D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
129 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ itibaren mizah yönünün gelişmesine büyük bir katkı sağladı. Medresedeki öğrencilik yıllarında okuduğu Bilik, Risale-i Azize, Biçare Kız, Reddi Biçare Kız gibi eserler ve dönemin meşhur Tatar yazarları olan Musa Akyiğitzade, Zahir Bigiyev ve Kayum Nasirî’nin eserleri, İsmail Gaspıralı’nın Tercüman gazetesi, onun edebiyata olan ilgisini arttırdı. 1898’de ilk eseri olan Behitsiz İgit (Bahtsız Genç) isimli ilk eserini ve daha sonra da Öç Bedbehit (Üç Bedbaht) isimli ikinci eserini yazdı. Behitsiz İgit gerek muhtevası ve gerekse üslubu bakımından Tatar tiyatro eserlerinin ilk numunelerindendir. Eser oldukça sade bir dille yazıldığından halk tarafından büyük bir ilgiyle karşılandı. Çünkü bu dönemde Tatar yazarları dilde Türkçü ve Tatarcı olmak üzere iki guruba ayrılmışlardı. Türkçü yazarların eserleri ancak entelektüel ve okumuş çevreler tarafından takip edilebiliyordu. Normal halk bu yazarların eserlerini anlamakta güçlük çekiyordu. Bu nedenle Aliasker Kemal’in halk dilinde yazdığı bu ilk tiyatro eseri halk tarafından beğenildi. Yazar eserin sonunda kahramanlardan birini “bazı kişiler bu kitabı özellikle sokak dilinde yazılmış diyerek tenkit edip güleceklerdir. Lakin ne ziyan? Gülsünler, bütün halkın anlayacağı sokak dilinde yazılacak kitaplar nasip olsun” şeklinde konuşturarak, eserlerini halkın anlayacağı bir üslupla yazacağını belirtiyordu. Eserin konusunu gündelik hayattan, özellikle zengin ve mutaassıp Tatar ailelerinin üzüntülü, komik ve gizli yaşamından alan Aliasker Kemal, güldürü tarzının ilk güzel örneğini verdi. Aynı yıl Namık Kemal’in Zavallı Çocuk isimli eserini Kızganıç Bala ismiyle Tatarcaya tercüme etti. Aliasker Kemal’in Namık Kemal’den yaptığı bu tercüme, Tatarcaya tercüme edilen ilk drama eseridir. Medreseyi tamamladıktan sonra 1901’de zengin bir ailenin kızı olan Ayşe Hanım’la evlendirildi. Kazan’da cami sayısı az olduğundan medrese mezunu genç imam adaylarının iş bulması imkânsız gibiydi. Bu nedenle zengin kayınpederin yaptıracağı camiye imam olarak atanmak diğer bütün medrese mezunları gibi, Aliasker Kemal için de en kısa yoldu. Aliasker Kemal, kayınpederinin cami yaptırmaya karar vermesi, ailesinin bütün arzu ve teşvikine rağmen imamlık yapmayacağını bildirdi. Bunun üzerine ailesinin ve kayınpederinin yardımlarıyla Maarif Kütüphanesi isimli bir yayınevi açarak kitap basım ve ticareti ile uğraşmaya başladı. Bu yıllarda İstanbul’a giderek Namık Kemal ve diğer Türk yazarlarıyla tanıştı. İstanbul’dan dükkanı için eserler satın alarak Kazan’a döndü. Almanya’da matbaa eğitimi görmüş olan arkadaşı Mahmut Almaev ile birlikte, daha çok medrese öğrencilerine hitap eden Terakki isimli bir gazete çıkarmaya başladı. Öğrencilik yıllarında babasının yanında gittiği Nijni Novgorod panayırına kitap tüccarı Namık Kemal’in Zavallı Çocuk isimli eserini Kızganıç Bala ismiyle Tatarcaya tercüme etti. Aliasker Kemal’in Namık Kemal’den yaptığı bu tercü- me, Tatarcaya tercüme edilen ilk drama eseridir. 130 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z olarak katılmaya başladı. 1905 İhtilaline kadar bu yayınevinde çok sayıda edebi eserin yanı sıra Tatar sosyalistlerinin gizli olarak hazırladıkları broşürleri de bastı. 1905 İhtilali diğer bütün Tatar aydınları gibi Aliasker Kemal’in de önünde yeni ufuklar açtı. Ekim 1905’ten itibaren Kazan’da çıkmaya başlayan Kazan Muhbiri (1905- 1910) isimli gazetede çalışmaya başladı. Ancak gazetenin sahipleri ile anlaşamayan Aliasker Kemal, Şubat 1906’dan itibaren çıkmaya başlayan Azat (Özgürlük) isimli daha ziyade sosyalist fikirde olan gazetede yazarlığını sürdürdü. Gazete, yayınlanan “Ayıbsız sözler” (sayı 9-10, 1906) isimli bir makale nedeniyle mahkemeye verildi ve 56. sayıdan sonra kapatıldı. Bunun üzerine gazetenin adı Azat Halık (Özgür Halk) (4.06.1906- 12.11.1906) olarak değişti ve gazetenin bütün işleri Aliasker Kemal’in idaresinde kaldı. Gazetede dönemin milliyetçi yayın organları olan Tercüman ve Vakit gibi gazetelere Rusya Müslümanlarının kurduğu ilk siyasî parti olan “Müslüman İttifakı”na sert tenkitler yöneltiyordu. Yayınlanan sosyalist muhtevalı makaleler nedeniyle 15. sayıdan sonra gazete hükümet tarafından kapatıldı ve Aliasker Kemal mahkemeye verilerek 100 ruble para cezasına çarptırıldı. Gazetenin kapanmasından sonra kitap dükkanını kapatan Aliasker Kemal, Kazan’da Ahmed Hadi Maksudî tarafından çıkarılan Yoldız (Yıldız) isimli gazetede çalışmaya başladı. Balkan Savaşları sırasında muhabir olarak İstanbul’da gelen Aliasker Kemal, savaşla ilgili izlenimlerini Yoldız (sayı 930, 13 Ocak 1913, s. 1-2; sayı 932, 17 Ocak 1913, s. 2-3; sayı 940, 5 Şubat 1913, s. 1-2.) gazetesine gönderdi. İstanbul’daki kötü hava şartları nedeniyle sağlığının bozulması üzerine kısa bir süre sonra Kazan’a dönmek zorunda kaldı. Aliasker Kemal’in Balkan Savaşları ile ilgili makalelerinde daha ziyade savaşın genel seyri ve İstanbul halkının savaş nedeniyle çektiği sıkıntılar anlatılmaktadır. Aliasker Kemal, Ağustos 1908 tarihinden itibaren ünlü Tatar şairi Abdullah Tukay ile birlikte sosyalist muhtevalı makale, şiir ve karikatürlerin yayınlandığı Yeşin isimli bir komedi dergisi çıkarmaya başladı. 15 günde bir yayınlanan dergi kalite ve muhtevası nedeniyle tutulmadı ve ancak 10 sayı çıkabildi. 22 Aralık 1906 tarihinde Aliasker Kemal’in Gıyşık Belasi (Aşk Belası) ve Namık Kemal’den tercüme ettiği Kızganıç Bala isimli tiyatro eserleri sahneye konuldu. Bu Kazan’da sahneye konulan ilk Tatarca tiyatro eserleri, Tatar tiyatro sanatının doğuşu olarak ifade edilmektedir. Bu tiyatro eserlerinin sahneye konulması ve halkın ilgi göstermesi Aliasker Kemal’i başka tiyatro eserleri yazmaya yönlendirdi. Kazan Muhbiri, Azat, Azat Halık, Yoldız, el-Islah, Yeşin gibi gazete ve dergilerde, siyasi, edebi, tenkit ve tiyatro ile ilgili çok sayıda makaleler yazan Aliasker Kemal, Tatar kültürünün gelişmesinde önemli rol oynadı. 1914-1917 yılları arasında Namık Kemal’in Vatan, Abdülhak Hamid’in Duhter-i Hindu (Hind Kızı, Kazan 1917), Rus tiyatro yazarlarından Ostrovski’nin Groza (Bora, Kazan 1914), Gogol’un Revizor (Müfettiş, Kazan 1916), Gorki’nin Nadne (Dipte), Molier’in Cimri (Saran, Kazan 1914) ve İreksizden Tabib (1916), adlı tiyatro eserlerini Tatarcaya tercüme etti. Fakat bu eserlerin bazıları sadece sahnelenmek için tercüme edildi. Ayrıca kitap olarak basılmadılar. Aliasker Kemal’in yabancı dillerden Tatarcaya tercüme ettiği eserlerin sayısı 60 civarındadır. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|