Azərbaycan respublikasinin ümumtəHSİl məKTƏBLƏRİ ÜÇÜn biologiya fəNNİ kurikulumu

F-t.-4.1.2; 4.1.1

 

3.2. Sağlamlığın qorunmasına dair  bacarıqlar nümayiş etdirir. 

---

 

25 

3.2.1. Bitki və 

heyvanların insan 

sağlamlığında rolunu 

izah edir. 

F-t.-2.3.4. 

H-b.-4.1.1. 

3.2.1. Müxtəlif 

canlıların insan 

orqanizmində 

törətdiyi xəstəlikləri 

və onların əlamətlərini 

fərqləndirir.  

F-t.-2.1.2. 

H-b.-4.1.1.

 

3.2.1. Sağlamlığın 

qorunması qaydalarını 

izah edir. 

F-t.-2.1.1; 2.3.4. 

H-b.-4.1.1.

 

3.2.1. İrsi xəstəliklər, 

onların qarşısının 

alınması yollarını 

faktlarla 

 

izah edir.  

F-t.-2.1.2. 

H-b.-4.1.1. 

 

3.2.1. Yoluxucu 

xəstəliklər, onlardan 

qorunma yolları haqqında 

referat, təqdimat 

hazırlayır. 

İnf.-2.2.3; 2.2.4. 

3.2.1. İnsan orqanizmində 

baş verən xəstəliklərin 

hüceyrə səviyyəsində 

olduğunu əsaslandırır, 

məruzə və təqdimatlar 

hazırlayır. 

F-t.-2.1.1.

 

3.2.2. Dərman 

bitkilərini fərqləndirir.  

F-t.-2.3.4; 2.1.2. 

C.-2.1.8.

 

3.2.2. Müalicəvi 

əhəmiyyətinə görə 

dərman bitkilərini 

qruplaşdırır. 

F-t.-1.1.2; 2.1.2. 

H-b.-4.1.1.

 

3.2.2. Xəstəliklər, 

zədələnmələr zamanı 

ilkin yardım göstərir. 

F-t.-1.3.5.; 2.3.5.

 

3.2.2. Sağlam həyat 

tərzi və reproduktiv 

sağlamlığın 

əhəmiyyətini şərh 

edir, referatlar 

hazırlayır. 

F-t.-2.1.1; .1.2.;1.1.1. 

K.-4.2.1. 

F.-2.2.1. 

H-b.-4.1.1.

 

3.2.2. Sağlam həyat 

tərzində gigiyena 

qaydalarının rolunu və 

əhəmiyyətini 

dəyərləndirir, məruzə və 

təqdimatlar hazırlayır. 

F-t.-1.2.3; 2.2.5. 

İnf. 2.2.3.; 2.2.4.

 

3.2.2. Sağlam ailənin 

qurulmasında sağlam həyat 

tərzinin rolunu 

dəyərləndirir, məruzə və 

təqdimatlar hazırlayır. 

 

4. Canlılar və ətraf mühit 

4.1. Canlıların bir-biri ilə və ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinə dair bilik və bacarıq nümayiş etdirir.

 

4.1.1. Canlıların ətraf 

mühitlə və bir-birilə 

əlaqəsini izah  edir. 

F.- 2.2.1. 

C.-2.2.1.; 3.2.3.;3.2.5. 

H-b.-4.1.1.

 

4.1.1. Təbiətdə baş 

verən fiziki kimyəvi 

dəyişikliklərin 

canlılara təsirini izah 

edir.    

C-2.1.7; 3.2.5. 

F-t.-2.3.4. 

K-4.2.1. 

F-2.2.1; 2.2.2. 

H-b.-4.2.1.;4.3.1. 

4.1.1. Mühit amillərini 

və onun insan 

orqanizminə təsirini 

izah edir.  

C.-1.2.2;2.1.3;2.1.4; 

3.2.5. 

F.-2.2.2. 

H.b.-1.2.1. 

4.1.1. Ekoloji 

amillərin canlıların 

həyatında rolunu şərh 

edir, təqdimatlar 

hazırlayır. 

C.-2.1.8.; 3.2.5. 

K.-4.2.1. 

4.1.1. Ekoloji 

problemlərin aradan 

qaldırılmasının irsi 

xəstəliklərin azalmasına 

təsirini əsaslandırır. 

K.-4.2.1.

 

4.1.1. Təbii seçməni 

yaşamaq uğrunda 

mübarizənin nəticəsi kimi 

əsaslandırır, məruzə və 

referatlar hazırlayır. 

C.- 1.1.1. 

K.- 2.1.1.

 

---

 

26 

4.2. Ətraf mühitin qorunması ilə bağlı bacarıqlar nümayiş etdirir.

 

4.2.1. Canlıların 

qorunması ilə bağlı 

topladığı məlumatları 

təqdim edir. 

C-2.2.2.; 3.2.5. 

4.2.1. Yerli şəraitdə 

canlıların 

qorunmasına dair 

müşahidələr əsasında 

mülahizələrini şərh 

edir. 

C- 2.1.7. 

F-t.-1.3.5. 

H-b.-1.2.1. 

4.2.1. Ətraf mühitin 

çirklənməsi və 

mühafizəsinə dair 

mülahizələrini şərh 

edir. 

C- 3.2.5.;3.2.3.; 3.2.4. 

K- 4.2.1. 

H-b.-1.2.1. 

4.2.1. Regional 

ekoloji problemlərlə 

bağlı müşahidələrini 

ümumiləşdirib, 

təqdimatlar hazırlayır. 

C- 2.1.3.; 3.2.5. 

K- 4.2.1. 

 

4.2.1. Qlobal ekoloji 

problemlər və onların 

həlli yolları haqqında 

təqdimatlar edir.  

C- 3.2.5.; 2.1.1. 

K-4.2.1. 

4.2.1. Ekoloji problemlərin 

qlobal xarakterini 

dəyərləndirir, məruzə və 

təqdimatlar hazırlayır. 

C- 2.1.3; 2.1.7.  

K-4.2.1. 

F-3.1.1.

 

4.2.2. Bitki və 

heyvanlara qulluq 

qaydalarına əməl edir. 

Tex.-1.4.1. 

4.2.2. Respublikanın 

flora və faunasının 

qorunma yollarını 

fərqləndirir.   

K-4.2.1. 

H-b.-1.2.1. 

Tex.-1.4.1. 

İnf.-3.2.3.

 

4.2.2. Ətraf aləm və 

onun mühafizəsinə 

dair təqdimat 

hazırlayır. 

K- 4.2.1. 

C-3.2.5. 

H-b.-1.2.1. 

4.2.2. Azərbaycanda 

canlılar aləminin növ 

müxtəlifliyinin  

qorunması ilə bağlı 

faktları toplayıb 

təqdimatlar hazırlayır. 

C- 2.1.8.; 3.2.5.

 

4.2.2. Təbii şəraitdə 

ekoloji tarazlığın 

qorunmasının 

əhəmiyyətini şərh edir, 

referatlar hazırlayır. 

C- 3.1.1. 

4.2.2. Regional və qlobal 

ekoloji problemləri 

əlaqələndirir, referat və 

təqdimatlar hazırlayır 

C- 2.1.3.;2.1.7.;  3.2.5. 

K-4.2.1. 

F-3.1.1.; 3.2.1. 

 

İxtisarlar: 

R. – Riyaziyyat,  

İnf.- İnformatika,   

Tex. – Texnologiya,  

F-t. – Fiziki tərbiyə,  

C.-Coğrafiya,  

Fiz.-Fizika,  

H-b.-Həyat bilgisi,  

K.-Kimya 

---

 

27 

 

 

II. TƏLİM STRATEGİYALARI 

 

 

Hazırda  Respublikamız  qloballaşan  dünyaya  inteqrasiya  olunmaqdadır.  Bu, 

sürətli dəyişən, inkişaf etməkdə olan dünya ilə vəhdətdə inkişaf etməyi, dəyişməyi 

tələb  edir.  Bu  baxımdan  Azərbaycan  terminologiyasına  müxtəlif  terminlər  daxil 

olur ki, bunlardan biri də “

təlim strategiyaları” 

dır. 

 

Biologiya fənni üzrə təhsil proqramında (kurikulumunda) təlim strategiyaları 

4  məsələni  özündə  əhatə  edir.  Biologiya  təliminin  təşkilinə  verilən  əsas  tələblər; 

biologiya  təliminin  təşkilində  istifadə  olunan  forma  və  üsullar  barədə;  müəllimin 

təlimin  fəaliyyətinin  planlaşdırılmasına  dair  nümunələr;  biologiya  fənninin 

məzmun stsndartlarının şərhi. 

 

2.1. Biologiya təliminin təşkilinə verilən əsas tələblər 

İnkişafın  əsasında  insan  amilinin  durduğunu  nəzərə  alaraq  təlimin  təşkilinə 

xüsusi əhəmiyyət verilir. Bu məqsədlə ənənəvi təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi 

və  yeniləşdirilməsi  istiqamətində  layihələr  həyata  keçirilməkdədir.  Bu  baxımdan 

təhsilimiz  elə  qurulmalıdır  ki,  hər  bir  Azərbaycan  vətəndaşı  dəyişən  dünyada  öz 

bilik, bacarıq və qabiliyyətlərini tətbiq etməyə  hazır olsun. 

Ümumtəhsil  məktəblərində  biologiyanın  tədrisi  prosesinin  təşkili  aşağıdakı 

prinsiplər əsasında həyata keçirilir. 

1.

 

Pedaqoji prosesin  tamlığı

. 

Bu  prinsipə  əsasən  şagirdin  bir  şəxsiyyət  kimi 

formalaşması nəzərdə tutulur. 

Təhsil öyrədici, inkişafetdirici və tərbiyəedici bir prosesdir. 

Biologiya  fənninin  tədrisi  prosesində  şagird  canlılar  aləmində  baş  verən 

hadisə və prosesləri, canlıların ətraf mühitlə əlaqəsini, insanın özünəməxsus həyati 

xüsusiyyətləri  barədə  bilik  və  bacarıqlara  yiyələnir.  Biologiya  kurikulumunda

 

canlılara  xas  quruluş  formalarının,  onların    həyati  xüsusiyyətlərinin  müqayisəli 

təqdim  edilməsi  müxtəlif  aləmlərə  aid  canlı  nümunələrin  sadədən  mürəkkəbə 

doğru  müqayisəli  təqdim  edilməsi  şagirdlərdə  analitik  düşüncə  tərzinin 

formalaşması ilə yanaşı, canlılar barədə yığcam və lakonik məlumat almaq imkanı 

yaradır.  

Biologiyanin  tədrisi  vasitəsilə  şagirdlərdə  estetik,  ekoloji  tərbiyə  formalaşır. 

Şagird

 

öz  sağlamlığının,  ətraf  mühitin,  vətəndaşı  olduğu  doğma  yurdunun 

qorunması  ruhunda  tərbiyə  alır,  təhsil  prosesində  dünyanın  bütöv  bir  vahid  kimi 

qavranılmasına və dərk edilməsinə hazırlanır. 

2.

 

Təlimdə  bərabər  imkanların  yaradılması

. 

Bu  prinsipə  əsasən  biologiya 

fənninin  təlimi  elə  qurulur  ki,  şagirdin  sosial  vəziyyətindən,  fərdi  psixi 

xüsusiyyətlərindən  əqli  keyfiyyətlərindən  asılı  olmayaraq  münasib  təlim  şəraiti 

yaradılsın.  Bu  zaman  şagird-müəllim  münasibətləri  «subyekt-subyekt»  formulu 

üzrə həyata keçirilir.