sürtünmə
deyilir.
Diyirlənmə sürtünməsi
2 səth arasında əmələ gələn elə sürtünməyə deyilir ki, həmin
səthlərin toxunma nöqtələrindəki sürətlərinin qiymət və istiqaməti eyni olsun. Bu
sürtünmə ən çox kürəli və diyircəkli yastıqlar üçün xarakterikdir.
Sürtünmədə və iştirak edən səthlərin toxunma nöqtələrindəki sürətləri qiymət və
yaxud istiqamətcə fərqlənirsə,belə səthlərin arasında əmələ gələn sürtünməyə
sürüşmə
sürtünməsi
deyilir. Sürüşmə sürtünməsi dirsəkli valın əsas və sürgüqolu
boyunlarında,paylayıcı valın yasdıqlarında daha çox müşahidə edilir.
Mürəkkəb sürtünmədə həm diyirlənmə həm də sürüşmə sürtünməsi eyni zamanda
baş verir. Buna görə bu sürtünməyə bəzən qarışıq sürtünmə deyilir. Belə sürtünmə dişli
çarx ötürmələrində meydana çıxır.
Istər sürtünmə prosesi və istərsə də detallarının yeyilməsi bir sıra amillərdən
asılıdır.Sürtünmənin kəmiyyətcə xarakteristikası sürtünmə əmsalı (f) ilə qiymətləndirilir
ki, bu da sürtünmə qüvvəsinin (F) detalların səthinə təsir edən xarici qüvvələrin
normalına (N) nisbəti kimi təyin edilir.
f=
𝐹
𝑁
Sürtünmə əmsalının qiyməti materialın keyfiyyətindən,səthlərin yerdəyişmə
sürətindən,onlara düşən yükdən, yağlarının fiziki kimyəvi xüsusiyyətlərindən,verilmə
üsulundan və sairdən asılıdır. Sürtünmə əmsalının qiymətini aşağı salmaq üçün sürtünən
səthlərin arasına yağ vurulur. Sürtünən səthlərin arasında yağın iştirakına görə
detallarıda 3 növ sürtünmə müşahidə edilir: a)quru ; b)mayeli; v)sərhəd sürtünmələri.
Əgər sürtünmə və qarşılıqlı əlaqədə olan detalların bilavasitə materialları arasında
gedirsə,belə sürtünməyə
quru sürtünmə
deyilir. Quru sürtünməyə ilişmə muftasındakı
tormoz sistemindəki sürtünmələri misal göstərmək olar.
11
Əgər sürtünmə detalların səthləri arasında olan yağın layları arasında gedirsə,yəni
yağ qatının qalınlığı sürtünən səthlərin çıxıntılarının hündürlük cəmindən
böyükdürsə,bu halda əmələ gələn sürtünməyə
mayeli sürtünmə
deyilir. Mühərrikin və
transmissiya aqreqatlarının detallar arasındakı sürtünmə mayeli sürtünməyə misalıdır.
Sərhəd sürtünməsi elə səthlər arasında əmələ gələn sürtünməyə deyilir ki, həmin
səthlərbir- birlərindən həddindən çox nazik yağ təbəqəsi ilə ayrılırlar. Bu yağ
təbəqəsinin qalınlığı təxminən 0,1 mkm-na bərabər olur və özü də sürtünən səthlərin
materiallarının molekulyar ilişmə qüvvələrinin təsirindən detalların üzərinə hopdurulur.
Praktiki olaraq avtomobil detallarından qarışıq sürtünmə gedir. Sürtünmə prosesinin
nəticəsində yeyilmə prosesi əmələ gəlir.
Detalların forma, çəki və ölçülərinin tədricən dəyişməsinə
Dostları ilə paylaş: |