www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
296
məsələdir, belə ki, o ictimai quruluĢu müəyyən edir”. Ġctimai
fikirdə belə bir inam möhkəmlənmiĢdir ki, seçkilər
demokratiyanın nailiyyətidir. Əslində seçkilər idarəetmənin
bütün formaları və hakimiyyət seleksiyasının tipləri ilə
uyğunlaĢır. SSRĠ-də seçkilər olmuĢdur, bu seçkilər azad
seçkilər
idi,
heç
kəsi
hansısa nazmizədə səs verməyə məcbur etmirdilər. Səsvermə
gizli aparılırdı. Namizədlərin alternativləri yox idi, ancaq ġərqi
Avropa ölkələrində bir neçə partiya var idi, Çində isə səkkiz
partiya
mövcuddur.
Monarxiya vaxtı da seçkilər olmuĢdur, məslən, Qədim
Romada mövcud olmuĢ monarxiyanın spesifik forması olan,
tarixçilərin prinsipat adlandırdığı siyasi quruluĢda da seçkilər
saxlanılmıĢdır. Aristokratiya vaxtı da -məsələn, Spartada-
seçkilər olmuĢdur. Kapitalist ölkələrində də seçkilər
mövcuddur.
Beləliklə,
monarxiyada,
aristokratiyada,
kapitalizmdə,
sosializmdə
seçkilər mövcud olmuĢdur.
Monarxiya Ģəraitində ölkə baĢçısının birbaĢa seçkilərlə
demokratik prinsiplərlə seçilməsi qeyri-mümkündür? Yox. Heç
də həmiĢə demokratik hesab olunan kapitalist ölkələrində
yüksək vəzifələrə birbaĢa seçkilər keçirilmir. Yalnız parlament
seçilir, o isə sonradan icra hakimiyyətinin baĢçısını seçir-
Böyük Britaniya, Almaniya, Türkiyə və s. Beləliklə, seçkilər-
yalnız hansısa bir idarə formasının və ya hakimiyyət
seleksiyasının fərqləndirici əlaməti deyildir.
Avropa Ġttifqının BaĢ katibi T.Devis əvvəlcədən Belorusiyada
keçirilən prezident seçkilərini qeyri-demokratik elan etdi.
ABġ-ın dövlət departamenti də bu seçkini qeyri-demokratik
hesab etdi. Qeyri-demokratik seçki ittihamı çox vaxt bu
www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
297
seçkilərin müstəqil keçirilməməsi ittihamı ilə yanaĢı səslənir.
Müstəqil seçki nə deməkdir? Nə üçün Belorusiyada seçkilər
müstəqil
qəbul
olunmadı?
T.Devis bunu belə izah edirdi ki, Belorusiyada seçkilər
müstəqil olmamaıĢdır, çünki orada nə həqiqi söz azadlığı, nə
assosiasiya azadlığı mövcud deyildir, mövcud prezidentin
siyasi opponentləri isə həmiĢə kobud Ģəkildə sıxıĢdırılırlar”.
Devisin sözlərində “müstəqil” seçki prinsipinin bütün məğzi
cəmləĢdirilmiĢdir. Cəmiyyətin indiki inkiĢaf mərhələsində
həmiĢə qüvvələrin iki qütbü -siyasi və iqtisadi- mövcuddur.
KĠV, ictimai təĢkilatlar, seçkilər ya dövlətdən, ya da kapitaldan
asılı ola bilərlər. Heç bir müstəqil seçkidən Ģöhbət gedə bilməz.
Politokratiya və ya irsi hakimiyyətdə seçkilər siyasətçilər kimi
bütövlükdə dövlətdən asılıdır, kapitalokratiyada isə seçkilər və
siyasətçilər kapitaldan asılı olur. Devis istəyir ki, seçkilər
dövlətdən asılı olmasın, seçkilər kapitaldan asılı olsun.
Belorusiyanın prezidenti LukaĢenko isə əksinə istəyir. Əslində
isə müstəqil KĠV və ya müstəqil assosiasiya mövcud olmadığı
kimi
müstəqil
seçkilər
də
mövcud
deyildir.
Kapitalokratiya Ģəraitində demokratiya, daha dəqiq, necə
deyərlər, müstəqil seçkilər iri kapitalın siyasi hakimiyyət
üzərində tam nəzarət haqqında arzularının həyata keçməsinin
ən yaxĢı üsuludur. Siyasi hakimiyyətin sükanı arxasında
təsadüfən hökumət baĢına keçən adam dayanmalıdır. O, iri
kapitala tam hesabat verir və ondan asılıdır. Xalqa gəldikdə isə
“azad seçkilər” bunlara mane olmur, əksinə- bu seçki
siyasətçilərin asıldıqları qarmaqdır. Seçki pul tələb edir, pul isə
iri kapitalda vardır. M.Amsterdam qeyd edir ki, “bizim
www.kitabxana.net – Miilli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri
298
konqressmenlər- pulla alınması mümkün olunan ən yaxĢı növ
vətəndaĢlardır”.
Bizim problemlərə və hadisələrə münasibətimizi, hətta onları
problem və ya hadisə adlandırmağımıza yanaĢmağımız belə
çox vaxt kommunikasiya dünyasına nəzarət edənlər tərəfindən
əvvəlcədən müəyyən edilir. Sover Ġttifaqında- fəhlə və
kəndlilərin dövlətində, əksinə adamları hər cür idarəçiliyə,
biliyə öyrədirdilər. Məktəblərdə, zavodlarda siyasi məlumatlar
oxunurdu, adamları partiyaya cəlb edirdilər. Istənilən sadə
adam Qərbin ölçüsü ilə götürülən heyrətləndirici karyera qura
bilərdi- zavod direktoru, nazir, baĢ katib ola bilərdi. Fərqlənən
sağıcını, traktorçunu deputat seçirdilər. “Hər bir evdar qadın
dövləti idarə etməyi öyrənməlidir” tezisi təbliğ olunurdu.
Daimi olaraq iclaslar, plenumlar, qurultaylar, konfranslar,
müĢavirələr keçirilirdi, uĢaqlar, gənclər üçün daimi olaraq
siyasi təĢkilatlar fəaliyyət göstərirdi. Bəs bütün bunların
nəticəsi nə oldu? Xalq demək olar ki, siyasətdən baĢ açmırdı,
onu aldatmaq çox asan idi, ona 500 gün ərzində kapitalizm
qurmağı vəd etməklə azdırmaq olardı. Adamlar islahatların
strateji perspektivlərini qiymətləndirə bilmədilər, mənəvi
sahədə olan tənəzzülü olduqca soyuqqanlı qarĢıladırlar.
Demokratiya kapital üçün sadə bir səbəbdən optimaldır- o iri
kapital nümayəndələrinin maskalanmıĢ hakimiyyətidir. Məhz
buna görə də möhkəmlənmiĢ kapital dərhal dövlətin
demoktarik quruluĢu uğrunda mübarizəyə baĢladı- bunu ya
dinc yolla, ya da burjua inqilabları yolu ilə həyata keçirməyə
baĢladı. Təbii ki, daha çox öz firavanlıqları üçün narahat olan
kapitalistlər xalq hakimiyyəti uğrunda mübarizə aparmazdılar-
onlar cəmiyyət üzərində öz hakimiyyətləri uğrunda mübarizəyə
Dostları ilə paylaş: |