Çap üçün deyil

79
78
Mətndəki iqlim qurşaqları  xəritəsindən istifadə edərək materiklərə aid iqlim 
qurşaqlarını müəyyənləşdirin və cədvəli tamamlayın.
Troposferin özünəməxsus əlamətləri ilə fərqlənən və 
hərəkət edən nəhəng hissələri __ adlanır. Hakim 
hava kütlələrinin təsiri ilə __ yaranır. __ özünəməx-
sus hava kütlələri olur, __ isə öz hava kütləsi olmur.
Verilmiş iqlim qurşaqları və xüsusiyyətlər arasında uyğunluğu tapın.
1. İl boyu isti və rütubətlidir.
2. Hava kütlələri quru və istidir.
3. Nisbətən rütubətli və mülayim.
4. Soyuq və quru.
Mülayim  
Ekvatorial 
Tropik
Arktik və Antarktik 
31. 
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ İQLİMİ
İnanclara görə, iqlim proqnozuna aid ilk məlumat Yusif Peyğəmbərə məxsusdur. 
O, Fironun yeddi arıq və yeddi kök inək haqqındakı   yuxusunu yozaraq, ardıcıl 
yeddi rütubətli ildən sonra yeddi quraq il olacağı proqnozunu vermiş və bolluq 
vaxtı aclığa qarşı tədbir görülməsi üçün  məsləhət vermişdi.
· İqlimin müxtəlifliyi insan həyatına necə təsir edə bilər?
Xəritədə qeyd olunmuş əraziləri uyğun şəkillər əsasında təsvir edin. 
Müzakirə edək: 
Azərbaycan təbiətinin müxtəlifliyi 
nə ilə əlaqədardır?
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
AÇAR  SÖZLÄR
Əsas iqlim qurşaqları
İqlim qurşaqları
Hava kütlələri
Keçid iqlim qurşaqları
Nä öyrändìnìz
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Fäaliyyät
Fäaliyyät
Avrasiya
Şimali 
Amerika
Cənubi 
Amerika
Afrika Avstraliya Antarktida
Ekvatorial
Subekvatorial
Tropik
Subtropik
Mülayim
Arktik və ya Antarktik 
Subarktik və ya Subantarktik
Materiklər
İqlim qurşaqları
Azərbaycan  Respublikasının  ərazisi  subtropik  və  qismən  mülayim  iqlim 
qurşaqlarında yerləşir. Mürəkkəb relyef şəraiti bu qurşaqlar daxilində fərqli 
iqlim sahələri – iqlim tipləri yaradır. İqlim tipləri bir-birindən temperatur və 
yağıntıların  il  ərzində  paylanmasına  görə  fərqlənir.  Onlar  düzənliklərdən 
dağlıq ərazilərə doğru bir-birini əvəz edirlər. 
1. Yarımsəhra və quru çöl iqlimi əsasən Kür-Araz ovalığı, Abşeron yarım-
adası, Samur-Dəvəçi ovalığı, Acınohur alçaq dağlığı və Naxçıvanın Arazboyu 
düzənliklərində  Xəzər  sahillərindən  600-800m  mütləq  hündürlüklərə  qədər 
ərazilər üçün səciyyəvidir. Bu ərazilərdə il ərzində düşən yağıntının miqdarı 
200-400  mm-dən  çox  olmur.  Yay  ayları  isti  və  quraq,  qış  isə  mülayim  və 
nisbətən rütubətli keçir. Naxçıvanın   Arazboyu düzənliklərində isə qış ayları 
şaxtalı və soyuqdur.  Azərbaycan ərazisində ən yüksək və ən alçaq temperatur 
burada Culfa şəhərində müşahidə olunur: +44°C  və  -33° C.
Çap üçün deyil

---

81
80
2. Mülayim-isti iqlim Böyük və Kiçik Qafqaz, Talış dağlarının alçaq dağlıq 
ərazilərində, Lənkəran ovalığı və Qanıx-Əyriçay vadilərində əsasən 1000m-ə 
qədər olan sahələrdə yaranır. Yayı isti, qışı isə mülayim və zəif şaxtalı keçir. 
Yağıntıların da il ərzində paylanması fərqlidir. Lənkəran ovalığında yağıntılar 
əsasən ilin soyuq dövründə, Kiçik Qafqaz və Qanıx-Əyriçayda ilin isti dövrün-
də düşür. Talış dağlarında və Böyük Qafqazın cənub yamacında yağıntı bütün 
fəsillərdə bərabər paylanır. Azərbaycanda ən çox yağıntı bu ərazilərə düşür. 
Bəzən yağıntıların miqdarı ildə 1600-1800 mm-ə çatır. Azərbaycanda mütləq 
maksimum  yağıntı  Lənkəran  rayonunun  Gəgiran  kəndinə  düşmüşdür  (2763 
mm). 
3.  Soyuq  iqlim    respublikamızın  yüksək  və  orta  dağlıq  ərazilərində  –                         
1000m–2700m mütləq yüksəkliklərdə yaranır. Yayın mülayim, qışın isə şaxtalı 
keçməsi səciyyəvidir.  
4. Dağ tundra iqlimi respublikada 2700m-dən yüksəkdə olan  ərazilər üçün 
səciyyəvidir. Orta illik temperatur 0° C-dən aşağıdır. Qış çox şaxtalı və yay isə 
soyuq keçir. Yüksək dağ zirvələri çoxillik qar və buzlaqlarla örtülüdür. 
Nä öyrändìnìz
AÇAR  SÖZLÄR
Soyuq iqlim
Dağ tundra iqlimi
Yarımsəhra və quru-çöl iqlimi
Mülayim-isti iqlim
Respublikanın quraq ərazilərində __ iqlim tipi, 
Böyük və Kiçik Qafqazın, Talış dağlarının, 
Lənkəran ovalığının ərazisində __ iqlim tipi 
yaranır. __ respublikanın 1000m-2700m müt-
ləq yüksəkliklərində, __ isə 2700m-dən yük-
səklikdə yerləşən dağlıq ərazilərdə formalaşır.
Cədvəli tamamlayın.
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
1. Yarımsəhra 
və quru çöl iqlimi
2. Mülayim-isti iqlim 
3. Soyuq iqlim
4. Dağ tundra iqlimi 
İqlim tipləri
Yayıldığı ərazi
Mütləq hündürlüyü
Kür-Araz ovalığı, 
Abşeron yarımadası, 
Samur-Dəvəçi ovalığı
-27 m-dən  600-800 m-ə 
qədər
Şəkillərdə təsvir olunan ərazilərin  hansı iqlim tipinə aid olduğunu müəyyən edin. 
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
1. Yarımsəhra 
    və quru çöl iqlimi
d
b
2. Mülayim-isti 
    iqlim 
3. Soyuq 
   iqlim
4. Dağ tundra 
    iqlimi 
Azərbaycan Respublikasının 
iqlim xəritəsi
Mülayim-isti 
iqlim
Yarımsəhra 
və quru çöl iqlimi
Soyuq 
iqlim
Dağ tundra 
iqlimi
a
c
Çap üçün deyil

---

81
80
2. Mülayim-isti iqlim Böyük və Kiçik Qafqaz, Talış dağlarının alçaq dağlıq 
ərazilərində, Lənkəran ovalığı və Qanıx-Əyriçay vadilərində əsasən 1000m-ə 
qədər olan sahələrdə yaranır. Yayı isti, qışı isə mülayim və zəif şaxtalı keçir. 
Yağıntıların da il ərzində paylanması fərqlidir. Lənkəran ovalığında yağıntılar 
əsasən ilin soyuq dövründə, Kiçik Qafqaz və Qanıx-Əyriçayda ilin isti dövrün-
də düşür. Talış dağlarında və Böyük Qafqazın cənub yamacında yağıntı bütün 
fəsillərdə bərabər paylanır. Azərbaycanda ən çox yağıntı bu ərazilərə düşür. 
Bəzən yağıntıların miqdarı ildə 1600-1800 mm-ə çatır. Azərbaycanda mütləq 
maksimum  yağıntı  Lənkəran  rayonunun  Gəgiran  kəndinə  düşmüşdür  (2763 
mm). 
3.  Soyuq  iqlim    respublikamızın  yüksək  və  orta  dağlıq  ərazilərində  –                         
1000m–2700m mütləq yüksəkliklərdə yaranır. Yayın mülayim, qışın isə şaxtalı 
keçməsi səciyyəvidir.  
4. Dağ tundra iqlimi respublikada 2700m-dən yüksəkdə olan  ərazilər üçün 
səciyyəvidir. Orta illik temperatur 0° C-dən aşağıdır. Qış çox şaxtalı və yay isə 
soyuq keçir. Yüksək dağ zirvələri çoxillik qar və buzlaqlarla örtülüdür. 
Nä öyrändìnìz
AÇAR  SÖZLÄR
Soyuq iqlim
Dağ tundra iqlimi
Yarımsəhra və quru-çöl iqlimi
Mülayim-isti iqlim
Respublikanın quraq ərazilərində __ iqlim tipi, 
Böyük və Kiçik Qafqazın, Talış dağlarının, 
Lənkəran ovalığının ərazisində __ iqlim tipi 
yaranır. __ respublikanın 1000m-2700m müt-
ləq yüksəkliklərində, __ isə 2700m-dən yük-
səklikdə yerləşən dağlıq ərazilərdə formalaşır.
Cədvəli tamamlayın.
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
Öyrändìklärìnìzì yoxlayın
1. Yarımsəhra 
və quru çöl iqlimi
2. Mülayim-isti iqlim 
3. Soyuq iqlim
4. Dağ tundra iqlimi 
İqlim tipləri
Yayıldığı ərazi
Mütləq hündürlüyü
Kür-Araz ovalığı, 
Abşeron yarımadası, 
Samur-Dəvəçi ovalığı
-27 m-dən  600-800 m-ə 
qədər
Şəkillərdə təsvir olunan ərazilərin  hansı iqlim tipinə aid olduğunu müəyyən edin. 
Öyrändìklärìnìzì tätbìq edìn
1. Yarımsəhra 
    və quru çöl iqlimi
d
b
2. Mülayim-isti 
    iqlim 
3. Soyuq 
   iqlim
4. Dağ tundra 
    iqlimi 
Azərbaycan Respublikasının 
iqlim xəritəsi
Mülayim-isti 
iqlim
Yarımsəhra 
və quru çöl iqlimi
Soyuq 
iqlim
Dağ tundra 
iqlimi
a
c
Çap üçün deyil

---