Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин
Yüklə 10,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
İbn Mace`nin “Mevzu” Sanılan Bazı İlletli Rivayetleri Üzerine 99
ma olduğu hususunda ittifak ettiklerini kaydetmektedir. 36 Münâvî, Suyûtî’- nin bu görüşünü, hadis âlimlerinin mezkûr hadisi “kasıt olmaksızın uydurul- muş rivâyetler” başlığı altında örnek olarak verdiklerine işaret ederek destek- lemektedir. Nitekim İbnü’s-Salâh, Ulûmu’l-hadîs’te 37 , Zerkeşî, en-Nüket’- de, 38 İbnü’l-Mülakkin, el-Mukni‘’de, 39 İrâkî, Elfiye 40 ve et-Takyîd ve’l-îzâh’- da, 41 Suyûtî, Tedrîbu’r-râvî’de, 42 Emir es-San‘ânî, Tavzîhu’l-efkâr’da 43 mez-
kûr hadisi herhangi bir kasıt olmaksızın uydurulmuş rivâyetlere örnek olarak zikretmektedirler. Sonuç olarak İbn Mâce’nin Sünen’inde yer alan uydurma rivâyetlerin büyük çoğunluğu İbnü’l-Cevzî tarafından değerlendirilmiştir. Daha önce de- ğinildiği gibi İbnü’l-Cevzî genellikle başka karinelere değil, rivâyetin isnâ- dına dayalı bir değerlendirme yapmaktadır. Yânî rivâyetlerin tariklerinde yer alan herhangi bir râvînin uydurma ihtimaline dayanarak tarikteki en zayıf râvî’yi hedef almaktadır. İbnü’l-Cevzî’nin bu varsayımı doğru olmakla bera- ber bazı problemleri beraberinde getirmektedir. Zira onun, herhangi bir rivâ- yeti uydurmakla ithâm ettiği râvî, aynı rivâyetin başka bir tarikinde yer al- mamakta veya aynı râvîyi başka münekkitler tevsîk etmektedirler. Başta Suyûtî olmak üzere bazı âlimler, İbnü’l-Cevzî’nin uydurma olarak değerlendirdiği rivâyetlerin zayıf veya hasen olduğunu savunmaktadırlar. Nitekim Suyûtî’ye göre İbnü’l-Cevzî’nin el-Mevzû‘ât’ında mevzu sayılma- ması gereken 300 hadis mevcuttur. Bunlardan biri Sahîh-i Müslim’de, biri
mîzî’nin Sünen’inde, dokuzu Ebû Dâvûd’un Sünen’inde, onu Nesâî’nin Sü- nen’inde ve otuzu İbn Mâce’nin Sünen’inde yer almaktadır. 44
Suyûtî de İbnü’l-Cevzî gibi isnâda dayalı bir değerlendirme yaptığı için bazen metni dikkate almadan çoğu âlimin “mevzu” dediği herhangi bir rivâyetin uydurma olmadığını iddia edebilmektedir. Ayrıca İbnü’l-Cevzî’nin
36 Münâvî, Feyzü’-kadîr, VI, 213. 37 İbnü’s-Salâh, Ulûmu’l-hadîs, s. 100. 38 Zerkeşî, en-Nüket, II, 290-92. 39 İbnü’l-Mülakkin, el-Mukni‘, I, 240. 40 İrâkî, Elfiye, s. 128. 41 İrâkî, et-Takyîd ve’l-îzâh, s. 132-33. 42 Suyûtî, Tedrîbu’r-râvî, s. 188. 43 San‘ânî, Tavzîhu’l-efkâr, II, 88-89. 44 Suyûtî, et-Ta‘akkubât, s. 60. Namiq ABUZƏROV 100
mevzu dediği halde Suyûtî ve İbn Arrâk gibi hadis âlimlerin aynı hadisin mevzu olmadığını ispat etme sadedinde isnâda dayalı deliller ileri sürmele- rine rağmen söz konusu dellillerin zayıf olması ve çelişki arz etmesi sebebiy- le bazı rivâyetler mevzu olma konumunu korumaktadırlar. Diğer taraftan zevâid içerisinde yer alan ve İbnü’l-Cevzî’nin hakkında “mevzu” dediği bazı rivâyetlerin sahih versiyonu hadis kaynaklarında değil, tabakât eserlerinde yer almaktadır. İbn Mâce’nin bazı zevâid rivâyetlerine İbnü’l-Cevzî mevzu dediği halde İbn Hacer, Suyûtî ve çağdaş hadis âlimlerinden Ebû Gudde isnad açısında değerlendirerek mevzu olmadığını belirtmelerine rağmen tarihi olaylar mezkûr rivâyetlerin uydurma olduğuna delalet etmektedir. Diğer taraftan İbn Mâce’nin ittifakla mevzu sayılan birçok rivâyeti ile ilgili sayısı az dahi olsa birkaç hadis âlimi farklı delillerle aynı rivâyetlerin mevzu olmadığını ispata çalışmışlardır. Bûsîrî ve Sindî bu âlimlerin başında gelmektedir. Sindî Kazvîn ile ilgili rivâyet hâriç genellikle İbn Mâce’nin zevâidi içerisinde yer alan bütün uydurma rivâyetleri bir şekilde yorumlamaya çalışmaktadır. Araştırıldığı kadarıyla hadis âlimlerinin uydurma olduğu hususunda üze- rinde ittifak ettiği yegane rivâyet Kazvîn ile ilgilidir. Bu rivâyetin uydurma olduğu bütün yönleriyle anlaşıldığı halde İbn Mâce’nin herhangi bir değer- lendirme yapmaksızın onu Sünen’inde zikretmesi, bazı hadis âlimleri tarafın- dan fırka taassupçuluğuna yorumlanmıştır. Zehebî de bu rivâyetin, Sünen-i
İbn Mâce genel olarak Sünen’inde yer alan birkaç râvî ile ilgili bazı de- ğerlendirmeler yapmasına rağmen mevzu rivâyetlere ilişkin herhangi bir yo- rum yapmamaktadır. Fakat mevzu rivâyetlerin Sünen içerisindeki dağılımları göz önünde bulundurularak bunların zikrediliş maksatları hakkında bazı ipuçları elde edilebilir. Şöyle ki, zevâid rivâyetlere has olan, bâbın birinci veya ikinci hadislerini takviye niteliği taşıması özelliği uydurma haberler için de geçerlidir. Başka bir ifade ile uydurma rivâyetlerin geneli takviye ve konunun ayrıntılarını göstermek amacıyla zikredilmek-tedir. Yâni bu rivâ- yetler kaydedilmese dâhi ilgili bâbla aktarılmak istenilen mâna anlaşılmak- tadır. Örneğin Hz. Alî ve Hz. Abbâs’ın faziletiyle ilgili yeteri kadar rivâyet zikredildiği halde aynı bâbda hadis âlimlerinin çoğunun uydurma olduğunu belirttiği iki farklı rivâyet de mezkûr zâtların faziletini ifade etmektedir.
Yüklə 10,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|