15
TEORİ
Antisemitizmin Güncel
Diskurları
METİN
Aycan
Demirel
*
2003 yılında İstanbul’daki sinagoglara yapılan terör saldırılarından
beri, 2006 Lübnan Savaşı, 2009 Gazze Savaşı, “one minute” krizi
1
ya da 2010’da Gazze filosuna yapılan baskının rüzgârıyla Türkiye’-
deki antisemitizm ve İsrail düşmanlığı şimdiye kadar görülmemiş
ölçüde yaygınlaştı. Fakat hem kamu hem sivil toplum aktörleri ara-
sında Türkiye’de antisemitizm olmadığına dair geniş bir uzlaşı bulun-
maktadır.
2
Çok az sayıda liberal entelektüel, toplumdaki artan Yahu-
di düşmanlığını eleştirmektedir.
Sosyolojik araştırmalar Türkiye’de farklı yaşam biçimlerine kar-
şı genel bir hoşgörüsüzlük olduğunu gösteriyor. Yahudilere karşı be-
lirgin hınç duyguları da buna dahil. Sabancı Üniversitesi’nden Ersin
Kalaycıoğlu daha 2004 yılında toplumda güçlü bir sağa kayış oldu-
ğunu tespit etmişti: Türkiye’deki zihinsel iklim, gittikçe daha hoşgö-
rüsüz, yabancı düşmanı ve antisemit olan dindar ve milliyetçi bir
muhafazakârlığa doğru gelişim gösterdi.
3
Amerikan araştırma mer-
kezi PEW de 2004’ten beri artan Yahudi Düşmanlığı bulgusunu
onaylıyor. Onlara göre 2004’te Türk halkının %49’u Yahudilere karşı
olumsuz bir tutuma sahipti. Bu oran 2006’da %65’e, 2008 yılında
ise %76’ya çıktı.
4
* Bu yazı, bu yayının hedef kitlesi göz önünde bulundurularak daha önceden ha-
zırlanmış Federal Almanya Parlamentosu Antisemitizm Bağımsız Uzmanlar Komi-
syonu’nun iki raporundan ilgili bölümlerinin kısaltılarak çevrilmesiyle oluşturuldu.
İlk rapor „Antisemitismus in Deutschland. Erscheinungsformen, Bedingungen und
Präventionsansätze“ [Almanya’da Antisemitizm. Tezahürler, Şartlar ve Önleyici Yak-
laşımlar] adı altında Federal Parlamento’ya sunulmuş ve aynı adla 2011’de yayın-
lanmıştır. İkinci rapor ise yine aynı Komisyon tarafından aynı adla Nisan 2017’de
parlamentoya sunulacak ve yayınlanacaktır. Ayrıca bu makalenin bir kısmı Uzman-
lar Komisyonu üyesi Aycan Demirel imzasıyla, „Antisemitismus in türkischsprachi-
gen Medien“ [Türkçe Medya Organlarında Antisemitizm], Jahrbuch für Antisemi-
tismusforschung, 20 (2011) içinde yayımlanmıştır.
1 „One Minute” krizi Türk Başbakanı Erdoğan ile İsrail Devlet Başkanı Şimon
Peres arasında Davos 2005 Dünya Ekonomik Forumu’nda geçen olayı belirtir. Bu
olay, iki ülke arasında zor bir siyas al krizin başlangıcını işaret etmektedir.
2 Marcel Russo, Post Gazze Antisemitizmi. Şalom, 04.03.2009.
3 Alıntılayan: Yunus Emre Kocabaşoğlu: Bilimin boy aynası. 23.01.2010; [http://
bianet.org/biamag/biamag/119627-bilimin-boy-aynasi, erişim 14.10.2010].
4 Pew Research Center’ın araştırması: “Unfavourable views of Jews and Mos-
lems on the increase in Europe.” 17.09.2008; [ http://pewglobal.org/files/pdf/262.
pdf, erişim 09.10.2010]
Bu anlamı çok açık sonuçlara karşın, Türk toplumunda bu eğilime
karşı bir etkide bulunmak üzere herhangi bir tepki hissedilmiyor.
Mevcut yasalarda antisemit motifli nefret suçlarını içine alan yasal
takibat ise çok yetersiz kalıyor.
Antisemitizm Türkiye’deki sol, sol liberaller, Kemalistler, Müslü-
man aydınlar ve insan hakları aktivistleri için bir konu oluşturmuyor.
Türkiye Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın şu ifadesi devlet adam-
larının antisemitizmle ilgili tutumlarının tipik bir örneğini oluşturuyor:
“Bu ülkenin ve bu milletin tarihinde antisemitizm asla olmamıştır.”
5
Antisemitizmin Tezahürleri ve Anlamlandırma Kalıpları
Dünyayı Açıklayan Şablonlar Olarak Komplo Teorileri
Tanıl Bora daha 1996’da eleştirel teori dergisi Birikim’de Türkiye’yi
komplo zihniyetinin “örnek ülkesi” olarak niteliyordu.
6
Bugünün çözüm-
lemeleri ve komplo külliyatının patlaması bu varsayımları doğruluyor.
Özellikle İslamcılar arasında; Siyonistler, masonlar ve Kripto
Yahudilerin (“Dönme”), Sultan 2. Abdülhamit’in Theodor Herzl’in
Filistin’de Siyonist yerleşimine izin verme talebini reddetmesinden
sonra, Siyonistlerin Osmanlı İmparatorluğu’nun sonunu getirmenin
yolunu açtıkları düşüncesi yaygındır.
7
Tarihsel olayların antisemit
yorumu muhalif hareket Jön Türkler’in ve aydınlanmacı masonların
merkezlerinin Yahudi ve “Dönme” ağırlıklı bir kent olan Selanik’te
bulunmasına dayanmaktadır.
5 ADL Press Release , 10.06.2005: Prime Minister Erdogan Tells ADL That „Anti-
Semitism Has No Place in Turkey“; [http://www.adl.org/PresRele/ASInt_13/4730_
13.htm, erişim 14.10.2010].
yayinlanmistir
6 Tanıl Bora, Komplo Zihniyetinin Örnek Ülkesi Türkiye, Birikim 90 (1996), S.42.
7 Daha fazla bilgi için bkz. Rifat N. Bali, Musa‘nın Evlatları, S.310 ve devamı; Krş.
Claudia Dantschke, Islamistischer Antisemitismus [İslamcı antisemitizm], Zentrum
Demokratische Kultur der RAA Berlin, Amadeu Antonio Stiftung (Haz.), Vor Anti-
semitismus ist man nur noch auf dem Monde sicher – Antisemitismus und Antiame-
rikanismus in Deutschland [Antisemitizme karşı artık ancak ayda güvendeyiz –
Almanya’da antisemitizm ve Amerikan karşıtlığı] içinde, Leipzig 2004.