BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları I BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
Belə balıqlar çox böyük miqdar sidik
ifraz edirlər.
BALIQLAR NECƏ ÇOXALIR
Bütün balıqlar cinsi yolla çoxalır.
Mayalanma adlanan bu proses zamanı
sperma kürü ilə birləşir.Mayalanmış
kürüdən yeni balıq əmələ gəlir.
Demək olar ki, əksər balıqlarda erkək
balıqlar sperma, dişi balıqlar isə kürü
istehsal edir. Ancaq həm kürü, həm də
sperma istehsal edən bir neçə növ balıq
var. Yaşadıqları dövr ərzində bir sıra
balıqların cinsi dəyişilir. Bu dəyişiklik
nəticəsində erkək doğulmuş balıqlar
müəyyən dövrdən sonra dişiyə, dişilər
isə əksinə erkəyə çevrilə bilirlər.
Əksər balıqların kürüsü orqanizm
dən xaricdə mayalanır. Erkək balıq öz
spermasını tökən anda dişi də öz
kürüsünü suya tökür. Spermanın bir
hissəsinin bəzi kürülərlə birləşməsi
nəticəsində mayalanma prosesi gedir.
Bu proses xarici mayalanma adlanır.
Suya kürü və spermanın tökülmə
sindən başlayaraq mayalanmanın başa
çatmasına qədər olan bütün proses
çoxalma adlanır. Bu üsulla demək olar
ki, bütün sümüklü balıqlar çoxalır.
Köpək balığı, skat, ximer və
sümüklü balıqların bir neçə növü -
quppi və qambuziyalar başqa üsulla
çoxalır. Bu balıqların kürüsü dişinin
daxilində mayalanır. Belə proses
daxili mayalanma adlanır. Daxili
mayalanmanın baş verməsi üçün erkək
və dişi balıqlar cütləşməlidir. Erkəkdə
spermanı dişiyə ötürmək üçün xüsusi
orqan var. Mayalandıqdan sonra bəzi
növlər kürülərini suya tökür. Bəzi
females, and fish born as females may
later become males.
The eggs of most fish are fertilized
outside the female's body. A female
releases her eggs into the water at the
same time that a male releases his
sperm. Some sperm come in contact
with some of the eggs, and ferti
lization takes place. This process is
called external fertilization. The
entire process during which eggs and
sperm are released into the water and
the eggs are fertilized is called
spawning. Almost all bony fish
reproduce in this way.
Sharks, rays, chimaeras, and a few
bony fish, such as guppies and
m osquito fish, reproduce in a
different manner. The eggs of these
fish are fertilized inside the female, a
process called internal fertilization.
For internal fertilization to occur,
males and females must mate. The
males have special organs for
transferring sperm into the females.
After fertilization, the females of
52
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
dişilər isə kürülərini orqanizmlərində
bəsləyir və diri bala doğurlar. Bala
doğan balıqlara köpək balıqları, skat
və quppilər aiddirlər.
Kürii tökm əyə hazırlıq əksər
balıqlarda hər il çoxalma dövrü olur ki,
bu zaman onlar bir neçə dəfə kürü tökə
bilir. Bəzi tropik növlər isə bütün il
boyu çoxala bilirlər. Əksər balıqlarda
kürütökmə və mayalanma prosesi yaz
və yayın əvvəlində, suyun isti və
günün uzun olduğu vaxt baş verir.
Çılpaqca, atlantik treskası və kür
qızılbalığı kimi soyuq suda yaşayan
balıqlar isə payızda və qışda kürü tökür
və çoxalırlar.
Balıqların əksəriyyəti hər il eyni
yerdə kürü tökdükləri üçün cinsi
yetişkənliyə çatdıqdan sonra çoxalmaq
üçün həmin yerə qayıdırlar. Şirin su
balıqları kürütökmə yerinə gəlmək
üçün qısa məsafə qət edir. Bəzən onlar
çay və göllərin dərin yerlərindən
sahilə yaxın olan dayaz yerlərə
keçirlər. Bir sıra balıqlar isə kürü
tökmə yerlərinə getmək üçün uzun
məsafə qət edirlər. Məsələn, şirin suda
yaşayan Avropa angvili qərbi Atlan
tikada yerləşən kürütökmə yerlərinə
getmək üçün okeanda 4800 km (3000
mil) məsafə qət edir. Bəzi növlərin
erkək və dişiləri öz kürü tökmə
yerlərinə birgə gedir. Bəzi balıq
növlərində isə erkək və dişilər qrup
halında kürü tökür. Əksər erkək və
dişilər xarici görünüşlərinə görə
fərqlənirlər.
Bir sıra növlərin dişiləri erkəklər
dən iri olur. Digər növlərdə isə
erkəklər kürütökmə zamanı çox parlaq
və əlvan rəngdə olur. Başqa vaxt-
some species release their eggs into
the water before they hatch. Other
females hatch the eggs inside their
bodies and so give birth to living
young. Fish that bear living young
include many sharks, rays and
guppies.
Preparation for spawning. Most fish
have a spawning season each year,
during which they may spawn several
times. But some tropical species
breed throughout the year. The
majority of fish spawn in spring or
early summer, when the water is
warm and the days are long. But
certain cold-water fish, such as brook
trout, Atlantic cod and Kura salmon,
spawn in fall or winter.
Most fish return to particular spaw
ning grounds year after year. Many
freshwater fish have to travel only a
short distance to their spawning
grounds. They may simply move
from the deeper parts of a river or
lake to shallow waters near shore. But
other fish may migrate tremendous
distances to spawn. For example,
European freshwater eels cross 3,000
miles (4,800 kilometers) of ocean to
reach their spawning grounds in the
western Atlantic.
At their spawning grounds, the males
and females of some species swim off
in pairs to spawn. Among other
species, the males and females spawn
in groups. Many males and females
tell each other apart by differences in
appearance. The females of some
53