«biotexnologik jarayon jihozlari»

Masala.
Berilgan
t₁ = 200 S,
t₂ = 60 0 S
s = 30, Gc= 10
G_miq=100 kg/s
i₁=10 J/kg;
i₂= 15 J/kg
Q_yo‘q=25 Vt
Q_prits ni toping.


Echish.
Q_prin= Q_rasp+ Q_yo‘q

Q_rasp = G_s* s (t”-t’) = 10*(60-20) =400

Q_prin= Q_rasp+ Q_yo‘q

2. Q_prin= 400+25 =425 Vt

Appatratning issiqlik balansi 425 Vt ga teng.


Talaba uchun topshiriq
Quyidagi berilgan ma’lumotlarga asosan apparatning issiqlik balansi topilsin.

variant	t1	t2	s	Gc	Gmiq	i1	i2	Qyo‘q
1	10	55	30	10	100	10	15	25
2	20	60	30	15	150	10	16	25
3	10	50	20	10	100	12	20	35
4	20	45	20	15	150	12	16	35
5	15	55	25	10	160	15	25	45
6	12	35	20	15	120	15	25	25
7	22	45	30	10	120	15	25	30
8	15	40	30	10	130	10	20	28
9	14	35	20	15	100	10	15	27
10	18	35	25	15	100	12	20	30

Nazorat uchun savollar

1. 
   Issiqlik almashinish apparatlarining issiqlik balansini hisoblashda nimalar e’tiborga olinadi ?
   
2. 
   Issiqlik asosan necha xil usulda uzatilishi mumkin ?
   
3. 
   Issiqlik balansini umumiy tenglamasini izohlab bering.
   

14-AMALIY MASHG’ULOT
MAVZU: USKUNANI STERILLASH REJIMI XISOBI


Ishdan maqsad: Mikroorganizmlarni o‘stirish va ularni tekshirishda ishlatiladigan turli oziq muhitlarini tayyorlash, sterillash usullarini o‘rganish.
Kerakli jihozlar: go‘sht, pepton, maxsus tunuka voronka, shisha voronka, filtr qog‘oz, qizil lakmus qoroz, kristalik soda, avtoklav, probirka va kolbalar, jelatina va agar-agar, Kox qaynatgichi, tuxum.
Ishning borishi:Mikrobiologiya amalyotida mikroogranizmlarning morfologiyasini va fiziologik jarayonlarini o‘rganish hamda ularni bir-biridan ajratib olish uchun quyidagi oziq muhitlari ishlatiladi:
Sterillash (lotincha-sterilis–nаsilsiz) fizik vа kimyoviy yordаmidа mikrооrgаnizmlаrni о‘ldirishdir. Mikrоbiоlоgiya аmаliyotidа stеrillаsh eng аsоsiy vа zаrur usulаridаn biridir. U fаqаt stеrillаnаyotgаn оb’еktning sirtidаgi mikrооrgаnizmlаrni о‘ldiribginа qоlmаy, bаlki оb’еkti ichidаgi mikrооrgаnizmlаrni hаm о‘ldirаdi. Оziqli muhitlаr, idishlаr hаr-хil аsbоbоlаr vа bоshqа nаrsаlаr stеrillаnаdi. Stеrillаnаdigаn mаtеriаl mikrооrgаnizmlаr qаytа tushmаsligi uchun stеrillаshdаn оldin quyidаgichа mа’lum bir usul bilаn himоyalаnаdi. Pеtri idishlаri 2-5 tаdаn qilib qоg‘аzgа о‘rаlаdi, prоbirkа vа kоlbаlаrni pахtа dоkаli tiqin qоg‘оz qоpqоqchаlаr bilаn yopilаdi. Pеpitkаni uchi pахtа tiqini bilаn bikitilаdi, qоg‘оz lеntаlаr (kаlkа vа shungа о‘хshаsh) bilаn о‘rаlаdi, bir nеchtаsini birlаshtirib bittа qоg‘оzgа yoki, mахsus mеtаll pinаllаrgа sоlib stеrillаnаdi. Prоbirkаlаr 10-20 tаdаn kilib bittа qоg‘оzgа о‘rlаdаi. Stеrillаshdа hаr хil о‘lchаm vа shаkildаgi(dumаlоk yokikvаdrаt) mеtаll qutichаlаr kеng ishlаtilаdi. Kul’turаni ekishdа pеtri idishlаrigа оziqа muhitini quygаndа vа bоshqа ishlаrdа kulturаlаrgа mikrооrgаnizmlаr tushib qоlmаsligi uchun хоnа, kiyim vа аtrоfdаgi nаrsаlаr tоzа bо‘lishi shаrt. Mikrоbiоlоgik ekishlаrini shundаy shаriоtdа оlib bоrish zаrurki, bundаy kul’turаlаrning tаshqi tоmоndаn zаrаrlаnmаsligi lоzim, ya’ni аsеptik shаrоit yarаtish lоzim.
Srerillash usullari:
Stеrillаshning turli usullаri bоr: bо‘g‘, hаvо, kimyoviy, iоn nurlаnish vа bоshqа usullаr. Qаysi usulni tаnlаsh о‘rgаnilаyotgаn оb’еkt, uning qо‘llаnilishi vа qаndаy аppаrаturа bоrligigа bоg‘liqdir.
Stеrillаsh usullаri аsоsаn 2 guruhgа bо‘linаdi:
1. Yuqori haroratli sterillash
2. Mehanik (sovuq) sterillash
Yuqori haroratli sterillashga quyidagi usullar kiradi.
a) Filambirlash –yoki olovda qizdirish.
b) Quruq issiqlikda.
v) Qaunatish.
g) О‘tuvchi bug'lash
d) Pasteriasiya
e) Tindalizasiya usuli.
j) Bosim va bug‘ yordamida.
Idishlar. Mikrobiologik tadqiqotlar uchun har xil shisha idishlar talab etiladi. Petri likobchasi (diametri 10 sm, balandligi 1,5 sm) qattiq oziq muhitda mikroorganizmlarni o‘stirish uchun, tebratgichga o‘rnatiladigan kolbalar aerob mikroorganizmlarni o‘stirish uchun, probirkalar va naychali kolbalar bijg‘ish jarayonlarini o‘rganish uchun qo‘llaniladi. Shuningdek, oddiy kimyoviy idishlardan ham keng foydalaniladi. Bular jumlasiga tubi yassi, konussimon, Erlenmeyer kolbasi, tubi dumaloq, o‘lchov kolbalari; darajalangan (1, 2, 5, 10 ml li) pipetkalar, mor pipetkalari (1, 2, 5, 10, 20, 25, 50, 100 ml li), kapillyarli Paster pipetkalari, 18x2,0, 18x1,5, 15x1,5 sm li agronomik probirkalari (rangsiz), byuretkalar, tomizgʻichlar, voronkalar, menzurka, silindr, byuksva boshqalar kiradi.


Paxta tiqinlarni tayyorlash:
a– toʻgʻri; b– notoʻgʻri

Zeyts filtrlari:
a– shisha tutqichli; b– metall tutqichli


Paxtali tiqinlarni tayyorlash.

Oziq muhitlarini tayyorlash va sterillash hamda mikroorganizmlar to‘plamini o‘stirish uchun ishlatiladigan kolba va probirkalar paxtali tiqinlar (6-rasm) bilan berkitiladi. Tiqinlar qo‘lda yoki maxsus mashina yordamida tayyorlanadi. To‘g‘ri tayyorlangan tiqin 3-5 sm uzunlikda, probirkaga zich kiradigan, mahkam va ko‘p marta ishlatilganda o‘z shaklini o‘zgartirmaydigan bo‘lishi kerak. Agar paxtali tiqimni doka bilan o‘rab, yuqori qismi ip bilan mahkam bog‘lab qo‘yilsa, u yaxshi saqlanadi.

Jihoz. Mikrobiologiya amaliyotida ilmoqlar, ninalar, shpatellar (7, 8-rasm), pinset, qaychi, tiqimlar uchun parma, pipetkalar uchun metall silindr probirkalarni sterillash uchun teshikchali sim yoki metall savatchalar, probirkalar uchun plastmassa yoki metall shtativlar va shu kabi boshqa jihoz qo‘llaniladi.
Ilmoq va ninalar uzunligi 8 sm va diametri 0,4-0,5 mm bo‘lgan platina, nikel yoki xromli nikel simlardan tayyorlanadi, hamda shisha yoki metall ushlagichlarga payvandlanadi. Ekish uchun shpatellar 4-5 mm qalinligdagi shisha tayoqchalardan tayyorlanadi.