102
III. Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Sempozyumu
Mihri Müşfik'in "kadın sanatçı" kimliği "kadın" kimliğinin oluşumunun sonucu ortaya çıkmış bir
kimliktir. Mihri Müşfik, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş döneminin tüm çalkantı ve dinamiklerini, ait
olduğu sosyal sınıf ve ilişkilerden dolayı kaçınılmaz olarak içselleştirmiş olan bir kimliğe sahiptir.
Toplumsal cinsiyet ideolojisinin dönüşümüne denk gelen bir tarihsel süreçte yetiştiği gibi, değişim
sancılarının yaşandığı, yeni toplumsal ve kişisel ideallerin benimsendiği bir ortamda yaşamıştır.
Cumhuriyet ideolojisi ve Atatürk'ün kişi "kült"ü sanatçının kimliğinin şekillenmesinde dinamik bir gücü
temsil eden bir inançtır. Müşfik, sanatçı olabilmesinin alt yapısını hazırlayan kültür birikimini ve
sosyalleşmesini sağlayan eğitimi, Osmanlı'nın batılılaşmayı benimsemiş varlıklı ve kültürlü bir ailesine
mensup olmakla elde etmiştir. Tarihsel dönemlere göre keskinleşebilen veya görece azalan cinsel ayırım
ve baskı, kadının sanattaki rolünü derinden etkilemiştir. Mihri Müşfik'in sanatçılığının sanat ortamında
kabul görmesi, tarihsel dönemin toplumsal cinsiyet ideolojisi ve dönemin sanat ortamının ve sanatçılık
anlayışının özellikleriyle açıklanır.
Müşfik Tanzimatla birlikte başlayan, Meşrutiyet'le gelişen ve Cumhuriyet'in ilanıyla devam eden
ve Osmanlı/Türk Aydınlanması olarak anılan batılılaşma/modernizm hareketiyle tanımlanan dönemde
yetişmiş bir kadın birey ve kadın sanatçı olarak; sanatını yaşadığı ve içselleştirdiği bir kültür birikimine
dayandığını savunmuştur. Bu duruşuyla, kısaca, yaşamı, yapıtları ve öncü kimliği ile tarih içinde sosyal
ve sanatsal açıdan önemli bir yer edinmiş olan sanatçı, bugün bile gençlere ilham vermekte ve örnek
oluşturmaktadır.
Resimler
Resim 1. “Atatürk”, 1922 Resim 2. “Nü”, 1914 Resim 3. “Çingene”, 1922
Resim 4. “Letta Hanım”, 1911-12 Resim 5. “Naile Hanım”, 1908-09 Resim 6. "Genç Kadın
Portresi"
Resim 7. “Bebek Portresi" Resim 8. “İstakozlu Naturmort” Resim 9. “Yaşlı Kadın Portresi”
KAYNAKÇA
Tansuğ, S. (1996). Çağdaş Türk Sanatı, İstanbul: Remzi Kitabevi/Sanat Dizisi
İleri, S. (1998). Mihri Müşfik: Ölü Bir Kelebek, İstanbul: Oğlak Yayıncılık/Oyun Dizisi
İleri, S. (2010). Amcazadem Mihri Hanım, İstanbul: www.zaman.com.tr
İnankur, Z. (2001). The Changing İmage of Women in 19th Century Otoman Painting,
EJOS, IV.
Mihri Hanım Biyografisi/Cicassiondiaspora.com
Halilhan Dostal, (2010)./bugunbugece.com
Sanat Tarihinde Tutkularıyla Anarşist Bir Kadın: Mihri Müşfik/lebriz.com
TÜRKIYƏNIN CƏNUBI QAFQAZ SIYASƏTI
Prof. Gülzar İBRAHİMOVA
Xülasə: Məqalədə soyuq müharibə sonrası Türkiyənin Cənubi Qafqaz siyasəti təhlil edilir. Göstərilir ki,
Türkiyə bir sıra iqtisadi və texniki sahələrdə hökumət və qeyri-hökumət səviyyələrində əməkdaşlığı
möhkəmləndirmək yolu ilə regionda sabitliyi təmin etmək üçün Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının
təsis edilməsinə kömək etmiş, eləcə də Cənubi Qafqazın yeni suveren dövlətlərinin iqtisadi və siyasi
müstəqilliyi üçün müvafiq islahatları dəstəkləmişdir. Həmçinin Türkiyənin Cənubi Qafqazdakı proseslərə
hərbi yolla müdaxilə imkanı, “Qafqaz sabitlik paktı”nın uğursuzluğu, regional layihələrin əhəmiyyəti, etnik
qarşıdurmalarda Türkiyənin mövqeyi, ticarət və iqtisadi məsələlər istiqamətində yürütdüyü siyasət şərh edilir.
Açar sözlər: Cənubi Qafqaz, siyasət, iqtisadi, hərbi, regional
layihələr
Southern Caucasus Policy of Turkey
Abstract: The article deals with the post cold war policy of Southern Caucasus of Turkey. It is noted that
Turkey helped establish Black Sea Economic Co-operation Organisation for providing regional stability by
means of strengthening of co-operation in several economic and technical fields and on governmental and
non-governmental levels. The state also supported appropriate reforms for economic and political
independence of new sovereign states of Southern Caucasus. The possibility of interference of Turkey
processes in Southern Caucasus by means of military, fail of “Caucasian Stability Pact”, value of regional
projects, position of Turkey in ethnic confrontation, policy in the spheres of trade and economic issues are
discussed.
Key words:
South Caucasus, political, economic, military and regional projects
Soyuq müharibədən sonrakı dövrdə Türkiyənin geosiyasi və geostrateji planda əhəmiyyətinin
artması və bu faktın Qərb tərəfindən tanınması Türkiyənin xarici siyasət kursunun Cənubi Qafqazda da
aparılmasında həlledici amillərdən olmuşdur. Bu, bir neçə səbəblərlə şərtlənirdi. Əvvəla, Rusiya və İran
tərəfindən regiona aktiv müdaxilə imkanları, eləcə də Rusiyanın Gürcüstan və Ermənistanda hərbi iştirakı
Türkiyə üçün Cənubi Qafqazın ilk öncə təhlükəsizlik baxımından xüsusi dəyərləndirilməsini tələb
edirdi. İkincisi isə isə siyasi kontekstdə türkdilli dövlətlərin özünəməxsus lideri və təmsilçisi olmaqla
Türkiyə, avropalıların nəzərində öz mövqelərini möhkəmləndirə bilərdi və bu durum Türkiyənin
beynəlxalq miqyasda təcridolunma ehtimalını da aradan qaldırardı (21, 463).
1990-cı illərin əvvəllərində xarici və daxili vəziyyət Türkiyənin müxtəlif siyasi qüvvələrini xarici
siyasət kursunun hazırlanmasında iştiraka sövq etdi ki, bu da xarici siyasi qərarların qəbulu prosesində
yetərincə mürəkkəblik yaratdı. Konkret nazirliklərin (Mədəniyyət və Energetika nazirlikləri) və ayrı-ayrı
dövlət şirkətlərinin (BOTAŞ və TPAO) də XİN-in Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya məsələləri ilə bağlı
siyasətinini dəstəkləməsində dəyişkən mövqe göstərməsi Türkiyənin Cənubi Qafqaz siyasətinin qeyri-
ardıcıllığına gətirib çıxartdı.
1.Türkiyənin Cənubi Qafqaz siyasətində region dövlətlərinin ərazi bütöblüyü və suverenlik
məsələləri. Türkiyənin Cənubi Qafqazda apardığı siyasət “rəsmi xətt” adlanan istiqaməti yaradan bir sıra
aparıcı vəziyyətlərə əsaslanır ki, (25) burada region dövlətlərinin ərazi bütövlüyü və suverenliyi ayrıca
qeyd olunur. Türkiyə Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycanı dəstəkləmiş və Gürcüstanın
parçalanmasının əleyhinə çıxmışdır. Ankara, həmçinin, Çeçenistan və Şimali Qafqazın digər
rayonlarındakı proseslərə qarışmamağa çalışmış, Türkiyə hökumətinin PKK-ya qarşı mübarizəsində
Moskvanın qisas ala biləcəyindən və bu partiyaya dəstək göstərəcəyindən ehtiyatlanmışdır (21). Türkiyə
XİN öz fəaliyyətini münaqişələrə deyil, əməkdaşlığa istiqamətlənmiş hərəkətlər kimi təsnif edir və
Qafqazın hərtərəfli tərəfdaşlıq obyekti olmasına təkid edir: hər hansı mübahisəli vəziyyət dinc yollarla
həll edilməlidir. Bu məqsədlə də Türkiyə ATƏT, BMT və NATO kimi müxtəlif beynəlxalq təşkilatlarla iş
aparır. Bundan başqa, Türkiyə Qafqazda regional təşəbbüslərin fəal sponsopu qismində çıxış edir. Belə
ki, 1992-ci ildə o, bir sıra iqtisadi və texniki sahələrdə hökumət və qeyri-hökumət səviyyələrində
əməkdaşlığı möhkəmləndirmək yolu ilə regionda sabitliyi təmin etmək üçün Qara dəniz İqtisadi
Əməkdaşlıq Təşkilatının (QİƏT) təsis edilməsinə kömək etmişdir.
Bakı Avrasiya Universiteti