçasına nisbətən m əktəbdə nəzarət daha güclü olur. 5. Böyük qrup uşaqları yaxın vaxtlarda məktəbə gedəcəklərini bilirlər. Bu ərəfədə uşaq bağçasında tərbiyəçi və evdə valideynlər tərəfindən müəyyən hazırlıq işləri görülməlidir. T ərbiyəçi uşaqlara məktəb haqqında məlumat verir və başa salır ki, bu il sentyabrın 1-də siz m əktəbə gedəcəksiniz. Məktəb bağçamızdan bir qədər aralıda yerləşir. Siz məktəbdə oxumağı, yazmağı öyrənəcəksiniz. Fikirləşin ki, siz kitabı özünüz sərbəst oxuyursunuz. Bilirsinizmi, kitablarda n ə qədər maraqlı fikirlər var? Onları oxuduqca, öyrəndikcə sizin biliyiniz artacaq və ən ağıllı uşaqlar olacaqsınız. Hamı sizi çox istəyəcək. Ona görə də məktəbdə gərək yaxşı oxumağa çalışasınız. Burada çətin heç bir şey yoxdur. Sadəcə yaxşı çalışmaq və intizamlı olmaq lazımdır. Əgər siz yaxşı oxusanız, buna ata-ananız da çox sevinər. Sonra tərbiyəçi uşaqlarla məktəb və onların məktəbdə oxuyan bacı-qardaşları haqqında söhbət aparır və uşaqlara bildirir ki, iki gündən sonra mən sizi məktəbə aparacam. Bundan sonra uşaqlarda məktəbə maraq daha da artır. Tərbiyəçi bu müddət ərzində məktəblə əlaqə saxlayır. Məktəb müəllimləri uşaqları qarşılamağa hazır olurlar. Onlar III-IV sinif uşaqlarının hazırladıqları şerləri, mahnıları dinləyir, əl işləri ilə, sinif otaqları ilə, idman zalı, məktəbin foyesi və həyəti ilə tanış olurlar. Ekskursiyadan sonra t ərbiyəçi bağçada məktəblə tanışlıq işini uşaqlarla müzakirə edir və uşaqlara bildirir ki, sentyabrın 1-də hansı müəllimlər birinci sinifdə onlara dərs deyəcəklər. Müəllimlər də bağçadakı uşaqlarla əlaqə saxlamalı və onlarla yaxından tanış olmalıdırlar. Uşaqlar da öz növbəsində müəllimləri yaxşı tanıyır və onlara öyrəşirlər. Öz gələcək şagirdlərini daha yaxşı tanımaq üçün müəllimlər tez-tez bağçaya gəlir və bayram şənliklərində uşaqlarla bir yerd ə olmağa çalışırlar. Uşaqların məktəbə hazırlıq işinin bu qayda ilə təşkili çox faydalıdır və sentyabrın 1-də altıyaşlılar şən əhval-ruhiyyə ilə məktəbə gəlirlər. Bayramsayağı bəzədilmiş m əktəb altı yaşlı uşaqlara çox maraqlı təsir bağışlayır. İlk dəfə ilk zəngi vuran da bu uşaqlardan olur. XI-l ər 1-ci sinif şagirdlərinin əlindən tutub onları öz siniflərinə aparırlar və onları təbrik edirl ər. İlk dərs günündə təşkil olunmuş belə tədbir altıyaşlıların həyatında unudulmaz izlər buraxır. 6. Uşaq bağçası ilə məktəbin işində ardıcıllığın mühüm cəhətlərindən biri də tərbiyəçinin 1-ci sinfin t əlim-tərbiyə işinin proqramı, rejimi və metodikası ilə tanışlığı, digər tərəfdən müəllimin uşaq bağçasındakı işin məzmunu və formaları ilə tanışlığıdır. Qabaqcıl uşaq bağçaları məktəblə rəngarəng əlaqə formalarından istifadə edirlər: dərslərdə v ə uşaq bağçasındakı məşğələlərdə qarşılıqlı iştirak etmək, bayramlarda və səhərciklərdə olmaq v ə sonradan onları müzakirə etmək, uşaq bağçası tərbiyəçilərinin öz yetişdirmələrini m əktəbdə müşahidə etməsi, uşaq yaradıcılığı işlərindən ibarət sərgilərdə olmaq əlaqə formalarına aiddir. Tərbiyəçilər məktəblə əlaqəni nə qədər müntəzəm və maraqlı qursalar, uşaqların məktəbə hjazırlığı da bir o qədər məzmunlu və keyfiyyətli olar. Digər tərəfdən müəllimlər uşaq bağçasındakı işin vəzifələrinə, məzmununa və üsullarına dərindən nüfuz edir, ona hörmətlə yanaşırlar. Uşaq bağçası ilə məktəbin əlaqə formalarından biri də birgə keçirilən konfranslar, metodik əlaqələr, görüşlır və s. ibarət olur. Məsələn, keçirilən konfransda “Uşaqları m əktəbə necə hazırlayırıq?”, “Uşaqlarda məktəb müəlliminə maraq və həvəsi necə yaradırıq?” v ə s. mövzularda keçirdiyi söhbətlər mühüm rol oynayır. Tərbiyəçilərin məktəbin 1-ci sinif müəllimləri ilə müntəzəm əlaqə saxlaması, onların dərslərində iştirak etməsi, eləcə də sinif müəllimlərinin tərbiyəçilərin məşğələlərində olması, metodik tədbirlərdə qarşılıqlı iştirakı mühüm əlaqə formalarındandır. Uşaq bağçası ilə məktəb işçilərinin qarşılıqlı əlaqəsi elmi və pedaqoji cəhətdən düzgün qurulduqda, h əm bağçada, həm də məktəbdə iş səmərəli olur, təlim-tərbiyə işində ardıcıllıq gözlənilir, müəllim və tərbiyəçilərin əməyi xeyli yüngülləşir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|