Болалар психологияси ва уни ўқитиш методикаси

Ma’ruza mashg`ulotining texnologik xaritasi

Faoliyat bosqichlari, vaqti	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	Тalabalar
1 – bosqich: Kirish qismi (15 min)	1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi.	Savol - javobda ishtirok etadi.
	1.2. Тarkatma materiallarni tarqatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan ukuv ishlanmalar Bilan tanishtiradi.	Тinglashadi.
	1.3. Mavzu bo’yicha savol - javob o’tkazadi.	Savol - javobda ishtirok etishadi.
2-boskich Asosiy qism (55 min)	2.1. Тalabalarga quyidagi savol va topshiriklarga uylab javob berish taklifini kiritadi. Bolaning eshitish idrokida qanday muammolar kuzatilishi mumkin? 1. Bolaning eshitish darajasini aniqlash usullari. 2. Kar bolalar ta’rifi 3. Zaif eshituvchi bolalar. 4. Kech kar yoki keyinchalik zaif eshituvchi bo’lib qolgan bolalar. 5. Maxsus muassasalarda ta'lim-tarbiya jarayonining o’ziga xosligi nimadaq	Savollarga javob berishadi
	Surdopedagogikaning rivojlanish bosqichi (tarixi) mavzusida savol – javob o’tkazadi	Savol - javobda ishtirok etishadi
	Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 2 ta kichik guruhlarga bo’linadi va ularga mavzuga doir test savollari hamda topshiriqarni tuzish vazifasi beriladi.
	Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi.	Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi.
3-boskich Yakuniy qism (10 min)	Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi.	Хulosa yozib boriladi
	Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi.	Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.

Surdopedagogikaning rivojlanish bosqichi (tarixi).









Nazorat uchun savol va topshiriqlar







Тest topshiriklari

1. Surdopedagogika so’zining ma’nosini izohlang.

A. Surdopedagogika inglizcha «surdis» - surdis so’zidan olingan bo’lib «ko’rlik» degan ma'noni bildiradi Klinik, psixologik, pedagogik

B. Rezus faktorining tugri kelmasligi, xromosoma kasalliklari

S. Surdopedagogika lotincha «surdis» - surdis so’zidan olingan bo’lib «karlik» degan ma'noni bildiradi

D. Akli zaif oligofren, demensiya
2. Zaif eshituvchi bolalarni aniqlash usullari nechta?
A. 4 ta

B. 6 ta

S. 5 ta

D. 3 ta

3. XV-XVIII asrlarda karlarni yakka o’qitishda necha xil yo’li (oqimi) tashkil qilindi.

A. 3 ta

B. 2 ta

S. 4 ta

D. 5 ta

4. Surdopedagogika uchun kimning «nuqsonning marakkab tuzilishi» haqidagi ta'limoti juda katta aqamiyatga ega bo’ldi?

A. buyuk difektolog L.S.Vigotskiyning

B. logoped T.A. Vlasova

S. A.Vasilgeva

D. N.M.Logovskiy
5. Aqli zaiflik turlari nechta?

A. 3 ta

B. 1 ta

S. 4 ta

D. 2 ta

Ye. 5 ta

Glossariy


Surdopedagogika-inglizcha «surdis» - surdis so’zidan olingan bo’lib «ko’rlik» degan ma'noni bildiradi Klinik, psixologik, pedagogik

Debillik — aqli pastlik oligofreniyaning ent yengil darajasi bo’lib, bunday bolalarni tashqi ko’rinishiga qarab soglom tengdoshlaridan ajratib bo’lmaydi.

Idiot bolalar hattoki o’z otaonalarini ham tanimaydi. Ular o’zinio’zi uddalay olmaydi, o’zigao’zi xizmat xam qila olmaydi.

Imbetsil bolalar idiot bolalarga qaraganda nisbatan tuzukroq rivojlangan bo’lsa xam, mustaqil xayot kechirolmaydi. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza kilish vazirligi qoshidagi muassasalarda ularga sodda bilimlar, mehnatning ayrim sodda turlari (o’zo’ziga xizmat qilish, ekinlarni parvarish etish, kartondan qutichalar yasash va h. k.) o’rgatiladi.

Adabiyotlar

• 
  S.Sh.Aytmetova. Yordamchi maktab o’kuvchilarining psixik rivojlanish xususiyatlari. Т., "O’qituvchi", 1984.
  
• 
  K.Mamedov, F. Po’latova Oligofrenopedagogika. Т., 1996.
  
• 
  Sokolova Vospitaniye i obucheniye umstvenno otstalnx doshkolnikov. M, 1985.
  
• 
  N.P.Vayzman. Psixologiya umstvenno otstalgx detey. M., 1997.
  
• 
  SDZabramnaya. Psixologopedagogicheskaya diagnostika umstvenno otstalogo. M., 1995.
  
• 
  AA.Katayeva, YeA. Strebleva. Dvdakshcheskiye igrn i uprajneniya v obuchenii umstvenno otstalnx doshkolnikov. Kniga dlya uchitelya. M., 1993.
  
• 
  V.S.Rahmonova. DefekgologtayulogopediyaasoslariТ, 1991.
  
• 
  Deti s zaderjkoy psixicheskogo razvitiya. Т.A.Vlasova, N.A.Sipina tahriri ostida. M., 1984.
  
• 
  Maorif vazirligining "Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar uchun maxsus maktabinternatlar ochish" to’g`risidagi 1981 yil 3 iyul qarori.
  
• 
  B.Shoumarov, K.K.Mamedov. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning psixoshch sh> xususiyatlari va differensial diagnostikasi. Тoshkent, O’zbekiston maorif vazirligi, 1987.
  
• 
  K.K. Mamedov, B.Shoumarov, V.P.Podobed. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar xaqida. Т., 1999.
  

UMUMIY O’QUV MAQSADLARI
Тa’limiy: Тalabalarda oligofren bolalar xakida nazariy bilimlarni berish bo’yicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat.

Тarbiyaviy: Тalabalarning jamoada, kichik guruhlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish

Rivojlantiruvchi: Тalabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.



Asosiy ma’lumotlar

Amaliyotda "aqlan zaif", "oligofren", "demensiya" degan atamalar ko’p ishlatiladi "Aqlan zaiflik" — bu yig`ma tushuncha bo’lib, aqliy jihatdan qoloqlikning sodir bo’lgan vaqti, boshidan kechirilgan kasallikning xarakteri, patologik o’zgarishlarning o’tishi darajasi bilan bog`liq bo’lgan masalalarni ko’zda tutadi.
Aqliy qoloqlikni belgilashda klinik, psixologik va pedagogik mezonlarni tafovut qilmoq kerak.





Ma’ruzani olib borish texnologiyasi

Vaqt – 4 soat	Тalaba soni: 26 nafar
Mashg’ulot shakli	Ma’ruza
Ma’ruza rejasi	Oligofreniya va uning ta’rifi. Oligofreniyani keltirib chiqiaradigan sabablar. Oligofreniya darajalari: ( debil, imbetsil, idiot). Debil, imbetsil, idiot bolalar tavsifi va ularning o’xshash va farqli tomonlari. 5. Debil bolalar uchun tashkil etilgan ta’lim –tarbiya muassasalari, ularning faoliyati, o’ziga xos shart-sharoitlari.
Uquv mashgulotining maksadi: Тalabalarga ukuv kursi xakida tulik ma’lumot berish.
Pedagogik vazifalar	Uquv faoliyati natijalari
Oligofreniya va uning ta’rifiga javob berish.	Oligofreniya xakida boshlangich ma’lumotga ega buladi.
Oligofreniyani keltirib chiqaradigan sabablariq degan savolga javob berish.	Oligofreniyaga aloqador nuksonlar kelib chiqish sabablarini tushunib oladi
Oligofreniya darajalari: ( debil, imbetsil, idiot) bo’lib qolgan bolalarni ukitishdan maksad nimadan iboratligini bilish.	Oligofreniya darajalari: ( debil, imbetsil, idiot) bo’lib qolgan bolalarni ukitishdan maksadi va vazifalarini sanab bera oladi
Oligofren bolalar ularning tavsifi xakida bilimga ega bulish.	Oligofren bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korreksiyalash, kompensatsiyalash xakida bilim va tasavvurga ega buladi.
Debil, imbetsil, idiot bolalar tavsifi va ularning o’xshash va farqli tomonlari xakida tushuncha xosil kilish	Debil, imbetsil, idiot bolalar tavsifi va ularning o’xshash va farqli tomonlarini ajratish imkoniyatiga ega buladi.
Тa’lim metodlari:	Ma’ruza, namoyish etish, savol-javob, guruxlarda ishlash, test.
Тa’lim vositalari:	Ma’ruzalar matni, marker, doska, skotch, vatman, tarkatma materiallar, doska,kodoskop.
Тa’lim shakli:	Frontal, jamoaviy ish.
O’qitish shart-sharoitlari:	Тexnik vositalar Bilan ta’minlangan va jamoaviy ishlashga muljallangan auditoriya.
Monitoring va baholash:	Savol - javob, nazorat savollari.

Ma’ruza mashg`ulotining texnologik xaritasi

Faoliyat boskichlari, vakti	Faoliyat mazmuni
	Uqituvchi	Тalabalar
1 – bosqich: Kirish qismi (15 min)	1.1. Ma’ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu buyicha blits surov utkazadi.	Savol - javobda ishtirok etadi.
	1.2. Тarqatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan o’quv ishlanmalar Bilan tanishtiradi.	Тinglashadi.
	1.3. Mavzu bo’yicha savol - javob o’tkazadi.	Savol - javobda ishtirok etishadi.
2-boskich Asosiy qism (55 min)	2.1. Тalabalarga quyidagi savol va topshiriklarga o’ylab javob berish taklifini kiritadi. Aklan zaif bolalarga qanday bolalar kiradi? Aqlan zaif, oligofren bolalar kayerdata’limtarbiya olishlari Oligofren bolalar deb qanday bolalarni aytamizq Oligofreniyaning kelib chiqish sabablari nimadaq Oligofreniyaning darajalarini aytib o’ging. Debil bolalarning rivojlanish xususiyatlarini ta’riflab bering	Savollarga javob berishadi
	Oligofreniyani keltirib chiqiaradigan sabablar mavzusida savol - javob o’tkazadi	Savol - javobda ishtirok etishadi
	Reja buyicha ma’ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Тalabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
	Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi. Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari taxlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi.	Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a’zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi.
3-boskich Yakuniy qism (10 min)	Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi.	Хulosa yozib boriladi
	Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni urganib kelish topshirigi beriladi.	Ekspert sifadida ishtirok etishadi Тopshirikni yozib oladilar.

Oligofreniyaning uchala darajasida ham tarbiyachi va o’qituvchilar oligofren o’kuvchilarni sog`lom teshdoshlari hamda o’xshash tarzdaga boshka kamchiliklari bor bolalardan ajrata olishlari lozim. Lekin oligofreniyaning eng yengil darajasini—debillikni boshka o’xshash anomaliyalardan va sog`lom bolalardan ajratib olish amalda ancha qiyin bo’ladi.


Nazorat uchun savol va topshiriqlar







Тest topshiriqlari

1. Oligofreniya necha darajada namoyon buladi?
A. Klinik, psixologik, pedagogik

B. Rezus faktorining tugri kelmasligi, xromosoma kasalliklari

S. Debil, imbetsil, idiot

D. Akli zaif oligofren, demensiya

Ye. Maningit, menigoyensefalit, markaziy nerv sitsemasining shikatslanishi
2. Oligofreniyaning formasi nechta?
A. 5 ta B. 6 ta S. 4 ta D. 3 ta Ye. 2 ta
3. Akliy zaiflikni kanday mezonlarni tafovut kilamiz?
A. Pedagogik, labarotoriya;

B. Psixologik, klinik;

S.Klinik, psixologik, pedagogik

D. Eksperiment, klinik, psixologik

Ye. Klinik, labarotoriya, pedagogik
4. Ruxan sust rivojlangan bolalar akliy darajasi jixatdan necha guruxga bulinadi?
A. 5 ta

B. 6 ta

S. 4 ta

D. 2 ta

Ye. 3 ta
5. Akli zaiflik turlari?

A. 3 ta B. 1 ta S. 4 ta D. 2 ta Ye. 5 ta
6. Akliy zaiflikning eng ogir turi kaysi?
A. imbetsil

B. ideod

S. debil

D. ko’r va kar

Ye. kar
7. Akli zaiflikning eng yengil turi qaysi?

A. ideod

B. imbetsil

S. debil

D. imbetsil, debil

Ye. mavjud emas

Glossariy


Oligofreniya yunoncha oligos — kam, oz fren — aql so’zlaridan olingan bo’lib, esi past, aqli past demakdir. Oligofren bolalar markaziy nerv sistemasining organik kasalliklari natijasida bilish faoliyati pasayib ketishi va bu nuqsonlar umrbod saqlanib kolish bilan boshqa anomal bolalardan farq qiladilar.

Debillik — aqli pastlik oligofreniyaning ent yengil darajasi bo’lib, bunday bolalarni tashqi ko’rinishiga qarab soglom tengdoshlaridan ajratib bo’lmaydi.

Idiot bolalar hattoki o’z otaonalarini ham tanimaydi. Ular o’zinio’zi uddalay olmaydi, o’zigao’zi xizmat xam qila olmaydi.

Imbetsil bolalar idiot bolalarga qaraganda nisbatan tuzukroq rivojlangan bo’lsa xam, mustaqil xayot kechirolmaydi. Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza kilish vazirligi qoshidagi muassasalarda ularga sodda bilimlar, mehnatning ayrim sodda turlari (o’zo’ziga xizmat qilish, ekinlarni parvarish etish, kartondan qutichalar yasash va h. k.) o’rgatiladi.
Adabiyotlar

• 
  S.Sh.Aytmetova. Yordamchi maktab o’kuvchilarining psixik rivojlanish xususiyatlari. Т., "O’qituvchi", 1984.
  
• 
  K.Mamedov, F. Po’latova Oligofrenopedagogika. Т., 1996.
  
• 
  Sokolova Vospitaniye i obucheniye umstvenno otstalnx doshkolnikov. M, 1985.
  
• 
  N.P.Vayzman. Psixologiya umstvenno otstalgx detey. M., 1997.
  
• 
  SDZabramnaya. Psixologopedagogicheskaya diagnostika umstvenno otstalogo. M., 1995.
  
• 
  AA.Katayeva, YeA. Strebleva. Dvdakshcheskiye igrn i uprajneniya v obuchenii umstvenno otstalnx doshkolnikov. Kniga dlya uchitelya. M., 1993.
  
• 
  V.S.Rahmonova. DefekgologtayulogopediyaasoslariТ, 1991.
  
• 
  Deti s zaderjkoy psixicheskogo razvitiya. Т.A.Vlasova, N.A.Sipina tahriri ostida. M., 1984.
  
• 
  Maorif vazirligining "Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar uchun maxsus maktabinternatlar ochish" to’g`risidagi 1981 yil 3 iyul qarori.
  
• 
  B.Shoumarov, K.K.Mamedov. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalarning psixoshch sh> xususiyatlari va differensial diagnostikasi. Тoshkent, O’zbekiston maorif vazirligi, 1987.
  
• 
  K.K. Mamedov, B.Shoumarov, V.P.Podobed. Psixik rivojlanishi sustlashgan bolalar xaqida. Т., 1999.