Bayram Apoyev
Yüklə 1,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
45 A a Məlum olduğu kimi, dahi şairin “Xəmsə”sinə indiyədək say- sız-hesabsız miniatürlər çəkilmişdir. Tədqiqatçıların yekdil fikrinə görə, Yaxın və Orta Şərqdə miniatür janrının inkişafında N.Gəncə- vinin “Xəmsə”si böyük rol oynamışdır. Təkcə onu qeyd etmək kifayətdir ki, Nizami “Xəmsə”sinin 45 miniatürlü əlyazma nüsxəsi hələ 1481-ci ildə Dərviş Məhəmməd Tağı tərəfindən köçürülmüş- dür. Həmin miniatürlərdən 2-si “Sirlər xəzinəsi”, 14-ü “Xosrov və Şirin”, 9-u “Leyli və Məcnun”, 12-si “Yeddi gözəl”, 7-si isə “İsgən- dərnamə” poemasında verilmişdir (66, 8). Nizaminin Ərdəbil əlyazmaları kolleksiyasından gətirilmiş və üzü 1507-ci ildə köçürülmüş “Xəmsə”sində 25 miniatür çəkilmişdir. Bu miniatürlərdən 2-si “Sirlər xəzinəsi”, 3-ü “Xosrov və Şirin”, 4-ü “Leyli və Məcnun” 11-i “Yeddi gözəl”, 5-si isə “İsgəndərnamə”yə çəkilmişdir. Belə faktların sayını istənilən qədər artırmaq olar. Lakin burada başlıcası odur ki, müəllim çoxsaylı “Xəmsə” minia- türləri içərisindən təlim-tərbiyə baxımından daha əhəmiyyətli olan- ları düzgün seçə bilsin və onlardan əyani vasitə kimi istifadə etsin. Əlbəttə, burada hazır miniatürləri şagirdlərə təqdim etməklə yanaşı, “Xəmsə”nin süjetləri əsasında yeni miniatürlərin çəkilməsini təşkil etmək daha səmərəli nəticə verə bilər. 3. Portret janrı ilə bağlı mövzuların tədrisi zamanı görkəmli rəssamların N.Gəncəviyə həsr etdikləri əsərlərlə şagirdləri tanış et- mək və onun yeni portretlərinin çəkilməsinin təşkilinə nail olmaq. Məlum olduğu kimi, indiyədək bir çox görkəmli rəssamlar dahi şai- rin portretini yaratmışdır. Müəllimlərə kömək məqsədilə həmin por- tretlər haqqında yığcam məlumat verməyi məqsədəuyğun hesab edirik. Dahi şairin ilk portreti 1940-cı ildə görkəmli rəssam Qəzənfər Xalıqov tərəfindən yaradılmışdır. Belə ki, 1940-cı ildə dahi şairin anadan olmasının 800 illiyi münasibətilə Azərbaycan Xalq Komis- sarları Soveti Nizami portretinin yaradılması məqsədilə müsabiqə- nin təşkil edilməsini qərara alır. Həmin müsabiqəyə rəssamlardan K.Xanlarov, A.Kazımov, T.Tağıyev, N.Nəcəfov, B.Semyonov və Q.Xalıqov cəlb edilmişdir. Qəzənfər Xalıqovun “Nizami”si şairin 46 A a ən uğurlu, hamı tərəfindən qəbul edilən surəti kimi bəyənilmişdir. Həmin portret hazırda dahi şairin adını daşıyan Ədəbiyyat muzeyin- də qorunub saxlanılır (67). Dahi şairin məşhur protretlərindən biri də Azərbaycanda milli heykəltaraşlıq məktəbinin ilk nümayəndəsi, Xalq rəssamı Fuad Əb- dürrəhmanov tərəfindən 1954-cü ildə yaradılmışdır. Onu da qeyd edək ki, dahi şairin 1946-cı ildə Gəncədə, 1949-cu ildə isə Bakıda ucadılan möhtəşəm heykəllərinin müəllifi də F.Əbdürrəhmanovdur. Azərbaycan xalq rəssamı, SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının müxbir üzvü Tokay Məmmədovun yaratdığı “Nizami Gəncəvi” por- treti də dahi şairə həsr olunmuş məşhur sənət əsərlərindən biridir. Həmin əsər 1955-ci ildə Polşanın paytaxtı Varşava şəhərində Gənc- lərin Beylənxalq Ümumdünya sərgisində uğurla nümayiş etdirilmiş- dir (68). Hazırda həmin əsər N.Gəncəvi adına Ədəbiyyat muzeyində qorunub saxlanılır və nümayiş olunur. Dahi şairin portreti Azərbaycanın bir sıra görkəmli xalçaçı rəssamlarının da yaradıcılığında öz parlaq əksini tapmışdır. Məsə- lən, Azərbaycanın xalq rəssamı Kamil Əliyevin dahi Nizamiyə həsr etdiyi məşhur xalı fikrimizə parlaq misal ola bilər. Həmin xalı hazır- da Bakıda – Azərbaycan Xalça Muzeyində nümayiş etdirilir (69). Azərbaycanın bir çox xalçaçı-rəssamları dahi şairin portreti ilə yanaşı öz əsərlərində “Xəmsə”nin motivləri əsasında çəkilmiş mini- atürlərə geniş yer vermişlər. Bu fikri 24 dekabr 2011-ci ildə Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi sənəti Dövlət Muzeyində təşkil olunmuş “Xalçalarda Nizami dünyası” adlı sərgi bir daha sübut et- mişdir. Həmin sərginin açılışında çıxış edən Nizami adına Ədəbiy- yat institutunun aparıcı elmi işçisi Zəhra Abdullayeva dahi şairin qələmə aldığı poema və qəzəllərin xalq dilinə, onun adət - ənənəsi- nə, məişətinə daha yaxın olduğu üçün hamı tərəfindən böyük rəğ- bətlə qarşılandığını vurğulayaraq deyib: “Azərbaycan və Təbriz sənətkarları da bu mənəvi qidadan bəhrələnib bir-birindən gözəl miniatürlər, xalçalar yaradıblar. Nizami poeziyasının özünəməxsus- luğu Təbriz, Şiraz, İsfahan kimi miniatür məktəblərini sanki yeni- dən həyata qaytardı. Təsadüfi deyil ki, Şərq təsviri sənətinin ən 47 A a parlaq nailiyyəti Təbriz sənətkarlarının Nizami poemalarının süjeti əsasında yaratdıqları miniatürlər olub” (65). Qeyd edək ki, “Nizami dünyası xalçalarda” video çarxı hazırlanıb ki, bu da regionlardakı məktəblərdə təsviri incəsənət dərslərində dahi şair haqqında yığcam və dərin məzmunda biliklər vermək üçün ən yaxşı əyani vasitə rolunu oynaya bilər (Bakı məktəblilərini isə həmin muzeyə ekskur- siyaya aparmaq daha məqsədəuyğundur). Əlbəttə, görkəmli rəssamlarımızın dahi şairə həsr etdikləri əsərləri öyrətməklə yanaşı, onun yeni protretlərinin istedadlı şagird- lər tərəfindən yaradılmasını təşkil etmək təlim-tərbiyə baxımından daha səmərəli nəticə verir. Yuxarıda qeyd olunan mənbədən əlavə, musiqi və təsviri in- cəsənət müəllimləri Fərman Rzayevin tərtib etdiyi “Nizami Gəncəvi haqqında”, Nadir Zamanovun “Nizami poeziyası və təsviri sənət” adlı kitablardan geniş istifadə edə bilərlər. Belə ki, birinci kitabda N.Gəncəvinin incəsənətin müxtəlif növləri ilə bağlı fikirləri aşağı- dakı üç bölmədə verilmişdir ki, bu da ondan istifadəni xeyli asanlaş- dırır: 1) Söz – tamaşa – ifaçılıq haqqında; 2) Memarlıq və rəssamlıq haqqında; 3) Musiqi və musiqi sənəti haqqında (104). N.Zamanovun adı çəkilən kitabı daha geniş mündəricata və dərin məzmuna malikdir. Həmin kitab aşağıdakı bölmələrdən iba- rətdir: 1. Nizami süjetləri orta əsr miniatür sənətində. 2. Nizami süjetləri qədim və müasir dekorativ-tətbiqi sənətin- də. 3. Nizaminin süjetləri Azərbaycan sovet təsviri sənətində: a) qrafikada; b) boyakarlıqda; c) heykəltaraşlıqda. 4. İllüstrasiyalar (105). Kitabın məzmununu demək olar ki, tamamilə əyaniləşdirən və onun dəyərini qat-qat artıran 44 illüstrasiyanın hər birindən təsviri incəsənət dərslərində müvafiq mövzuların öyrədilməsi zamanı əyani vasitə kimi istifadə etmək olar. Yüklə 1,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|