80
yanada aniqroq tarzda “tadbirkorlik agroklasteri pirovard natijasi
sinergetik samara olish hisoblangan ishlab chiqarishning barcha
bosqichlari - qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishdan tayyor
mahsulotni sotishgacha jarayonlarni yagona takror ishlab chiqarish
tarzida mujassamlashtirgan turli faoliyat bilan shug‘ullanuvchi
tashkilotlarni birlashuvi”
5
dan iborat ekanligi sifatida ta'riflaydi.
Shuningdek, E.Galves-Nogales agroklasterni sodda holda ifodalab -
“mahsulot ishlab chiqaruvchilar va institutlarning umumiy manfaat olish
va imkoniyatlarni kashf etish yo‘lida rasmiy yoki norasmiy tarzda oziq-
ovqat va qishloq xo‘jaligi sohalarida o‘zaro bog‘lanishi va tarmoqlararo
aloqalarni o‘rnatishidir” deya ta'kidlaydi
6
. Ushbu nazariy ta'riflarni
yanada takomillashtirgan va kengaytirgan holda umumlashtirib,
“agroklaster-qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish,
qayta
ishlash va sotish jarayonlarini yagona zanjirga birlashtirish va yuqori
texnologik innovatsiyalardan foydalanish bilan bir qatorda, qishloq
xo‘jaligi mahsulotlarini ichki va tashqi bozorda raqobatbardoshligini
oshirish, qishloq joylarda infratuzilma majmuini shakllantirish va
rivojlantirish, qishloq aholisini ish bilan bandligi darajasi va
daromadlarini oshirish hamda kelajakda qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini
sifati va ekologik muhitni yaxshilashda faoliyat yuritadigan xo‘jalik
yuritish sub'ektlaridan tarkib topadi”
degan xulosaga kelish mumkin
7
.
Agroklaster – qishloq xo‘jaligining davlat – ilmiy-tadqiqot – qayta
ishlash – biznes kabi sub'ektlarning o‘zaro bozor tamoyillariga mos
munosabatlarini mujassamlashtirgan sub'ekt hisoblanadi.
Agroklaster - bu qishloq xo'jaligi tashkilotlari, mintaqalar va
umuman mamlakatning raqobatdoshligi va barqaror rivojlanishiga
erishish maqsadida tuzilgan, davlat hokimiyati
va boshqaruvi organlari
5
Тохчуков Р. Р., Предпринимательский агропромышленный кластер: теоретические основы создания и
функционирования в системе апк. рубрика: экономика четверг, 19 апрель 2012 , современные научные
исследования: электронный научный журнал ,http://www.sni-vak.ru/ info@sni-vak.ru
6
Galvez-Nogales, Eva. Agro-based clusters indeveloping countries:staying competitive ina globalized economy.
Food and Agriculture Organization of the United Nations(FAO). Rome, 2010
7
Муродова М.Ч. Агрокластерларни ташкил этишда жанубий корея тажрибасидан фойдаланишнинг
йўналишлари//“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 4, iyul-avgust, 2019 yil 4/2019
(№ 00042) http://iqtisodiyot.tsue.uz
81
va ilmiy-ta'lim markazlari bilan sheriklik aloqalari bilan bog'langan
korxonalarning barqaror uzoq muddatli hududiy va tarmoq birlashmasi.
Agroklasterlar uch xususiyatga asoslanadi, ya'ni:
– qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish bo‘yicha hududiy
ixtisoslashuv va mahalliylashtirish;
– tarmoqning xo‘jalik yurituvchi sub'ektlari o‘rtasidagi o‘zaro
aloqalar;
– turli tarmoqlar o‘rtasida qishloq xo‘jaligi mahsulotlaridan tayyor
mahsulot ishlab chiqaruvchi texnologik o‘zaro
aloqalarning
shakllanganligi.
Agroklasterning markazi strategik o‘zaro hamkorlik to‘g‘risida
shartnoma asosida qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari (fermer
va dehqon xo‘jaliklari), ilmiy-tadqiqot muassasalari, turli xizmat
ko‘rsatuvchi infratuzilma tashkilotlari, mahsulotlarni sotish, reklama
qiluvchi marketing xizmatini o‘z atrofida birlashtirgan qayta ishlovchi
korxonalar bo‘lishi mumkin.
Agrosanoat klasterlari tashkil
etishni afzalliklari
8
:
• turli mulkchilik shakllarini birlashuvi, ya'ni tarmoqlar va geografik
hudud bo‘yicha mansubligiga ko‘ra, tashkiliy-huquqiy statusi bo‘yicha,
yuqori qo‘shimcha qiymatga ega bo‘lgan yakuniy mahsulot ishlab
chiqarishni bir butun tizimi shakllantiriladi;
• bozor iqtisodiyoti sharoitida klaster ishtirokchilari o‘rtasida
nafaqat raqobat, balki yagona maqsadga erishish uchun - umumstrategik
rejalar, shartnomalar, brendlar va nomoddiy aktivlardan birgalikda
foydalanish kabi ishonchli munosabatlar yuzaga keladi;
• korxonalar ixtisoslashuvini kuchaytirilishi va korxonalararo
mehnatni taqsimlashni takomillashuvi;
• klasterdagi
ishtirokchilar manfaatlarini, shuningdek ularning
hukumat organlari bilan o‘zaro hamkorligini qo‘llab-quvvatlanishi.
Agroklaster mahalliy davlat hokimiyati tashkilotlari (tuman
hokimligi), qishloq xo‘jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari (tuman
8
Коваль Е.В., Сырбу А.Н. Преимущества региональных сель-скохозяйственных кластеров в повышении
конкурентоспособности организаций и работников // Управление, Бизнес и Власть. Электронный научно-
практический журнал. – 2013. – № 1.
82
fermerlar kengashi va dehqonlar), qayta ishlovchi korxonalarning o‘zaro
hamkorlikdagi yoki alohida tashabbusi bo‘yicha tashkil etiladi. Uni
tashkil etishning muhim jihatlaridan biri ishtirokchilarining birgalikda
qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini – ishlab chiqarish – qayta ishlash –
sotish – ilmiy-tadqiqot jarayonlarini o‘zida mujassamlashtirgan
hamkorlikdagi loyihalarni amaliyotda qo‘llash
orqali bir-birlariga
ishonchlarining yuqoriligi hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: