138
Sidik orqanizmdə fasiləsiz əmələ gəlir, orqanizmdən isə fasilə
ilə ixrac olunur. Sidik kisəsi çox dolduqda, sidik böyrək ləyənində
və sidik axarlarında toplanır. Nəticədə böyrək ləyənində təzyiq
artır. Bu da ilk sidiyin filtirasiyasına mane olur və sidiyin əmələ
gəlməsi tam dayanır. Sidiyin qana keçməsi uremiya adlanır.
İnsan və heyvanlarda bir böyrəyin çıxarılması zamanı qalan
böyrəkdə hipertrofiya (böyrəyin çəkisinin və həcminin artması)
əmələ gəlir. Nəticədə bir böyrək bütün funksiyaları yerinə yetirir.
Hər iki böyrəyin çıxarılması zamanı uremiya baş verir. Bu vaxt
azot mübadiləsinin məhsulları qanda artır (sidik cövhərinin
miqdarı 20-30 dəfə arta bilir), qanın ion tərkibi və s. pozulur,
zəiflik əmələ gəlir, tənəffüs prosesi dəyişir və ölüm baş verir.
Böyrəklərin bəzi funksiyalarını müvəqqəti əvəz etmək etmək
üçün (məsələn, iti və xroniki böyrək çatışmazlığı zamanı və yaxud
daimi böyrəklər çıxarıldıqda) süni böyrək adını almış aparatlardan
(hemodializ) istifadə edilir. Hazırda çoxlu miqdar müxtəlif tip
aparatlar “süni böyrək” düzəldilmişdir və onlardan geniş istifadə
olunur. Sidik üzvləri sisteminin ən çox təsadüf edilən xəstəlikləri
– nefrit, piеlit, sistit, nefroz (böyrəklərin distrofiyası) və böyrək
daşı xəstəlikləridir.
139
Ə L A V Ə L Ə R
Izotonik məhlullar.
Qurbağalar üçün:
Fizioloji məhlul - 0,65 % NaCl
Ringer məhlulu (ürək və əzələlər üçün) – 0,6% NaCl,
0,0075% KCl, 0,01% CaCl
2
, 0,01% NаHCO
3
Ringer məhlulu (elektrofizioloji təcrübə üçün)- 0,65% NaCl,
0,018%KCl, 0,03% NаHPO
4
, 0,02% CаCl
2
, pH-7,2
İstiqanlılar üçün:
Fizioloji məhlul- 0,9% NаCl
Lokk məhlulu (ürək və balalıq üçün) – 0,9% NaCl, 0,042%
KCl, 0,02% CаCl
2
, 0,015% NаHCО
3
, 0,1% qlükoza (C
6
H
12
O
6
),
pH-7,3-7,4
Tirode məhlulu (bağırsaq üçün) - 0,8% NаCl, 0,02% KCl,
0,02% CаCl
2
, 0,1% NаHCO
3
, 0,01% MgCl
2
, 0,005% NaH
2
PO
4
,
0,1% qlükoza (C
6
H
12
O
6
), pH-7,3-7,4
Krebs məhlulu (diafraqma və başqa toxumalar üçün) - 0,69%
NаCl, 0,06% KH
2
PO
4
, 0,035% KCl, 0,029% MgSO
4
7H
2
O,
0,028%CаCl
2
, 0,2% qlükoza (C
6
H
12
O
6
), 0,21% NаHCO
3
140
Cədvəl 1.
Müxtəlif heyvanlarda əsas fizioloji göstəricilər.
Göstəricilər
Heyvanın növü
At
İnək
Qoyun
Donuz
İt
Toyuq
Dovşan
Arterial təzyiq mm. c. st.
a \ maksimal
b\ minimal
110-120
35-50
110-140
30-50
100-120
50-65
135-155
45-55
120-140
30-40
Venoz təzyiq mm.c.st
8-130
8-130
90-115
90-110
90-100
Sakit halda 1dəq. ürək
vurğularının miqdarı
24-42
50-80
70-80
60-90
70-120
150-200
120-160
Sakit halda 1dəq. tənəffüs
hərəkətlərinin miqdarı
8 -16
12 -25
16-30
15-20
14-24
12-30
50-60
Bədən temperaturu
0
C
37,5-38,5
37,5-39,5
38,5-40,0
38,0-40,0
37,5-39,0
40,5-42,0
38,5-39,5
Cinsi yetişkənliyin
başlanma vaxtı
15-18 аy
6-10 ay
6-10 ay
5-8 ay
5-6 ay
140-170 gün
4-6 ay
Cütləşmə vaxtı
3-4 il
16-18 ay
12-18 ay
9-11 ay
18-24 ay
-
8-10 ay
Cinsiyyət tsiklinin davamı
(günlə)
20-22
19-21
17
19-21
-
-
5-9 ay
Hövrə gəlmənin davamı
5 -7 gün
17-20 saat
30-38 saat
40-60 saat
20-25 gün
-
3-5 gün
Boğazlığın davam etmə
müddəti (günlə)
340 (307-
412)
285 (240-
310)
150 (140-160)
114 (110-
140)
62 (59-65)
-
30
(28-32)
Laktasiya müddəti (günlə)
270
240-305
130-150
60-70
-
-
-
141
Cədvəl № 2.
Müxtəlif heyvanlarda hemotoloji göstəricilər.
Göstəricilər
Hеyvаnın növü
At
İri buynuzlu
heyvan
Qoyun
Donuz
Dovşan
İt
Toyuq
Balıq
Xəz dərili
heyvan
Diri çəkiyə görə
qanın %-lə miqdarı
8-10
7,5-8,2
7-9
4,5-6,5
5,5-6,5
8,5
6,5
1,1-7,3
-
Hemoqlobin( q%)
8 -14
9-12
7-11
9-11
10-12,5
11-17
8-12
7-12
12-17
Eritrositlər 1 mm
3
-
də minlə
6 -9
5-7,5
7-12
6-7,5
5-7,5
5,2-8,4
3 -4
1,5-2,5
8.5 -11
Leykositlər 1 mm
3
-
də mİnlə
7-12
6 -10
6 -11
8 -16
5,5-9
8,5-10,5
20-40
25-50
4 -10
Trombositlər 1
mm
3
-də minlə
200-500
260-700
270-500
180-300
190
250-550
32-100
360
300
Qanın PH-ı
7,3 - 7,5
7,2-7,45
7,46-7,52
7,44-7,47
7,4
7,32-7,60
7,40-7,44
7,5-7,7
-
Eritrositlərin
osmotik davamlılığı
(NaCl %-lə)
0,54
0,53
0,65
0,65
0,43
-
0,4
0,28
0.46
EÇS mm
15 dəqiqədə
35
0,15
0,2
1
0
0,2
0,5
0,5
0.5
30 dəqiqədə
54
0,35
0,4
3
0,3
0,9
2
2
0.9
45 dəqiqədə
58
0,5
0,6
5
0,9
1,7
3,5
3,6
1.7
60 dəqiqədə
64
0,7
0,8
8
1,5
2,5
4
2 10
2.5
Qanın laxtalanma
sürəti dəq ilə
10-12
7 -9
4 -5
3 - 4
5 - 6
7,5
2 - 3
2,5-5
4-5
Qanın dövr etməsi
saniyə ilə
31,5
31,5
23,6
27,0
-
21,0
-
-
-
Dostları ilə paylaş: |