BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a sp ia n F is h e s
Cökə balığı - Sterlet
A ripe ns er ruthenus
Cökə o qədər də böyük olmayan,
tipik çay balığıdır. Keçici nərələrdən
fərqli olaraq cökə uzun məsafələrə
miqrasiya etmir. Bununla belə, cökə
çaylardan duzluluğun yüksək olma
dığı, çayların dənizə qarışan hissəsinə
keçir. Burada duzluluq 2-7,7%o
arasında olur.
Sterlet is a small typically freshwater
fish, which, unlike anadromous or
catadromous sturgeons, does not
migrate over long distances. However
the sterlet goes out of rivers into the
areas of the sea near the river mouths,
with a low salt content between 2 and
7.7%o.
Bu balıq çoxalmaq üçün Volqanın
mənsəbindən yuxarı mənbəyə doğru
miqrasiya edir. Cökənin çoxalmaq
məqsədilə miqrasiyası suyun tempe
raturu 2-4“C olduqda başlayır və 12-
The sterlet migrates for spawning
from the lower reaches of Volga up
into its higher parts. Spawning
migration of the sterlet in Volga starts
at a water temperature of 2-4°C and
15°C-də yüksək həddə çatır. Cinsi
yetişkənliyə çatmış balıqların uzun
luğu 35-100 sm, kütləsi isə 180 q-dan
6,2 kq-a qədər olur.
reaches its maximum at 12-15°C. The
size of a mature sterlet varies from 35
cm (with a weight of 180 g), to 100 cm
(with a weight of 6.2 kg).
Miqrasiya vaxtı Volqa çayında
tutulan cinsi yetişkənliyə çatmış
cökələrin yaşı əsasən 4-8 arasında
olur.
Most of the mature sterlets caught in
Volga during the spawning migra
tions are from 4 to 8 years old.
Due to its freshwater habitat and early
84
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları
/
BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
Cökənin cinsi yetişkənliyə (4 yaş)
tez çatmasını və şirin suda yayılmasını
nəzərə alaraq onu balıqartırma
təsərrüfatlarında çoxal-dırlar.
Nərəkimilərdən cökə balığı ətinin
dadlı olmasına görə yüksək qiymət
ləndirilir. Cökə öz ölçüləri, ensiz
bumu və uzun saçaqşəkilli bığları ilə
seçilir.
Cökə adətən çayların ən dərin,
dibə yaxın hissələrində, çox gizli
həyat tərzi keçirir.
Cökənin əsas ehtiyatı Volqa çayın-
dadır. Ancaq Yalamada, qismən
Kürdə tək-tək nümunələrə də təsadüf
edilir.
maturity (4 years), it is bread in the
fish industry.
The taste of sterlet is highly valued
among other sturgeons. It is easily
recognized both by its size and its
remarkable long “nose” and fringed
whiskers.
The sterlet usually lives at the deepest
places of rivers, staying at the bottom,
hidden from view.
The bulk of the sterlet population is in
Volga, it is only occasionally found in
Kura.
85
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları I BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
SİYƏNƏKKİMİLƏR - HERRINGS
Clupeidae
Xəzər dənizi və ona tökülən
çaylarda siyənəkkimilərin 2 cinsi
yaşayır. Bunlar siyənəklər və kilkə-
lərdir. Xəzər siyənəklərinin əksə
riyyəti dəniz balıqlarıdır. Əsasən 3
növ balıq (Volqa siyənəyi, qarabel
siyənək, qismən adi kilkə) çaylara,
xüsusilə Volqa çayına girir. Ehti
yatına və ovlanan balığın miqdarına
görə kilkələr Xəzər balıqları içəri
sində birinci yeri tutur.
The herrings are represented in the
Caspian Sea and its tributaries by
two genera: shad and kilkas. M ost
of Caspian shads are marine forms
spending all of their lives in the sea
and rivers. Three species enter the
Volga primarily (black-back shad,
Volga shad and, to some degree,
common kilka). The kilkas are at the
top of the Caspian fish species list in
terms of reserves and catches.
Adi kilkə - Common Kilka
Clupeonella delicatula caspia
Adi kilkə Xəzər dənizinin hər
yerində, əsasən sahilə yaxın 10-60
m dərinlikdə yayılmışdır. Bu balıq
dənizin müxtəlif duzluluğa malik
zonalarında yaşamağa yaxşı uyğun
laşıb. Ona görə də adi kilkəyə
çaylarda və çayların dənizə tökülən
şirinsulu hissələrində, həm də
Xəzərin maksimal duzluluğa malik
hissələrində təsadüf etmək olar. Adi
kilkə Xəzərin müxtəlif hissələ
rindən Volqa, Ural, Terek çaylarına
kürü tökmək üçün girir, lakin çox
yuxarılara qalxmır.
X əzər dənizində kürütökm ə
arealları ilə fərqlənən lokal kilkə
sürüləri mövcuddur. Şimali Xəzər
dəki adi kilkə sürüləri daha böyük və
çoxsaylıdır. Bu da Şimali Xəzərdə
yüksək bioloji məhsuldarlığa malik,
The common kilka is distributed
throughout the Caspian Sea, predo
minantly the littoral in the 10-60 m
depth interval. This species is ideally
adapted to survival in a broad
salinity range. Therefore, common
kilkas may be encountered in fresh
water (in rivers and their mouths)
and in maximum salinity zones o f
the Caspian Sea. Kilkas migrate
from different parts of the Caspian
Sea for spawning in the lower
courses of the Volga, Ural and
Terek Rivers, without going farther
upstream.
In the Caspian Sea, there are local
common kilka populations differing
in spaw ning areas. The m ost
numerous is the North Caspian
population by virtue of the vast
86
BİOLOJİ MÜXTƏLİFLİK: Xəzərin əsrarəngiz balıqları / BIODIVERSITY: A m a z in g C a s p ia n F is h e s
dayaz, şirinsulu böyük sahələrin
olması ilə əlaqədardır.
Xəzərin Azərbaycan sektorunda
adi kilkənin Cənubi Xəzər və ya Kür
populyasiyası yaşayır və çox erkən
cinsi yetişkənliyə çatır. Bir yaşlı
balıqlar arasında cinsi vəziləri tam
yetkinlik mərhələsinə çatmış fərd-
lərə rast gəlmək olar. Hər bir dişi
balıq 9,5-60,0 min ədəd kürü verir.
Kilkə öz kürüsünü hissə-hissə, Orta
və Cənubi Xəzərin dayaz hissə
fresh w ater shallows and high
biological productivity in the nor
thern part of the sea.
The Azerbaijan sector of the Cas
pian is inhabited by Kura popula
tions of the common kilka.
As compared to other kilka species,
the common kilka matures rather
early. Most individuals exhibit ma
ture reproductive products already
at the age of one year. The fertility of
lərində, Şimali Xəzərin isə hər
yerində tökür.
Dənizin Cənub hissəsində adi
kilkə fevral ayından, Şimali Xəzər
də isə aprelin ortalarından kürü
tökməyə başlayır. İntensiv kürütök
mə dənizdə temperatur 9 -1 ГС
olduqda baş verir. Adi kilkə digər
kilkələrə nisbətən soyuqsevən növ
dür. Qış fəslində dənizin hər yerində
təsadüf olunur. Lakin əsas qışladığı
the common kilka ranges from 9.5 to
60 thousand eggs. Kilkas spawn in
short bursts, rather than at once, at
shallow depths near the shores of the
Middle and South Caspian, as well
as throughout the N orth Caspian.
In the southern part of the sea,
spawning begins already in Feb
ruary, whereas in the north the onset
of spawning is in mid April. Spaw
ning reaches its peak at a water
87