Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hadis Metninin Yanlış Anlaşılması
İbn Mace`nin “Mevzu” Sanılan Bazı İlletli Rivayetleri Üzerine 97
dir. Fakat İbnü’l-Cevzî, onun bu iddiasını dikkate almayarak İbn Cüreyc’in daha güveniler birisi olduğunu kaydetmekte ve hadisin İbrâhim b. Muham- med tarafından uydurulduğunu îma etmektedir. 23
Sonuç olarak hadiste yer alan ifadelerin birbirine yazılış ve okunuş itiba- riyle benzemesi, onların İbn Cüreyc tarafından yanlış aktarılmasına sebep ol- muştur. İbrâhîm b. Muhammed bu ifadeyi yanlış aktaran râvînin İbn Cüreyc olduğunu ileri sürmektedir. Bu iddianın İbnü’l-Cevzî tarafından reddedilme- sine rağmen onu Abdurrezzâk’ın Musannef’indeki bir hadis teyit etmektedir.
İbnü’l-Cevzî’nin “mevzu” olarak değerlendirdiği fakat râvî’nin yanlış anlaması sonucu oluşan farklı bir rivâyet Sünen-i İbn Mâce’nin “İkâmetü’s- salât” bölümünde yer almaktadır. Gece ibâdetinin faziletiyle ilgili bâbda yer alan bu hadise göre Hz. Peygamber: “Kim gece çok namaz kılarsa gündüz
24 Bu rivâyetin yukarıdakinden farklı tarafı râvînin mezkûr ifadeleri hadis olarak anlamasıdır. Zikri geçen rivâyeti el-Mevzû‘ât’ında kaydeden İbnü’l-Cevzî onun sekiz tarikini zikrederek Hz. Peygamber’den böyle bir rivâyetin nakledilmediğini belirtmektedir. 25 İbnü’-Cevzî’nin zikrettiği sekiz tarikten altısının en önemli özelliği ilk dört râvî’sinin Sünen-i İbn Mâce’deki mezkûr hadisi nakleden şu şahıslar olmasıdır: Şerîk b. Abdullah→A‘meş→Ebû Sufyân→Câbir b. Ab- dullah. Hadisin Sünen-i İbn Mâce’deki versiyonunda ise mezkûr rivâyeti Şerîk b. Abdullah’tan Sâbit b. Mûsâ nakletmektedir. 26 Bazı âlimlerin verdikleri bil- giye Sâbit b. Mûsa, Şerik b. Abdullah’ın yanına girdiğinde Şerik imlâ mec- lisinde bir hadisin senedini zikretmekteymiş. 27 Sâbit b. Mûsâ’nın yüzüne bakmış ve yüzünün teheccüd namazı nedeniyle nurlu olduğunu belirtmek üzere “Kim gece çok namaz kılarsa gündüz onun yüzü güzel (nurlu) olur” demiştir. Sâbît ise bunu hadisin metni zannederek
23 İbnü’l-Cevzî, el-Mevzû‘ât, III, 514. 24 İbn Mâce, “İkâmetü’s-salât” 174. 25 İbnü’l-Cevzî, el-Mevzû‘ât, II, 410-15. 26 İbnü’l-Cevzî’nin zikrettiği altı tarikin ikisini de Şerîk b. Abdullah’tan Sâbit b. Mûsâ aktarmaktadır. (İbnü’l-Cevzî, a.g.e., II, 411-12). 27 Şerîk b. Abdullah bu senedi zikretmiş: Şerîk b. Abdullah→A‘meş→Ebû Su- fyân→Câbir b. Abdullah→Hz. Peygamber. Namiq ABUZƏROV 98
rivâyet etmiştir. 28 İbn Adî bu bilgiyi naklettikten sonra bir grup zayıf râvî’nin mezkûr rivâyeti Sâbit b. Mûsâ’dan çaldıklarını haber vermektedir. 29
Kudâ‘î (ö.454-1062), İbn Adî ve başka âlimler tarafından rivâyet edilen bu haberin gerçeği yansıtmadığını belirtme sadedinde, mezkûr hadisin aralarında Sâbit b. Mûsâ’nın ve Şerîk b. Abdullah’ın yer almadığı birçok tarikle
30 ve birçok sika râvî’den 31 rivâyet edildiğini ifade etmektedir. 32 Fakat
Sehâvî (ö.902/1497) Fethu’l-Muğîs’te bazılarının bu hadisi (Sâbit b. Mû- sa’dan) çalarak A‘meş’ten, bazıları ise Sufyân es-Sevrî’den veya İbn Cü- reyc’den naklettiğini, hatta bazılarının isnadı Enes b. Mâlik’e kadar ulaştırdıkların kaydetmektedir. 33 Sehâvî daha sonra Kudâ‘î’nin Müsnedü’ş- Şihâb’ında ve İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzû‘ât’ında yer alan mezkûr hadisin farklı tariklerinin, söz konusu (uydurulmuş) isnadların sadece bir kısmını oluşturduğunu ve bu rivâyetin mâna itibariyle Hasan el-Basri’ye 34 ait oldu- ğunu belirtmektedir. 35
Münâvî’nin verdiği bilgiye göre Suyûtî A‘zabu’l-menâhil isimli eserinde hadis âlimlerinin, bu hadise “mevzu” hükmünü verdiklerini ve onun uydur-
28 İbn Adî, el-Kâmil, II, 526; İbn Hibbân, el-Mecrûhîn, I, 207; Alevî, el-Fevâidü’l- münetekâ, s. 111-112; Zehebî, Mîzân, II, 89; İbn Hacer, Lisânu’l-Mîzân, V 258. 29 İbn Hibbân, İbn Adî’nin bahsettiği zayıf râvî grubunun bu hadisi Sâbit b. Mûsâ’dan çaldıktan sonrâ Şerîk b. Abdullah’tan naklettiklerini kaydetmektedir. (İbn Hibbân, a.g.e., I, 207). 30 Müsnedü’ş-Şihâb’nı tahkik eden İbnü’s-Sıddîk Gumârî, Kudâ‘î’nin zikrettiği rivâyetlerin Ebû Abdurrahmân es-Sülemî tarafından nakledildiğini belirtmektedir. Birçok ricâl âliminin verdiği bilgiye göre Ebû Abdurrahmân es-Sülemî sûfî hayat ile ilgili hadis uydurmuş bir kimsedir. Dolayısıyla Müsnedü’ş-Şihâb’daki mezkûr hadisin farklı versiyonları sahîh bir tarikle aktarılmamaktadır. (İbnü’l-Cevzî, ed- Du‘afâ, III, 52; Zehebî, el-Muğnî, II, 571; İbnü’l-Acemî, Keşfu’l-hasîs, s. 364; el- Gumârî, Fethu’l-vehhâb, I, 350). 31 Müsnedü’ş-Şihâb’da bu hadisin bütün tarikleri yalnız Câbîr b. Abdullah’tan ak- tarılırken İbnü’l-Cevzî, Enes b. Mâlîk’tan de aktarılan isnâdı da zikretmektedir. (Kudâ‘î, Müsnedü’ş-Şihâb, I, 252-58; İbnü’l-Cevzî, a.g.e., II, 413). 32 Kudâ‘î, Müsnedü’ş-Şihâb, I, 255. 33 Sehâvî, Fethu’l-Muğîs, I, 267. 34 Hasan el-Basrî’ye: “Niçin teheccüd namazı kılanların yüzleri parlıyor?” diye sorulmuş. Hasan el-Basrî da: “Rahmân ile baş başa kalıyorlar. O da onlara kendi nûrundan giydiriyor” şeklinde cevap vermiştir. (İbn Ebû’d-Dünyâ, Kitâbu’t- teheccüd, s. 341-42). 35 Sehâvî, a.g.e., I, 267. Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|