Azərbaycan resubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un vers tet
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
168 biliklərinin, təhsilinin olması, həmçinin, məqsədlərin qoyulma- sı və onlara nail olunması, risklərin, vaxtın və kadrların düzgün idarə olunması, səhvlərdən düzgün nəticənin çıxarılması kimi məntiqi və psixoloji qabiliyyətinin olması çox vacibdir. Qeyd edilən xüsusiyyətləri ümumiləşdirsək, göstərə bilərik ki, sahibkarlıq fəaliyyətində uğur qazanmaq üçün in- sanların aşağıdakı xüsusiyyətlərinin olması əsasdır: • enerji, özünü və başqalarını işləməyə məcbur etmək qa- biliyyəti; • istənilən vəziyyətlərdə düşünmək qabiliyyəti; • insanlarla ünsiyyət qurmaq bacarığı; • texnika və texnologiyaların öyrənilməsi, onlardan istifadə qabiliyyəti və s. Bütün insanlar daim bir-biri ilə ziddiyət təşkil edən məqsədlər arasından seçim etmək məcburiyyətindədir. Gəlirlə- rinin maksimallaşdırılması, mövcud vəziyyətinin daha da yax- ş ılaşdırılması üçün insan əldə etdiklərini təhlil edərək gələcəyi proqnozlaşdırır və qarşıya yeni məqsədlər qoyur. nsanların belə davranışı ailənin, cəmiyyətin, dövlətin ümumi fəaliyyətinə təsir etməklə risklərin azaldılması istiqamətində insanların davranışını müəyyən etməyə kömək edir. qtisadi risklərin yaranması səbəblərindən asılı olmaya- raq hər bir şəxsin məqsədi risk nəticəsində yarana biləcək itkilərin azaldılmasıdır. Risklərin idarə edilməsi məqsədilə yaradılan modellərin hazırlanması zamanı əsas məqsəd riskli layihələrin uğurlu həyata keçirilməsində şəxsiyyət amil daha çox nəzərə alınır. 169 10.3. Qiymətlərin idarə olunmasında risklərin uçotu Yüksək gəlir əldə etmək stimulu sahibkarda gəlirin azaldılması üçün qiymətlərə təsir edən amilləri nəzərə almağa, qarşıya çıxan maneələri əvvəlcədən görməyə və onların aradan qaldırılmasına sövq edir. Məlumdur ki, qiymətə aşağıdakı qrup amillər təsir edir: - Siyasi (dövlətin siyasəti, qanunvericilik, məhkəmə quruluşu, siyasi stabillik və s. ); - qtisadi (iqtisadi tənzimləmə metodları, bazar kon- yukturası, rəqiblər, istehlakçılar və s.); - Sosial (təbii proseslər, istehlakçıların tərkibi, onların yaşayış, intellekt səviyyəsi və s.); - Psixloji (istehlakçıların mentaliteti, adət-ənənələri, zövqü və s.). Bütün bu amillərin nəzərə alınması gələcəkdə istehsal və satış zamanı qarşıya çıxa biləcək risklərin müəyyən edil- məsinə kömək edir. Bütün istehsal prosesi qiymət vasitəsilə idarə olunur. Hər bir sahibkar son nəticədə gəlir əldə etmək üçün istehsalın bütün fazaları boyu sadalanan amilləri nəzərə almaqla, məhsula qiymət qoyur. Buna, qiymətqoyma prosesibdı daha yaxından baxaq. Qiymətəmələgəlmə qoyulmasının prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir. Onların hər birində sadalamaqla yarana biləcək riskləri göstərək. 1. Məqsədin seçilməsi: ilk olaraq qiymətqoymada fir- manın məqsədləri müəyyən olunur. Məqsəd bazar kon- yukturuna, firmanın resurslarına uyğun müəyyən edilir. Qiymət qoymaqda məqsədlər fərqlənə bilər – tələbatın ödənilməsi, bazarın əldə saxlanılması, mənfəətin mak- simallaşdırılması və s. 170 2. Tələbatın müəyyən edilməsi: bazarın əsas prinsipi nəyi, kim üçün, nə qədər istehsal etməyi müəyyən etməkdir. Adətən, məhsulun alıcısının seçilməsi qiymətqoymada mühüm rol oynayır. Bu da çox zaman bazarın nö- vündən və alıcıların qiymətə qarşı həssaslığından asılı olur. Alıcı həssaslığını müəyyən edən faktorlara da aşağıdakılar daxildir. - Məhsulun əvəzedicisinin olması və onun qiyməti; - Məhsulun nadirliyi; - Məhsulun müqayisəsinin çətinliyi; - Məhsulun tədavül xərcləri; - Məhsulun bahalılığı; - Qiymət vasitəsilə keyfiyyətin müəyyənliyi; - Məhsulun əldə edilməsinə çəkilən xərclər. 3. Xərclərin təhlili: məlumdur ki, qiymətin yuxarı həddini tələbat, aşağı həddini isə sabit və dəyişən xərclər müəy- yən edir. Bunların üzərinə mənfəəti əlavə etmək lazım- dır ki, optimal qiyməti müəyyən etmək mümkün olsun. 4. Rəqiblərin qiymətlərinin təhlili: rəqibləri və onların ə mtəələrinin qiymətinin fərqli xüsusiyyətlərini, çatış- mayan mənfi və müsbət cəhətləri müəyyən edilməlidir. 5. Qiymətqoyma metodunun seçilməsi: adətən, üç səviy- yədən biri – minimal, maksimal, optimal seçilir. 6. lkin qiymətin qoyulması: yuxarıdakı mərhələlər fir- manın qiymət siyasətinə və strategiyasına uyğun olaraq reallaşdırılır. Məhsulun qiyməti müəyyən edildikdən sonra onun ida- rə edilməsi mərhələsi başlayır. Bu zaman yuxarıda qeyd edilən amillərlə yanaşı, kənar təsirlər və məhsulun həyat dövrü nəzərə alınmalıdır ki, bunların hər birində risk və qeyri-müəyyənlik vardır. Sahibkar daim qiymətin səviyyəsinin dəyişməsinin mənfəətə təsirini diqqətdə saxlamalı və buna uyğun olaraq, ma- liyyə, marketinq siyasətini həyata keçirməlidir. 171 Çünki məhsulun qiymətinə təsir edən amillər – dəyər, alıcı, rəqib, bazar kanalları, satış coğrafiyası müxtəlifdir. Məhsulun həyat tsiklinin xarakterlərinə baxaq. - məhsulun yaradılması (bu zaman sınaq üçün qiymətlər qoyulur); - məhsulun bazara çıxarılması (məhsula tələbatın yüksək olduğu aşkarlanarsa, qiymətlər qaldırılır); - məhsulun satış dairəsinin genişlənməsi və artımı (stimul yaratmaq məqsədilə ikinci mərhələdəkinə nisbətən aşağı qiymət qoyulur); - yüksəliş. Məhsulun istehsal, yaxud təklif həcmi o qədər yüksək olur ki, onun anbarda yığılıb qalmaması üçün daha aşağı qiymət qoyulur. - tənəzzül. Bu mərhələdə marketinqə heç bir xərc çəkil- mir, konservativ alıcılar üçün qalıq məhsullar satılır, rəqiblərin müəssisəni sıxışdırıb çıxarmaması üçün paralel olaraq bazara yeni məhsul buraxılır. Rəqabətli bazarda gələcəyin qeyri-müəyyən olması qiy- mətəmələgəlmə prosesinin hər bir mərhələsində xarici və daxili amillərin diqqətlə nəzərdən keçirilməsini və yarana biləcək kənarlaşmaların əvvəlcədən nəzərə alınmasını tələb edir. Məhsulun qiymətinin müəyyən edilməsi və bazara çı- xarılması üçün SWOT təhlilin aparılması gələcəkdə qarşıya çıxa biləcək risklərin əvvəlcədən müəyyən edilməsinə kömək edir. Bu üsuldan bir sıra məsələlərdə, o cümlədən, məhsula qiy- mətqoyma prosesində istifadə edirlər. Bununla, firma özünün güclü və zəif tərəflərini öyrənir, gələcəkdə riskləri proqnoz etmək imkanına malik olur. Proqnoz mümkün olduğu təqdirdə gələcəkdə itkilərin azaldılması üçün alternativlətin əvvəlcədən hazırlanması mümkün olur. SWOT təhlili zamanı aşağıdakı bir sıra suallara opti- mal cavab verilməli və bu zaman firmanın fəaliyyətinin bütün tərəflərini tanıyan ekspertlərin, əmkdaşların iştirakı ilə “beyin Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|