Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
65
1982-ci ildən ABŞ-da innovasiya layihələrində dövlət və
xüsusi kompaniyaların payı müəyyənləşdirilir və xüsusi şirkətin
yeniliyin işlənib hazırlanmasına maraq azalarsa, dər hal o
ş
irkətin dövlət maliyyələşdirilməsi də azaldılır. 1986-cı ildə
vergi islahatları ETTK sahəsinə qeyri-federal mənbələrdən
külli miqdarda vəsait cəlb edilmə ilə nəticələndi. Əgər şirkətin
elmi araşdırmalara xərcləri artarsa, vergidə 25% güzəşt tətbiq
olunurdu; ali məktəblərə verilən subsidiyalara vergilərin
azaldılması;
innovasiyalı
layihələrin
risklə
bağlı
ə
məliyyatlarına
vergi
normasının
48%-dən
28%-dək
endirilməsi və patent qanunvericiliyinin kiçik və orta biznesin
xeyrinə dəyişdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.
Altıncı model – Avropa ttifaqı modelidir. Bu model
milli innovasiya mühitindən geniş, ayrı-ayrı dövlətlər və
onlarda fəaliyyət göstərən xüsusi kompaniyalar arasında
ə
məkdaşlığa əsasən fəaliyyət göstərir. Məsələn, “Avrokom”
proqramına əsasən texnologiyalar sahəsində iri proqramların 2
və ondan daha çox ölkələrin kompaniyaları tərəfindən həyata
keçirilən layihələr A vəsaiti hesabına maliyyələşdirilir.
Maliyyələşdirmə haqqında qərar qəbul edən Beynəlxalq
Ekspert Komissiyası milli maraqlar çərçivəsindən çıxaraq
bütövlükdə
Avropa
iqtisadiyyatının
inkişafına
inkişaf
dinamikasını dəstəkləmək məqsədini əsas kimi tutur.
Adları qeyd edilənlərdən başqa texnoloji inkişafın
“innovasiya diffuziyaları” inkişaf üsulu mövcuddur ki, bu da
artıq yaradılmış yeni texnologiyaların istifadəsi ilə xarakterizə
olunur. Almaniya və taliyada tətbiq edilən bu üsulun üstün
cəhəti – yeni texnologiyaların sənayedə tez istifadə edilməsi və
gəlir gətirməsi, çatışmayan cəhəti isə - onların tətbiqində başqa
ölkədə istehsal olunan mövcud texnologiyalara uyğunlaşması
məcburiyyətidir.
Suallar:
1.
qtisadi model anlayışı və onun elementləri
haqqında nə deyə bilərsiniz?
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
66
2.
qtisadi modellər necə təsnifləşdirilir?
3.
Amerikan iqtisadi modeli və Alman iqtisadi
modeli müqayisə edin.
4.
Alman iqtisadi modelinin
sveç iqtisadi
modelindən fərqi nədədir
5.
Necə investisiya və innovasiya modelinin
tanıyırsınız? Onların hər birini xarakterizə edin.
Testlər:
Test 1. Adı çəkilənlərdən hansılar sveç modelinin əsas
cəhətlərinə aid deyil?
a)
dövlət sektorunun payının yüksək olması;
b)
işsizlik səviyyəsinin çox aşağı olması;
c)
ə
mək haqqı sahəsində həmkarların həmrəylik
siyasəti;
d)
yüksək vergi norması;
e)
şə
xsi təşəbbüsün yüksək səviyyəsinin olması.
Test 2. Adı çəkilənlərdən hansılar Alman modelinin əsas
cəhətlərinə aid deyil?
a)
qarışıq iqtisadiyyat əhəmiyyətli dövlət sektoru
ilə xarakterizə edilir;
b)
dövlət tənzimlənməsi tək makrosəviyyə ilə
kifayətlənmir, hətta təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətinin bəzi
sahələrinə müdaxilə edir;
c)
iqtisadiyyatın sosial yönumlü olması,
d)
cəmiyyətin bütün üzvlərinə qarşı dövlət
tərəfindən paternalizm (himayədarlıq) siyasəti,
e)
çevrik, şaxələnmiş kiçik seriyalı istehsalın
inkişafı.
Test 3. Adı çəkilənlərdən hansı innovasiya mühitinin
formalaşması üçün əsas şərtlərə aid deyil?
a)
iri elmi-tədqiqat və təcrübə mərkəzləri tərəfindən
təqdim olunan elm;
b)
iri xüsusi kapital;
c)
müasir texnika ilə təchiz olunan müəssisələr;
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
67
d)
ə
mək haqqının yüksək artım templəri;
e)
yüksək peşəkarlığa malik mühəndis və fəhlə
heyəti.
Test 4. Hərbi innovasiya modelinin hansı problemləri
yaradır?
a)
sosial və iqtisadi;
b)
texniki və mənəvi
c)
mənəvi və məxfiliyin saxlanması zərurəti;
d)
mənəvi və ekoloji;
e)
sosial və mədəni
Test 5. Amerikan investisiya modelində aparıcı rolu nə
oynayır?
a)
pul-kredit siyasəti
b)
vergi mexanizmi;
c)
ə
halinin əmanətlərinin toplanması;
d)
dövlət xərcləri
e)
uçot dərəcəsinin dəyişməsi.
Mövzu 6. Milli innovasiya sisteminin (M S)
formalaşması
Plan:
1.
Milli innovasiya sistemi anlayışı və mahiyyəti
2.
Dövlətin elmi-texniki siyasəti
3.
nnovasiya infrastrukturu
Əsas anlayışlar:
Milli innovasiya sistemi, elmi-texniki siyasət, innovasiya
infrastrukturu, biznes inkubatoru, innovasiya mərkəzi,
texnopark, texnopolis.
1. Milli innovasiya sistemi anlayışı və mahiyyəti. lk
dəfə M S anlayışı 1987-ci ildə Friman tərəfindən Yaponiya
texnoloji siyasətinin tədqiqi zamanı istifadə edilmişdir.
Tədqiqatında Friman II-ci dünya müharibəsindən sonra ki
iqtisadi inkişafın uğurunu təmin edən yapon innovasiya
sistemini təsvir etmişdir. Lakin innovasiya sistemi haqqında ilk
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
68
ciddi tədqiqat 1992-ci ildə B. Lundball tərəfindən dərc olunmuş
“Milli innovasiya sistemi” adlı kitabında öz əksini tapmışdır.
M S – fəaliyyəti innovasiyaların həyata keçirilməsi və
dəstəklənməsinə yönələn subyekt və institutların məcmusudur.
M S struktur elementləri kimi dövlət, biznes və təhsil
müəssisələri çıxış edirlər. M S dövlət və qeyri-dövlət qurumları
daxildir. Dövlət qurumlarına: innovasiyaları idarə etmə
qurumları, innovasiya mühitini formalaşdıran institusional
sistem (qanun, norma, qayda, standartlar), innovasiyaların
büdcədən maliyyələşdirilməsi; dövlətin elmi mərkəzləri, təhsil
sistemi
daxildir.
Qeyri-dövlət
sisteminə
isə
vençur
kompaniyalar, TMK elmi mərkəzləri, elm tutumlu şirkətlər,
innovasiyaların xüsusi maliyyələşdirmə sistemi, konsaltinq
kompaniyalar və müstəqil ekspertiza və s. daxildir.
M S əsas məqsədi – elmtutumlu sahələrin inkişafı
hesabına dayanaqlı iqtisadi artımı təmin edən, əhalinin həyat
səviyyəsini yüksəldən sahələr sistemini yaradılmasıdır. nkişaf
etmiş ölkələrdə özlərinə məxsus M S formalaşıb və fəaliyyət
göstərir. Dövlət M S güzəştli vergi, birbaşa büdcə
maliyyələşdirilməsi, kreditlərin verilməsi, vençur fondların
təşkili və inkişafına kömək və digər vasitələrlə dəstəkləyir.
qtisadiyyatın innovasiya yönümli olması aşağıda adı çəkilən
ə
lamət və indikatorlarla xarakterizə olunur:
-
iqtisadi sərbəstlik səviyyəsi;
-
təhsil və elmin yüksək inkişaf səviyyəsi;
-
həyat keyfiyyətinin yüksək səviyyəsi;
-
insan kapitalının yüksək keyfiyyəti;
-
innovasiya yünümlı istehsal və məhsulların xüsusi
çəkisinin yüksək olması (60-80%);
-
rəqabət və innovasiyalı məhsula yüksək tələbin
olması;
-
innovasiyalı təklifin çox olması və rəqabət hesabına
onların ən səmərəlilərinin seçilməsi;
-
yeni bazarların yaradılması;
Dostları ilə paylaş: |