Buxgalteriya hisobi va audit fakulteti mustaqil ish

3. Nisbiy miqdorlar va ularning turlari.
Nisbiy miqdorlarning mazmuni, ya’ni voqelikning qanday tomonini ta’riflashi va hisoblash usuliga qarab ularni quyidagi tasnif guruhlariga ajratish mumkin.
Birinchi guruh nisbiy ko’rsatkichlari murakkab ob’ekt yoki to’plamning tuzilishi va uning farqlarini umumlashtirib ta’riflaydi. Tuzilish nisbiy miqdorlari ayrim unsur (qism)larning umumiy to’mlamdagi (murakkab ob’ekt hajmidagi) salmog’i yoki hissasi qanday ekanligini aniqlaydi. Buning uchun ayrim unsur (qism) hajmi umumiy to’plam hajmi bilan taqqoslanadi, ya’ni:
Si =ni /ni; Bu holda Si =1
Tuzilish va uning farqlarini ta’riflovchi ko’rsatkichlar qatoriga quyidagilar ham kiradi:
a) koordinatsiya nisbiy miqdorlari: ular ayrim unsur (qism)larning bir-biriga nisbatini ta’riflaydi, ya’ni:
Ki qni / ni-1 = Si / Si-1 Ki - koordinatsiya nisbiy miqdorlari (bir unsurni ikkinchisiga nisbati);
b) to’plam tuzilishining murakkablik darajasini, hissalarning notekislik darajasini ta’riflovchi o’rtacha absolyut va o’rtacha kvadratik tafovut ko’rsatkichlari hamda ularning nisbiy ko’rsatkichlari,
_ _ ___________
ya’ni: di =  (Si - Si )/ N; σs =  (Si - Si ) 2 / N;
dds = ds / S0 ; Vds q ds / S ;
Bu yerda:
ds - hissalarning o’rtacha absolyut tafovuti.
σs = hissalarning o’rtacha kvadratik tafovutlari.
Vds = o’rtacha absolyut tafovutning nisbiy ko’rsatkichi.
VGs= o’rtacha kvadratik tafovutning nisbiy ko’rsatkichi.

_ _
S i - o’rtacha hissa darajasi, ya’ni S i = Si / N

N - to’plam hajmi, ya’ni N =ni ;
v) ikki to’plam tuzilishidagi farqlarni umumlashtirib ta’riflovchi ko’rsatkichlar, masalan
_ __________
К sA-sB=(SiA - SiB )2 / (S2 iA = S2 iB ) ;
Bu yerda: SiA - A to’plamdagi ayrim unsur(bo’lak)lar hissasi;
SiB - B to’plamdagi ayrim unsur(bo’lak)lar hissasi;


Dinamika nisbiy ko’rsatkichlari - bu turli vaqt davrlariga tegishli ko’rsatkichlar nisbati hosilasidir.
Nisbiy ko’rsatkichlarning ikkinchi guruhi o’rganilayotgan hodisa va jarayonning dinamikasini, vaqt bo’yicha o’zgarishini ta’riflaydi. Ular joriy davrdagi hodisa ko’rsatkichini o’tgan davrdagi miqdoriga bo’lishi yo’li bilan aniqlanadi va odatda foizda hisoblanib,