Chizma 9 для Шарка indd

29.1-chizma.

---

75
29.2-chizma.

---

76
g‘ildiraklarning harakatlarini kuzatib o‘rganadigan modellardan birining kine-
matik sxemasi tasvirlangan.
Modelning asli o‘rnida uning yaqqol tasviri bo‘yicha: chapda bir juft 
qiyshiq tishli silindrik ilashmadan vint (chervyak) tishli uzatmaga harakat 
beradi. o‘z navbatida, chervyak tishli ilashma reykali uzatmani harakatga kel-
tiradi.
sxemada ushlagich (
1
) orqali val (
I
) aylantirilsa, qiyshiq tishli silindrik 
g‘ildirak (
2
) xuddi o‘zidek g‘ildirak (
3
) ni harakatga keltiradi. U, o‘z navbati-
da, val (II) ni aylanma harakat qildiradi. Val (II) dagi chervyak (
4
) chervyakli 
g‘ildirak (
5
) ni harakatlantiradi. U, o‘z navbatida, val (III) ni aylantiradi. nati-
jada silindrik tishli g‘ildirak (
6
) reyka (
7
) ni harakatga keltiradi.
29.2-chizmadagi vertikal parmalovchi uskunaning kinematik sxema-
si o‘qilsin, unda: 2, 3, 4, 6, 14-turli ko‘rinishdagi tishli uzatmalar, 5-parma 
joylashtiriladigan patron, 7-vintdagi gayka, 8-zanjirli uzatma, 9-elektr yorit-
gich, 10-detalning val bilan biriktirilishi, 11-podshipnik, 12-detalning valga 
qo‘zg‘almas biriktirilishi, 13­kulachokli mufta tasvirlangan. (Н.А. Бабулин 
«Построение и чтение машиностроительных чертежей» kitobidan olindi).
Elektr va radio sxemalar. 
elektr va radio sxemalar tarmoqdan uzilgan ho-
latda tasvirlanadi. Har bir elementning harfli va raqamli belgisi bo‘ladi. Masa
-
lan, generator – 
G, 
rezistor – 
R, 
kondensator – 
C
, transformator – 
Tr, 
issiqlik 
relesi – 
RT 
va hokazo. Agar sxemada bir xil elementlar ko‘p bo‘lsa, masalan, 
rezistor takrorlansa – 
R1, R2, R3... 
kabi belgilanadi.
Misol. 
Ajraladigan kontakt (
1
), stol ustki yoritgichi lampochkasi (
3
), 
saqlagichlar (
2
), osma yoritgich lampochkasi (
4
), o‘chirgich (
5
) va dazmol 
(
6
) lardan tuzilgan elektr sxemasini chizing (29.3-chizma).