Balta elifemine
Yüklə 226,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ÇOCUK EDEB YATI DA RES NDE GÜLTEN DAYIO LU’NUN FANTAST K-B L M KURGUSU THE SCIENCE FANTASY OF GULTEN DAYIOGLU IN THE CIRCLE OF CHILDREN’S
- Anahtar Kelimeler
- Keywords
- Çocuk Edebiyatında Fantastik, Bilim Kurgu ve Fantastik Bilim Kurgu
- Gülten Dayıo lu’nun Bilim Kurgusunda nsan ve Mekân
| Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 ÇOCUK EDEB YATI DA RES NDE GÜLTEN DAYIO LU’NUN FANTAST K-B L M KURGUSU THE SCIENCE FANTASY OF GULTEN DAYIOGLU IN THE CIRCLE OF CHILDREN’S LITERATURE Elif Emine BALTA * Öz nsan hayatındaki her ey gibi bilim ve teknolojinin de yazın dünyasında yansıması bulunmaktadır. Bu yansıma kapsamında bilim kurgu, edebiyat ve bilimin birlikteli ini sa layan en önemli türdür. Türk çocuk edebiyatına ait bilim kurgu türündeki yapıtlar 2000’li yıllardan sonra hız kazanmı tır. Fakat bu yapıtların nicelik ve nitelik bakımından yetkinle me çabasında oldu u gerçe ini kabullenmek gerekmektedir. Bilim kurgu türünde Gülten Dayıo lu’nun yapıtları, çocuk edebiyatı için oldukça önemli bir yere sahiptir. Gülten Dayıo lu, evrensel erdemleri gözetmesi, insanın kendinin farkında olmasını istemesi, zihinsel olana de er vermesi bakımından yazınsal anlamda oldukça çaba göstermi tir. Onun, eserlerine, türü ne olursa olsun “e itsellik” boyutu katması ve bu boyutu örtük bir biçimde sunması, çıkardı ı kitapları çocuk edebiyatındaki yerini önemli hale getirmi tir. Bu çalı mada Gülten Dayıo lu’nun yapıtları fantastik ve bilim kurgu özellikleri ba lamında de erlendirilmi tir. Fantastik ve bilim kurgunun birbirlerinden ayrılan ve birbirleri ile benze en yönlerinden yola çıkılarak eserler analiz edilmi tir.
Edebiyatı, Gülten Dayıo lu. Abstract Like everything in human life, there is projection of science and technology in the literature world. The most important genre that holds literature and science together is science fiction. In Turkish children’s literature, science fiction pieces have gained an acceleration as of 2000s. However, the products are yet to be developed in senses of their quality and quantity. Gülten Dayıo lu's books have important place in children’s literature. Gülten Dayıo lu has worked very hard about, supervising the universal virtues, asking to be aware of the human itself and valuing the intellectual ones in the sense of literary. The books that she published provide her important place in children’s literature, which she adds dimension of "to be educational" and serving this dimension as implicitly no matter what type piece of work she had. In this study, her works are evaluated in the context of fantastic and science fiction way. Fantastic and science fiction separated from each other and work each other on the basis of similar aspects and analyzed. Keywords: Science Fiction, Science Fantasy, Children’s Literature, Juvenile Literature, Gülten Dayıo lu. * Yrd. Doç. Dr., Bitlis Eren Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 60
Edebi anlamda yakın zamana kadar pek fazla de er verilmemi olan bilim kurgu, fantastik, gotik gibi türler, günümüzde, edebiyatın klasikle mi yapıtları kadar, okuyucuları etkilemekte ve onların gözünde önem kazanmaktadır. Bu dönü ümün en büyük nedenlerini de i en zaman ve ihtiyaçları farklıla an bireylerin beklentilerinde aramak gerekmektedir. Teknoloji ve bilimin edebiyata yansıması en açık bir biçimde bilim kurgu türünde görülmektedir. Görünü te zıt oldu u dü ünülen edebiyat ve bilim disiplinlerinin, bilim kurgu türünde birbirlerini tamamladı ını söylemek çok güç olmayacaktır. Bilim kurgu türü yapıtlar ve bunlar üzerine, akademik olsun ya da olmasın, yapılmı olan çalı malar bakımından ülkemiz Batı ile kıyaslandı ında; Türk edebiyatının bilim kurgu türünde fazla geli memi örnekler verdi ini iddia etmek mümkündür. U ur (2010: 136) ülkemizde fantastik, korku ve bilim kurgu türlerinin geli ememesinin temel nedenini geç modernle me ile açıklar.
Bilim kurgunun tanımını Baudou (2005: 10) “dekoru dünya küreye indirgenmi , ya adı ımız dünyaya sadık (natüralizm, psikolojik do ruculuk ve polisiye edebiyatla beslenen) "gerçe in" edebiyatına kar ı, bilim-kurgu, özelli i itibarıyla, dünyamızı, yalnızca yazarlarının hayal gücünde var olan yaratıklar, uygarlıklar ve bulu larla zenginle tiren dü sel edebiyatların bir parçasıdır. Bir ba ka deyi le, ya adı ımız fiziki dünyadan kendini kurtarma özgürlü ünü gösteren edebiyatlardandır. Bu anlamda imkânsızın sanatıdır” eklinde yapmı tır. Tabii ki bilim kurgularda yer alan ‘imkânsız’ kalıcı de ildir zira yazıldı ı ça da gerçekle meyecek durumların birkaç zaman sonra sıradan gerçekler halini aldı ı görülmü tür. Bilim kurgu türündeki yapıtlar, insanın bilimsel çalı malar içindeki yeri ve kar ısındaki duru u ile kendi ya amına kazandırdı ı bilimsel yeniliklerin do al ve sosyal ya ama olan olumsuz etkilerinin çözümünü içermektedir. Bilim kurgu türünde olumsuz etkilerin çözümüne odaklanma söz konusudur. Böylelikle yazar ütopyasına gerekçelendirmi olur.
Bütün yenilikler gibi bilimsel bulu lar da belli bir uyum sürecini gerektirir. Bilim kurgu yazarları, sadece yeniliklerle ilgilenmekle kalmaz, bu yeniliklerin do urabilece i sonuçları hesap edip insano lunun tepkilerini de göz önüne alır. E er formülle tirilmi somut bir ifade ile anlatmak gerekirse bilim kurgu türü, yazarların “olası problemlere kar ı” “yüksek sesli haykırı ı”dır ( smihan, 2005: 2). Bununla birlikte bilim kurgu yapıtları, imdiden ziyade yarın ile ilgilenir. nsanların hayallerine, gelecekten beklentilerine yönelik olma özelli i ile bugünü ya amaktan kimi zaman sıkılan insan için bir kaçı noktası yaratır. Özdemir (2007: 343) bilim kurgu yapıtlarının özelliklerini “bilinenden bilinmeyene gitme, bugünkü olanaklardan yarının olabilirlerini ve olasılıklarını dü leme” ve “ a ırtma, yanılsama, gerçe in ve ya anılanın dı ına çıkarma ve ko ulları okuyucularca bildikleri varsayılan bir ortamda anlatıyı dondurma” olarak sıralamı tır. Todorov’un (2004: 61-165) ola anüstü anlatı türleri sınıflamasında enstrümantal ola anüstü ile bilim kurgu yapıtları arasında kurmu oldu u ba ı, olayların “akılcı bir çerçevede ancak ça da bilime yabancı yasalarla” açıklandı ını ve bu yolla, okuyucunun önce ola anüstü bir durumla kar ıla tı ını daha sonra bu durumun ola anlı ına ikna oldu unu ifade ederek açıklar. Daha açık bir ifade ile bilim kurgu, gücünü, teknoloji ve fizik, kimya, genetik gibi bilim dallarından aldı ı için yazar, okuyucuyu tedirgin etmek, kararsız bırakmak amacı güderken olayları da bu bahsi geçen teknolojik ve bilimsel imkânlarla açıklar (Özlük, 2011: 33). Muhakkak ki bilim kurgu yapıtları gelece i bilimsel olarak tam anlamıyla kestiremez (Oskay, 1982: 44). Zaten bu türün kurmaca olması, bilim, teknoloji ve fen kitaplarından ayrılması da bundan ileri gelmektedir. Bir bakıma sadece bilim kurgu yazarlarının dü sel dünyalarında gerçekle en gelece e dair öngörü olarak dü ünülebilir. Roberts (2006: 1) bilim kurguyu, kurgusal dünyalarını bizim gerçekte ya adı ımız dünyadan ayırt eden; gözlemlenen gerçek yerine hayali bir kurgu, tür olarak tanımlar ve fantastik bir edebiyat ifadesini kullanır. Johnson (2009) ise bilim kurguyu zekânın, idrakin oyun alanı olarak görür. Bilim kurgunun tek de il dünyanın geni çe itlili i ile insanlık ve teknoloji üzerindeki sayısız de i imi içeren çoklu gelece i olu turdu unu, bununla birlikte insanın kendisini yeni bir ı ık, u anda sahip olunmayan gelece in ı ı ı altında görmesini sa ladı ını ifade etmi tir. Hamdan ve arkada ları (2012) bilim kurgunun, felsefi ve etik konuları bilim ve teknikteki geli melerle ilgili olarak ke fetmeye ve insan, bilim, teknik ve kültür ili kisi üzerine tartı ma ve dü ünüp ta ınma platformu sa lamaya çalı tı ını belirtir. Bilim kurgu ta ıdı ı amacın dı ında, kahramanlar, yer ve zaman ö eleri açısından da kendine özgü karakteristi i olan bir türdür. Ki i kadrosu bakımından, di er türlerden ayrılan bilim kurgularda, ba ka yıldızlardan veya gezegenlerden gelen veya ba ka gezegenlerde uygarlık kurarak ya amakta olan yaratıklar yaygın olarak i lenen konulara kahraman olabilmektedirler (Duru, 1976: 14). Bununla birlikte bilim kurgu türünde, asıl temel bilimsel bir dü üncenin somutla tırılması üzerine kuruldu u ve kurgu ki iler üzerine olmadı ı için karakter geli imine ve çizimine rastlanmamaktadır (Özdemir, 2007: 335). Bilim kurgu türü yapıtlarda sıkça görülen ütopyalar, “mevcut Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 61 sistemin aksayan yönlerini ele tiren ve ideal hayat tarzını anlatan bu hayalî “toplumsal projeler”dir (Yumu ak, 2012: 48). Bu idealize edilmi hayatın do ruları, hâlihazırdaki yanlı ları vurgulamak bakımından önem arz eder. “Bilimkurgu ve Gerçeklik” adlı çalı mada bilim kurgu, bilimsel bilim kurgu ve fantastik bilim kurgu olmak üzere ikiye ayrılmı ve bu ayrımda bilimsel olanın i leni ini temel alınmı tır. Bilimsel bilim kurgu bilimsel gerçekliklerin temelinde yükselir. Fantastik bilim kurgu türünde yapıt veren yazarların amacı ise “aksiyomlarına bilimsel mantıki kanıtlar getirmekten çok, fantastik bir atmosfer, bir hava yaratarak okuru bir dü ler dünyasına itekleyebilmektir. Fantastik bilim kurgu, bu özelli iyle, ütopyalara alabildi ine yakla ır.” (Bayar, 2001: 35) Fantastik bilim kurgu, fantastik tanımına göz atılması ile daha do ru açıklanabilir. Todorov (2004: 31) fantasti i, “kendi do al yasalarından ba ka yasa tanımayan bir öznenin görünü te do aüstü bir olay kar ısında ya adı ı kararsızlık” olarak tanımlar. Bu kararsızlık ba ka bir ifade ile fantastik bir metni açıklarken “do al nedenler ile do aüstü nedenler” arasında tercih yapamamadan do an kararsızlıktır. Okuyucunun kararsızlı ını fantasti in ilk ko ulu saymakla birlikte ola anüstülük içeren her yapıta fantastik demenin yanlı olaca ı gerçe ini ortaya koymaktadır. Todorov’un bu gerçe i destekleyen di er ko ulu ise okurun alegorik ya da iirsel yorumu reddetmesi yönüne tavır geli tirmesidir. Aydınlanma Ça ı’na ve akılcılı a bir tepki olarak do an fantastik gibi bilim kurgu da 18. yüzyılın bir sonucu olarak do mu ve insanı kendiyle kar ı kar ıya getiren fantastikten farklı olarak, bilim kurgu olayları mantık çerçevesinde delillendirmi , aklı, bilimi, teknolojiyi ön plana çıkarmı , insanı bilim kar ısına koymu tur (Ertekin, 2010: 37). Steinmeiz, bilim kurgu ve fantasti i kar ıla tırdı ında, fantasti in “daha az genelle tirici, gizemle daha senli benli görünmektedir ve izlekler örüntüsüne indirgenebilirse, yine de, ola anüstü garip olayları fizik yasalarıyla, yeni teknik emalarla onları nasıl açıklayaca ını bilmeyen, araya girmi üçüncü ki ilere anlattırmak e iliminde” oldu u sonucuna ula ır (2006: 14). Hayali olana bakı ve onu anlatı tarzındaki farklılıktan kaynaklanan bu iki türün bir arada kullanıldıklarını görmek mümkündür. Fantastik boyutu dikkate alındı ında, bilim kurgu türü yapıtlarını masalsı ö elerden arınık kabul etmek yanlı olacaktır.
Çocuk Edebiyatında Fantastik, Bilim Kurgu ve Fantastik Bilim Kurgu Çocuk edebiyatı, çe itli yazınsal türleri ile çocukların zihinsel, ruhsal, sosyal geli imlerini destekler. Bu geli im çerçevesinde fantastik ve bilim kurgu türlerinin durumu farklılık arz eder. Edebiyata dâhil edilmesi konusunda üzerinde fikir ayrılıklarına neden olmu bu iki türün, çocu un geli mekte olan zihinsel dünyasına zarar verece i dü üncesi varlı ını korumaktadır. Oysaki bu türlerin çocu un hayal dünyasını zenginle tirece ini söylemek mümkündür. “Bilgide problemleri ve bo lukları görme, fikir ve hipotezler geli tirme; özgün fikir üretimi; fikirler arasındaki ili kiyi görme; dü ünce parametrelerini geli tirerek yeni bile imler elde etmek; sonuç olarak bir tasarım ve öngörü yakla ımı” (Ergün, 2008) anlamına gelen yaratıcı dü ünme kayna ını hayal etmekten alır. Hayal etme ve orijinal fikirleri esnek dü ünmelerle gerçekle tirme ve sınırları a abilme bile enlerine sahip olan yaratıcı dü ünmenin egzersizlerinden biri farklılıkları okumadır. Daha kısa bir ifadeyle bu tür yapıtların, çocu un hayal dünyasını güçlendirilmesinin en olumlu etkisinin, yaratıcı dü ünme becerilerinde görülece i iddia edilebilir. Ayrıca çocukların ilgi ve beklentileri, sıradan ya da ola an ki i, durum veya olaylardan ziyade, alı ılmamı , insanüstü veya ola anüstüden yanadır. Onların hayal güçlerinin geni olması ve olay ya da durumları algılama farklılıkları, okuma ba lamındaki beklentileri ya da ihtiyaçlarını belirleyici etkenlerdir. Çocu un hayallerinin geni li i ve esnekli i, fantastik ve bilim kurgu türlerindeki yapıtları onlar için ilgi çekici kılar. Bozkaplan (2010) fantastik ve bilim kurgu romanları hakkında yapmı oldu u detaylı ve kapsamlı çalı masında, çocu un, uzun süreli okuma döneminin ba ladı ı ilkö retim üçüncü sınıftan itibaren fantastik ve bilim kurgu yapıtlar ile kar ıla tırılmasının uygun olaca ı sonucuna de inir. Bu ba lamda fantastik ve bilim kurgunun çocuk edebiyatındaki yerine daha dikkatli bakmak gerekmektedir. Çalı ma kapsamında, bilim kurgunun gelece e dönük toplumsal sorunları inceledi i ve bununla ilgili olarak mesajlar getirdi i (Bayar, 1976:16) fikrinden yola çıkarak, Gülten Dayıo lu’nun Dünya Çocukların Olsa, I ın Ça ı Çocukları, Kıyamet Çiçekleri, Ganga, Midos Kartalı’nın Gözleri, Mo’nun Gizemi, Otran ve kizler adlı eserleri 2 fantastik ve bilim kurgu kar ıla tırması temelinde analiz edilmeye çalı ılmı tır. Böylece bu eserlerin türleri de yeniden de erlendirilmi tir.
2
Çiçekleri, KÇ; Ganga, G; Midos Kartalı’nın Gözleri, MKG; Mo’nun Gizemi, MG1; Otran, MG2; kizler MG3 eklinde kısaltılmı tır. Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 62
Mekân Yazar, yapıtlarında dünyayı ilgilendiren önemli bir problemin çözümünü gerçekle tirecek olan
ba kahramanların farklılı ını, ola anüstülük kaynaklı varolu u ile ya da idealize davranı lar ile sa lamı tır. Kahramanın ola anüstü bir biçimde ortaya çıkı ı ya da var olu u, fantastik bir unsur olarak de erlendirilebilir. Ganga ve Kıyamet Çiçekleri adlı eserlerde aniden ortaya çıkan kahramanın gizemli bir biçimde ortadan kaybolu u söz konusudur. I ın Ça ı Çocukları’nda, I ın Ça ı’nın hazırlayıcıları 500 bilgin, zihinsel üstünlükleri sebebiyle tercih
edilmi olup
Dayıo lu’nun kahramanları içinde bilim kurgu türünün özelliklerine tam anlamıyla uygun olanlarıdır. Mo’nun Gizemi üçlemesine bilim kurgusal özelli i kazandıran en önemli yönü insanî de erlerini yitirmemi bilim insanlarından olu an ki i kadrosudur. Yazar, bilim kurgu eserlerinde birbirinden farklı özelliklere sahip insan dı ı varlıklara yer vermi tir. nsana benzemeyen, ondan çe itli nitelikleri ile üstünlük arz eden varlıklara örnek olarak Mo’nun Gizemi üçlemesindeki Otran gösterilebilir. Otran, eserde do ruyu yanlı tan ayıran ve bunu nakleden varlık rolü üstlenmi tir. Tüm erdem ve de erler onun ifadesiyle belirir; yol göstericidir ve gerekti i zaman görünmektedir. nsano luna yardımcı ve her eyden haberdar olan, “ana plan” dı ında ço u olayı kontrol eden ve yöneten Otran’a sıra dı ı özellikleri kazandırıp onu “gizemli bir enerji” konumuna getiren, yapısı ve de i im/dönü ümü gerçekle tirebilmesidir. Otran’ın bedensel yapısındaki farklılıkların gösterilmesinin amacının, onun insanî zaaflardan arınmı olmasının altını çizmek oldu u söylenebilir. “Otran, ölümsüzlük
Dönü üme u ramı insan, bilim kurgunun en yaygın temalarındandır. Bahsedilen bu dönü üm morfolojik bir özellik ta ıyabildi i gibi ilaçlara ba lı olarak da gerçekle ebilir. Bilim kurguda insan türünün dönü ümü genetik mutasyonlara ba lanır (Baudou, 2005: 122). Dayıo lu, bilim kurgu yapıtlarında dönü ümü a ırlıklı olarak kullanmı bir yazardır. Dönü ümü, insan ile farklı bir varlı ın birle mesi yoluyla ya da ilaçla gerçekle tirir. Ba kala ma olarak da ifade edilebilecek dönü üm, genellikle olumlu yöndedir. Bilim kurgunun tipik bir özelli i olarak bu de i me sonucunda varlı ın zihinsel ileti im kurma, biçim de i tirme gibi yetileri de kazandı ı görülmektedir. “Fuku’lar, yaratılı tan bu yana, insanlı ın bekledi i gerçek
kapsüllerde varlıklarını sürdüren Fuku özleri, 3000’li yıllarda kodlanmı olan sürenin de dolmasıyla, görevlerini yerine getirmek üzere canlanırlar. I ın Ça ı’nın “arı insanı” saplantıları, önyargıları, kıskançlıkları olmayan, kin ve nefreti tanımayan, sevgi, saygı, ho görü, dostluk gibi kavramların evrensel ilkeler halini aldı ı bir dünya vatanda ı olarak ekillenmi tir. Kıyamet Çiçekleri’nin “yeni insanı” ise zihinsel üstünlü e sahiptir. Yazarın, insanın bilinçsizli ini, kendi yeti ve yeteneklerinin farkında olamamasını, yeni insanı olu turmak yoluyla ele tirdi ini söylemek yerinde olacaktır. Ola anüstü beyne sahip olan Ganj balıkları, ara tırmalarda bulunan Bilgin balıklar, Turna balı ı, Olgun Ruhlar “Ganga”nın; Arınık Ruhlar, Gizemli Esinti “Kıyamet Çiçekleri”nin; Soyu Mısır’a dayanan dama ı mühürlü kedi ise “ kizler”in fantastik boyutunu gerçekle tirirler. Yazar, fantastik ve bilim kurgu türü eserlerinde, arkeoloji bilimine verdi i de erin bir sonucu olarak mekân çe itlili ini antik kentler, mistik ortamlar, farklı gezegenler ve kutsal oldu una inanılan tabiat biçimleri ile sa lamı tır. Ganga, Kıyamet Çiçekleri, Midos Kartalı’nın Gözleri adlı yapıtlar antik kent ve mistik ortamlardan yola çıkarak bu bakımdan fantasti in alanına girer. Mo’nun Gizemi üçlemesinde ise gizemli mekânlardan uzaya kadar birçok alan yapıtın sahnesi olur. Üçlemede var olan bu mekânsal çe itlilik, bilim kurgu ve fantastik arasındaki ili kinin devingenli ini de sa lamaktadır. Dünya Çocukların Olsa’da, uzayda ba layan macera yeraltı kentinde son bulur. Burada yeraltı kenti “dünyayı ele geçirmeye çalı an gizli güçlerin üssü olarak” kullanılmı tır (Güne , 2010: 132).
Bilim kurgu yapıtları, bilim ve teknoloji temelli bir duru sergiler. Jacques Baudou “Bilim-Kurgu” adlı eserinde genel anlamda bilim kurgu türünün büyük temalarını uzay, zaman, makineler, ba ka dünyalar, ba ka boyutlar ve dönü üme u ramı insan olarak belirlemi tir. Bu temaların i leni biçimleri bilim kurgu olanı ve olmayanı ya da bilim kurgunun nitelik ya da derecesini belirlemeye yardımcı olacaktır. Yazılı olsun görsel olsun bilim kurgu yapıtlarının dayanaklarından en önemlisi, muhakkak ki teknoloji ve
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 63 getirdi i yeniliklerdir. Bu yenilikler olumlu ve olumsuz yönleriyle i lenmeye de er veri
kaynakları sa lamaktadır. Bilim kurgularda teknolojinin yarattı ı sorunlara, yine teknolojinin yardımıyla çözüm bulunmaya çalı ılmaktadır. Otran’da gözü hiçbir eyden yılmayan bir canavar kılı ına sokulan teknolojinin insanı tutsak alması, insanın içsel enerjisini yok etmektedir. “Yeryüzündeki her türden gürültü” ifadesi ile kimi zaman yüksek binalar ile dolu bir büyük ehrin hengâmesi kadar yerel, kimi zaman çıkarları için ba ka toplumların özgürlü ünü, ya amasını engelleyici müdahalelerde bulunmak gibi evrensel bir sorun olarak insanın do asını ve varlı ını kirleten her ey ifade edilmek istenir. nsan teknolojiden do an bu zararı do aya ve di erlerinden önce kendine vermektedir. nsano lunun “insanlık dı ı eylemleriyle yazık ki do a ve
de inilmi tir. Teknolojinin hükmedicili i ve kontrol altına alınmasının güçlü ü, onu geli tiren ve kullanan bireylerin kölele mesini ortaya koymaktadır. çsel tüm güzelliklerin katledilmesinden teknolojiyi sorumlu tutar. nsano lu “evrimle ip uygarla tıkça ba ta teknoloji olmak üzere pek çok konuya odaklanmak zorunda kaldılar. Dikkatleri, yeryüzünde beliren türlü geli melere ve olaylara yöneldi. Duyarlılıklarını yitirdiler. Katıla tılar. Sezgileri köreldi. Göksel enerjilerle ba ları koptu. leti im kapıları kapandı. Duygu sa ırı, duygu körü oldular.” (O:218) “Dünya çapında bilimciler ve teknik adamlar, insano lunun rahatına konforuna yönelik, akıl almaz üreti ve yaratılarda bulunuyorlar. Ancak, insan için yapılan bu tür ke iflerde, icatlarda hep, insanın özü ıskalanıyor.” ( :318). Ayrıca yazarın duyarlık, sezgi, duygu gibi insanın özüne, yaratılı ına ait olan ve insanı insan yapan de erleri sıkça telaffuz etti i de görülmektedir. Teknolojinin olumsuz getirilerini ele tiren yazar iyi kötü ayrımını çocuk okura kimi zaman ö retici bir biçimde kimi zaman ima boyutunda hissettirir. “Aslında teknolojik alanda
Genetik bilimi, bilim kurgu edebiyatının beslendi i kaynaklar arasında önemli bir yere sahiptir. Mo’nun Gizemi üçlemesi genetik bilim temeline kurulmu tur. Binlerce yıl deniz kabukları ve yosunlar arasında kalmı olan genç Mo fosilinde, canlı üreme hücresi bulunup bunun yumurtaya dönü mesi ile 2500 yıl önce nesli tükenmi olan Mo yaratı ını yeniden ya ama getirilmesi, insan ve Mo yaratı ından yeni bir tür elde etme amaçlı n-Mo-San planının da ilk a amasının gerçekle mesidir. Burç ile Defne’nin ikiz bebeklerinin laboratuvar ortamında geli melerinin sa lanması, eserin genetik bilimine dayalı di er unsurudur. kizlerin, bilim kurgu ba lamında ola andı ılıkları; DNA sarmallarının iki yerine üç olması, anne karnı yerine laboratuvarda olu turulmaları, sadece insana ait genleri de il, efsanevi Mo yaratı ının ve dünya dı ı bir varlı ın genlerini de ta ımalarıdır. Yapıtın kurgusu, insan soyunun yozla tırılması fikrini içeren n-Mo-San planı üzerine in a edilmi tir. Yuma’nın haris bir dü ünceyle gerçekle tirmeye çalı tı ı bu plan, Mo a ırlıklı insan türetme amacını ta ımaktadır. “Mo’lar az kıvrımlı fakat göksel enerji yüklü, beyin yapısına
Ölümsüz olma çabası, modasını bugüne kadar yitirmemi ve bundan sonra da yitirmeyecek bir arayı tır. Yazar, Dünya Çocukların Olsa’da genetik çalı maların sadece insanı olumsuz yönde etkileyen noktalarına de inmemi gençlik a ısına da yer vermi tir. kizler’de, ölümsüzlük geni, insan ruhunu açıklamaya çalı an “Can ifresi” ile isimlendirilmi tir. Bununla birlikte can ifresi adı verilen bu genin insano lunda da bulundu u fakat insanın farkında olmadı ına gönderme yapılmı tır ( :290). Ganj nehrinin kimyasal yapısında meydana gelen de i iklik sonucu “Ganjlılar” adı verilen yeni bir türün ortaya çıkması (G:35/36) genetik çalı maların ürünüdür. Bilim kurgunun tipik ö elerinden biri, yapılan bilimsel ve deneysel çalı malar ile bozulan ya da idealize edilen genetik yapıdır. Genetik müdahaleler, Dayıo lu’nun eserlerinde görülmektedir. Baudou (2005:115), bilim kurgu eserlerinde genellikle yapılan genetik müdahalelerin kimi zaman birey ile birlikte sosyal yapı üzerinde de etkili oldu unu belirtir. Bu görü I ın Ça ı Çocukları’nda kısmen de olsa görülmektedir. Genetik yapıdaki de i im farklı bir ça ı açacak kadar köktendir. Tarım küresinde, bitkiler üzerine yapılan genetik çalı maların, bilginlerin ve maymunların ya amı oldu u önce fiziksel daha sonra tinsel de i imlere neden olması buna örnek olarak gösterilebilir. Kıyamet Çiçekleri’nde, devle mi varlıklar; Midos Kartalı’nın Gözleri’nde, insanlar üzerinde denenen ilaçlar nedeniyle gen bozulması; devlik ve cüceli in yanı sıra insan vücudunun kıllarla veya kalın bir kabuk ile kaplanması yoluyla genetik bilim teması i lenmi tir. Bilinçli yapılan genetik müdahale “yeni insan”ı olu turma çabası çerçevesinde ortaya çıkmı tır. lk yeni insan Hörü, e itim ile birlikte genetik yapısı uyarılarak de i ime u ratılmı tır. “Yenicanlar, hücreleriyle Hörü’nün varlı ını sarıp, kendi varlıklarından, de i ik nitelikte titre imler gönderiyorlardı. Bu güçlü titre imler Hörü’nün genetik yapısını uyarıyordu.” (KÇ:176) Klonlama da genetik tema kapsamında ele alınır. Yazar, canlının ço altılmasını Mo’nun Gizemi
Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 64 üçlemesinde irdeler. Kopyanın fazla ya amadan ölmesi ve kopyalamanın ahlâkî de erlendirmesinin yapılması, konu hakkında ahlâkî
ilke ve de erlerin bilimin önüne geçti i ve bu sebeple kopyalamanın üzerinde fazlaca durulmadı ı yorumunu yapmaya iter. Yazarın genetik bilimi ile ilgili açıklamalarının tamamen bilimsel olmaması, yapıtlarının fantastik bilim kurgu
kategorisine konulmasının nedenlerinden biri olarak gösterilebilir. Bilim kurgu yapıtlarında sıkça yer alan dönü me ve de i me motiflerinin temelinde evrimle me vardır. “Kutsal deney”, Yaradan tarafından insano luna vaat edilmi , onun en üstün özelliklere sahip olabilece i bir evrimle meyi ifade eden “Son Evrim”i gerçekle tirmek için önemli bir adımdır. “Kromozomlardaki bo alanlar doldu unda, insan Son Evrim’e eri mi olacaktı (...) Gençler Son Evrim’i, insano lunu özgürlü ü olarak tanımlıyorlardı. Çünkü Son Evrim’e eri en insanın varlı ı hiç bir ekilde sınırlanmayacaktı. O insan, de i imi-dönü ümü ba aracaktı. Zihinsel yapısı geli erek, canlı bir bilgisayar gibi sınırsız i levler kazanacaktı. (...). O zaman insan istedi i ekle bürünebilecekti. stedi i ya am ortamlarında, örne in karada, deniz diplerinde, uzaydaki çe itli galaksilerde ya ayabilecekti” (O:11). nsanî özelliklerde umulan bu de i melerle birlikte, özün insan olarak kalması ve insanın ölümlü olmasının devam ettirilmesi yapıta bir anlamda gerçekçilik katar. Son Evrim’in gerçekle me sürecinin gecikmesinin sebebi olarak, insano lunun “benmerkezli ya amlarının burgacında debeleniyor” olması
gösterilmi tir. Hâkim bakı açısı bu durumu “Yaradan tarafından insanlara verilmesi planlanmı olan Son Evrim arma anından haberleri bile yoktu. Yaratılı a amasında, varlıklarına aktarılan bu bilgi, belleklerinin dipsiz derinliklerine itilmi ti. Zihinsel, fiziksel ve ruhsal varlıklarıyla sanki görünmez bir kabuk içine tutsak olmu lardı. Sevgisiz, duygusuz, acımasız, umutsuz, günübirlik, öylece ya ayıp gidiyorlardı.” (O:65) eklinde açıklar. Son Evrim için gerekli olan yazarın eserlerinde sıkça kullanmı oldu u arınmadır. Son evrimde ba arılı olamama nedeni ise “yeryüzünün kirli maddeleri”nin var olmasıdır. Son Evrim Ganga’da da zikredilir. Evrimin sonucu “Olgun Ruhlara dönü mek” olup çok az ki inin bunu ba arabilece i ifade edilmi tir (G:153). I ın Ça ı Çocukları’nda tamamlanan evrim, insanı “arı insana” dönü türmü ve
benli ini tüm
kötülüklerden temizlemi tir. Burç, Defne ve Ece’nin asıl özlerinin insan olarak kalması kaydıyla isteyip ve yo unla tıkları varlıklara dönü ebilme yetisini kazanmaları; ikizlerin ba ka varlıklara dönü ebilmeleri; uzaya açılabilmeleri, Arka gezegenine gidebilme için küçülebilmeleri, bu day tanesine dönü meleri bu de i im ve dönü ümün çe itli görünümleridir. Güçlendirilmi genlerin de etkisi ile ikizlerin, bedenlerinde açılan yaraları, avuçlarındaki enerji yoluyla sa altabilme gücüne eri meleri insanî özelliklerinin ba kala ması olarak de erlendirilebilir. Son Evrim’de bahsedilen de i im ve dönü ümün en önemli özelli i “öz”ün “ruh”un zarar görmemesi aksine onun da yetkinle mesidir. Bununla birlikte de i im ve dönü üm ölümsüzlük ile de ba da tırılmı tır. Eserde, Burç, Ece ve Defne’ye insanüstü özellikler kazandırılmı olsa da ölümsüz olmadıklarına da vurgusu yapılır; insano lunun ölümsüzlük kavramını kafasında tam olarak oturtamadı ının ve asıl ölümsüzlü ün “insan bedenindeyken yazmı oldukları kitaplarla, çizdikleri resimlerle yarattıkları bestelerle.. yaptıkları heykeller, binalar, köprüler, anıtlarla... ke iflerle, icatlarla...” (O:221) sa layabilece inin altını çizer. Evrim, bedensel anlamı dı ında baskın bir biçimde zihinsel ba lamda kullanılmı tır. Ganga ve Kıyamet Çiçekleri’nde yazar beyinsel/zihinsel evrimi yüceltir, kolay ula ılamayacak bir a ama olarak hazırlar. Ganga ve Kıyamet Çiçekleri’nin ortak anlayı ı, insano lunun zihinsel evrimi tamamlayamadı ı yönünde kurulmu tur. Zihinsel evrimi tamamlayan insanlar, gelecekte, i aret ve simgeler ile karma ıkla tırılan kıyamet kehanetlerini çözebilecek (KÇ:13), zihinsel ileti im kurabilecektir (G:116). nsanın karma ık maddi de erler ile ku atılması onun beyinsel evrimin bilincine varamamasına neden olmaktadır (G:118). Kıyamet Çiçekleri’nde, evrim sonucunda kendini gerçekle tirmi yeni insanlarda zihin düzeylerinin yükselmesi ve bu çerçevede edebiyat ve güzel sanatlarda üstün ürünler verebilecek ve zihinsel, dilsel, yazınsal ileti im sa layabilecek yeni bir dil bilincinin olu ması beklenmektedir (KÇ:326). Böylelikle yazarın bilim ve sanata verdi i önemi eserlerinde hissettirdi ini söylemek mümkündür. De i im ve dönü üme farklı bir bakı açısı ile de yakla ılmı tır. Yazar de i imin temelini insanda bulur, asıl de i ime u ramı olanı insano lu olarak belirler. “Ara tırmayı derinle tirince, insano lunun, yaratılı
(KÇ:100). Onun yapaca ı müdahale, insano lunu yaratılı taki saflı ına ula tırmak amacını ta ımı tır. Bununla birlikte evrim sadece insanlara ait bir geli im süreci olarak de il, di er varlıklar için de kullanılmı tır. Yenican’lar, Fuku’lar gibi insan dı ı varlıklar için de evrim söz konusu olmu tur. Yeni bir dünyaya olan ihtiyacın çıkı noktası insano lunun “teknoloji canavarının” tutsa ı olmasıdır. Teknolojinin etkisiyle hızlanan ya am biçimi insanın kimlik ve benli inin yitirili ini hazırlar. Bu hız, bu yitirili in farkına varılmasını da engellemektedir. Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 65 Mo’nun Gizemi, insan varlı ının yozla masını onun ya adı ı acılara ba lar. nsanın, özüyle olan ba lantısını koparacak durumlar ve bunların sonucunda gelen acılar için yapılan en somut gönderme, kinci Dünya Sava ı’nda Amerika’nın Japonya’ya attı ı atom bombasının sonuçlarıdır. Yuma’nın da hırsla besledi i bilim a kına, ailesini kaybetmenin derin üzüntüsü de eklenince ortaya çıkan en belirgin duygusu nefret olmaktadır. Varlı ı yozla an insanların, Son Evrim tetiklemesinden etkilenmedi i ve kötü enerjiler ile hayatını sürdürdü ü ifade edilmi tir (O:336). Yazar Mo’nun Gizemi üçlemesinde ütopyasını “Dinginlik Diyarı” üzerine kurar. Kıyamet Çiçekleri’nde “Cennete dönü en dünyada, silahsız bir toplum düzeni” korular, ormanlar ile i e ba lanır. Kasırga, yanarda patlaması gibi do al afetleri, ozon deli inin kapanması, deniz, nehir gibi su kaynaklarının temizlenmesi ve toprak verimlili inin yanında
yazar olumlu
enerjiyi ütopyasının kurulu u için yeniden devre sokar. Olumlu enerji, magmadaki enerji dengesizli inden, sava lara kadar birçok olumsuzlu u bitirmi tir. Yazar, istenen dünyanın ye il olmasını eserlerinde sürekli vurgular. Midos Kartalı’nın Gözleri’nde, devletlerin müzelerine yabancı eser kabul etmeme kararı alınır. Var olan eserler gerçek sahibine verilir. Yazar “dünya barı ını”, ülkeler arası “turistik ileti im” a ı sayesinde insanlar arasında olu an ilgi ve sevgi ba ı ile kurar (MKG:168). Ganga’da insanın sahip olma hırsını yok eder, onu iyilik ve güzellik hizmetine alır, ayrıca dünyalı olma bilincini yerle tirir, bununla birlikte dünyada ülkeler arasındaki sınırları kaldırır. I ın Ça ı Çocukları adlı eserde kurulan mutlu dünya, sava ların bitmesi ile gerçekle ir. nsano lunun, kıskançlıktan, öfkeye, kendini be enmi likten, yalana kadar kötü olan tüm özelliklerden kurtulması “arınma” yoluyla olur. nsanın, evrenin yüce yaratı ı olması vurgulanır. Bu vurgu ile insan kelimesi anlam itibariyle tekrar hatırlatılır. Yeni nsan I ın Ça ı’nı olu turmu tur. Sınırlar, ırk, dil, din ve renk ayrımı yine ele tirilir. nsanlar arasında “elbirli i, güç birli i, gönül birli i” olu turularak dünyanın eski ve do al güzelliklerine kavu turulması amacını ta ır. Yeni bir insanlık tarihi yaratma görevi, Dünya Çocukların Olsa’da, çocuklara verilmi tir. Yeti kinlerin suçunun cezasını çekerek olgunlu a eri en çocuklar birbirlerini sadece ‘insan’ oldukları için severlerken hiçbir ayrımcı davranı a yer vermezler. Yazar eserinde kurmu oldu u ve e itli i merkeze aldı ı dünyasında, tek yaratıcı olan Allah’ın varlı ının kabulüne inanır. Bu yeni dünyada sava ı hiç ya amamı , duymamı barı , e itlik ve özgürlük ortamında do an ilk ku aklardan bahseder. Dünya çocukların oldu unda, yine elbirli i, güç birli i, gönül birli i olu turulur.
Dayıo lu’nun ütopyası, gerçekçi insan nitelikleri ile yakından ilgilidir. deal insanın arınma,
olgunla ma gibi
süreçleri ba arıyla tamamlaması gerekmektedir.
Dayıo lu’nun bilim kurgu eserlerinde, uzay ve uzayda yolculuk ile ilgili unsurlara çok sık olmasa da rastlanır. Mo’nun Gizemi üçlemesinde, uzay bir amaç de il bir ölçü olarak gösterilmi tir. “ stedi i ya am
Arka gezegenine ula mak için yapacakları yolculuk öncesinde bedensel anlamda küçülmü olmaları odak noktayı uzaydan bedensel de i ime çevirir ( :330). Dünya Çocukların Olsa’da uzay ile ilgili verilen bilgiler detaylı de il sadece asıl konuya yönelten mahiyettedir. Bu sebeple “bilimsel terim” kullanılacak bir anlayı ile yakla ılmamı tır. Uzay balinaları, uzay filleri, uzay yengeci, uzay topacı vb. gibi araç ve makineler konudaki i levlerine uygun olarak masalsı özellikte verilmi tir. Kıyamet Çiçekleri’nde, kıyametten kaçmaya çalı an ülkelerin uzayda gezegen olu turma çabasından sadece bahsedilir. Bu çaba, eserin olay örgüsünü yönlendirici bir nitelikte görünmemektedir (KÇ:102). Ele alınan kitaplarda, uzaya en fazla I ın Ça ı Çocukları yer vermi tir. Uzayda kurulan tarım küresi ve bu tarım küresinde yapılan çalı ma ve yeniliklerle dünyaya ve insano luna etkide bulunma eserin temel konusunu olu turur. Uzayda yerle me, ya ama alanı olu turma ile birlikte insanın uyum sürecinde yeni bir dil gereklili ini öngören yazar uzay dili geli tirir (IÇÇ:15,106). Uzayın, I ın Ça ı Çocukları’na bilim kurgu özelli i katan, yazarın di er yapıtlarına nispeten fazlaca yer verdi i bir tema oldu unu dü ünmek yanlı olmayacaktır. Di er yazınsal türlerle kıyaslandı ında bilim kurgular, gelecek ile daha fazla ili kilidir (Seed, 2011: 97). Dayıo lu’nun bilim
kurgusunda zamanı
ekillendirmeler cesur de ildir. Yazar, zaman kavramını Mo’nun Gizemi üçlemesinin üçüncü cildi olan kizler’de esnetir. Fantastik kurguların ö elerinden de biri olan gelece i görme yetisi, bilimsel görünümlü etkilerle açıklanmı tır. Dünyanın “Foton Ku a ı”nın etkisi altına girmesiyle “insan zihninin algılayamayaca ı kadar büyük de i im-dönü ümler gerçekle ecekti. nsan, ilk olu umundan bu yana tüm geçmi inin bilincine varacak, gelece i de görme yetisi kazanacaktı” ( :83). Zamanda yolculuk özellikle gelece e yapılan yolculuk, bilim kurgu türünde sık rastlanan bir di er motiftir. kizler’de, gelece e yolculuk “zihinsel” ba lamda yapılmı tır. kizler, “özel ı ın demetleriyle” “akıl ve ruh e i ini” a arak gelece e yolculuk yapmı lardır ( :218-219). Gelece e yapılan zihinsel yolculuk, yazarı
zaman makinası olu turma yükümlülü ünden kurtarmı tır. Sezgi ve duyumsama sözcükleri yazarın gelece e yolculuk ile ilgili adımları temkinli hale getirmi tir. Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 66 Bilim kurgunun zaman ile olan ili kisi sadece gelece e yönelik olmayıp içine geçmi i de katarak çoklu bir görünüm kazanır (Seed, 2011: 99). kizler, geçmi e dair bilgi ve görüntü elde edebilme özelli ine sahiptirler ( :244). Buna ba lı olarak, olup biteni kavramak için belge ve görüntüleri, edindikleri bilgileri göz bebeklerine kaydetmeyi ve kaydettikleri bilgileri farklı zihinlere aktarmayı da gerçekle tirerek geli imlerine yeni özellikler eklemeyi ba armı lardır ( :270,278). Genellikle bilim kurgu eserlerinde, yaratıkların konu turulması yazarların önemsedi i ayrı bir husustur. Dayıo lu bilim kurgu eserlerinde dilsel ileti imin yanı sıra “zihinsel ileti im”i sıklıkla kullanmı tır. Mo’nun Gizemi üçlemesinde Mo’ların ve onların genlerinin a ılanmasından sonra Defne ve Burç’un zihinsel ileti im yetisini kazanmaları, Ganjlılar’ın yedi yıl boyunca izledi ini Ganga ile yedi yılın sonunda “ola anüstü zihin alı veri i”ne girmeleri (G:31), Fuku’ların kendi aralarında zihinsel ileti imi tercih etmeleri eserlerin bilim kurgu özelliklerine katkıda bulunur. “Bu ileti im
Dilsel ileti imin yerini bir anlamda telepati olarak adlandırılabilecek bir ileti im türü almı tır ve bu bilimsel görünen bir temel ile sa lamla tırılmı tır. Dilsel ileti im, beyinsel yo unlu u, zihinsel ileti imi bozar bu nedenle beyinsel titre imler ve dü ünce akı ı tercih edilir. Bahsedilen bir di er ileti im çe idi ise göksel ileti im olarak adlandırılan manevi bir bilgi, sezgi, duygu alı veri idir. lahili i ve kutsallı ı yüklenmi olan göksel sözcü ünün tercih edilmesinde insanın do u tan getirdi i temizlik, saflık özelliklerinin etkisi vardır. “Ama bebek büyüdükçe, gen belleklerinde belirginle en kirli anılar, ya am ve çevre ko ulları, o ı ınların akı ını engellemeye ba lar. Zamanla göksel ileti im kanalları tıkanır” (O:180). Bunların dı ında zihne bilgi aktarımı, zihinsel güçleri kullanarak tarama yapabilmeleri, dü ünce okuma gibi birçok ileti im süreci de eserde varlı ını göstermi tir.
Bilim kurgu eserleri ço unlukla, gerçek amacı bu olmadı ında dahi, ahlâkî bir erdem için sava ım verir. Kimi zaman farklı gezegenlere kurdukları ya amda dünya ve insanlık için temiz bir dönem ba latmaya, kimi zaman dünyaya ve insanlı a hâkim olmaya çalı an kötü bir güce kar ı koymaya çalı ır. Bazen ise en iyiyi ve en güzeli bulma sava ımıdır. Gülten Dayıo lu’nun, bu sava ımın amacına yönelik olarak, çocuk edebiyatının e itici olma ilkesini gayet verimli kullandı ını söylemek mümkündür. Hayal etmek bir anlamda, insanın hayal edilene hazırlanması, hayal edileni planlamasıdır. Bilim kurguda hayal gücü bilimsel dayanaklarla sınırlandırılır. Bu özelli i ile bilim kurgu yapıtları çocukların bili sel ve dü ünsel geli imleri için etkili bir tür haline gelir. Dayıo lu’nun ele alınmı olan Kıyamet Çiçekleri, Ganga, Midos Kartalı’nın Gözleri, Mo’nun Gizemi, Otran ve kizler adlı eserleri fantastik bilim kurgu alanına; Dünya Çocukların Olsa ve I ın Ça ı Çocukları adlı yapıtları ise bilimsel bilim kurgu alanına dâhil edilebilir. Fantastik motiflerden yararlanarak, gelece in dünyasını yetkin bir biçimde sentezleyen ve bilim kurgu türündeki eserleriyle çocuklara hayal etmenin sınırsızlı ını gösteren Gülten Dayıo lu, yaratmı oldu u alternatif dünyaları üstün ahlâk ilkelerini, insanlık adına kullanır; insanlı ı ve dünyayı yeniden yorumlar. Aykırılık ya da katıksız bilim kurgu adına gelece e öncülük etmek amacıyla yapmaz. Bununla birlikte eserlerinde, ki ileri, vermek istedi i iletiler için bir aracı olarak görür. Yazarın, olumlu kahramanların çocuk okura rol model olaca ı fikrini ta ıdı ını söylemek de mümkündür. Gülten Dayıo lu’nun bilim kurguya yakla ım biçimini, kullandı ı masalsı özelliklerinden yola çıkarak fantastik bilim kurgu kapsamında de erlendirmek gerekmektedir. Eserlerinin ço unun bilimsel bilim kurgu kapsamında de erlendirilmemesinin nedeni bunların tamamen bilim temelinde kurulmamasının yanı sıra, yazarın sıklıkla “ola anüstü, ola andı ı, gizemli” kelimelerini kullanmı olması ve fantastik mekân ve ki ileri i lemesine ba lanabilir. Bununla birlikte yazar, fantastik bilim kurgu eserlerini, Bayar’ın tanımına paralel olu turmu tur. O, içe yönelimde çocu a do ru yolları göstermeyi amaçlamı , bunda da ba arıya ula mı tır. Bilim kurgu bir anlamda var olan dünyanın ele tirisidir. Gülten Dayıo lu da bilim kurgu yapıtlarını böyle bir amaç paralelinde kurgular. Yazar, çocu a insanın ele tirisini “arı” ve “yeni” nitelemeleri ile yapar. nsanın kullanılmaya hazır güç ve yetene inden habersiz oldu unu da sıkça vurgular. Fantastik bilim kurgunun yapısına paralel kurdu u dünyalarda evrensel erdemleri temel alan yazar, insanda ahlâkî iyile me isterken zihinsel bakımdan da geli mesini bekler. Sever (2001: 38) Mo’nun Gizemi’nin ilk cildi için okuru “bilimsel verilerle de desteklenmi dü sel bir serüvene ortak etti ini” ifade etmi tir. Sever’in belirtti i bu dü sel serüven ifadesini incelenmi olan di er eserler için de kullanmak mümkündür. Sonuç olarak, okudu u kitaplarda farklı dünyalar ile kar ıla an çocuk, gerçek dünyanın analizini daha kolay yapabilir. Bilimin ve teknolojinin hızlanarak Uluslararası Sosyal Ara tırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Cilt: 7 Sayı: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581 67 geli mesiyle birlikte insanın veya insanlı ın gelecekteki yerini belirleme çabasında olan bilim kurgunun, içerdi i serüvenleri, daha ya anmamı zaman ve mekânıyla çocukların ilgisini çekecek, onları okumaya daha fazla yakla tıracak özellikte olması, çocuk edebiyatı ba lamında üzerinde hassasiyetle durulmasını da gerektirmektedir.
BAYAR, Zühtü. (2001). Bilimkurgu ve Gerçeklik. stanbul: Broy Yayınevi. BAUDOU, Jaques. (2005). Bilim-Kurgu. Ankara: Dost Kültür Kitaplı ı. BOZKAPLAN, Dilek . (2010). “1990-2008 Arası Çocuk Edebiyatımızda Fantastik ve Bilim-Kurgu Romanlar Üzerine Bir nceleme”. Yayınlanmamı Doktora Tezi. zmir: Dokuz Eylül Üniversitesi E itim Bilimleri Enstitüsü. DAYIO LU, Gülten. (2001). I ın Ça ı Çocukları. stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIO LU, Gülten. (2003). Kıyamet Çiçekleri. stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIO LU, Gülten. (2005). Ganga. stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIO LU, Gülten. (2005). Midos Kartalı’nın Gözleri. stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIO LU, Gülten. (2006). Dünya Çocukların Olsa. stanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. DAYIO LU, Gülten. (2011). kizler (Mo’nun Gizemi-3). stanbul: Altın Yayınları. DAYIO LU, Gülten. (2012). Mo’nun Gizemi. stanbul: Altın Yayınları. DAYIO LU, Gülten. (2012). Otran (Mo’nun Gizemi-2). stanbul: Altın Yayınları. DURU, Orhan. (1976). “Ça da Tekni in ve Bilimin Önem Kazandırdı ı Tür: Bilim-Kurgu ya da Gerçekle Sınırlandırılmı Dü çülük”. Milliyet Sanat Dergisi 167, 11-16. ERTEK N, Aydın. (2010). “Fantastik Yazın Nedir?” Atatürk Üniversitesi
SM HAN, Erdal. (2005). “Bilim Kurguda Temel Kavramlar ve Kahramanlar”. Türk E itim Bilimleri Dergisi 3(2), 153-162. GÜNE , Serkan. (2010). “Yeraltı Mekânı ve Kavramının Toplum ve mgelem Üzerine Etkisi”. METU JFA 27(2), 125-139. HAMDAN, S. I., Vengadasamy, R., Yusof, M. N., HASHIM, R. S. (2012). “Ideas in Science Fiction: Probing Contemporary Contexts through Science Fiction Texts”. Asian Social Science 8 (4), 153-158. JOHNSON, B. D. (2009). “Science Fiction Prototypes Or: How I Learned to Stop Worrying about the Future and Love Science Fiction”. In Intelligent Environments, 3-8. MENDLESOHN, Farah. (2009). The Intergalactic Playground. A Critical Study of Children’s And Teens’ Science Fiction. Mcfarland. OSKAY, Ünsal. (1982). Ça da Fantazya Popüler Kültür Açısından Bilim- Kurgu ve Korku Sineması. Ankara: Tomurcuk Matbaası. ÖZDEM R, Emin. (2007). Yazınsal Türler. stanbul: Bilgi Yayınevi. ÖZLÜK, Nuran. (2011). Türk Edebiyatı Fantastik Roman. stanbul: Hiperlink. ROBERTS, Adam Charles. (2006). Science Fiction (New Critical Idiom). Londra:Routledge. SEED, David. (2011). Science Fiction A Very Short Introduction. New York, Oxford University Press. SEVER, Sedat. (2002). “Mo’nun Gizeminin Yazınsal ve E itsel Özellikleri”. Ankara Üniversitesi E itim Bilimler Fakültesi Dergisi, 33 (1), 29-38. STEINMEIZ, Jean-Luc. (2006). Fantastik Edebiyat. Ankara: Dost Kültür Kitaplı ı. TODOROV, Tzvetan. (2004). Fantastik Edebi Türe Yapısal Bir Yakla ım. stanbul: Metis Ele tiri. U UR, Veli. (2010). “Türk Edebiyatında Fantastik Roman”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 42 (42), 133-154. Yumu ak, Firdevs C. (2012). “Ütopya, Kar ı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Gelene i”. Bilig 61, 47-70.
Yüklə 226,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|