Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası
Yüklə 2,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- FRANSIZ ƏDƏBİYYATI GİRİŞ Ədəbiyyatın inkişafını şərtləndirən tarixi şərait.
XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 127 FRANSIZ ƏDƏBİYYATI GİRİŞ Ədəbiyyatın inkişafını şərtləndirən tarixi şərait. XVII əsr fransız ədəbiyyatının tarixində ən zəngin və məhsuldar dövrlərdən biridir. Əsrin ilk illərindən başlayaraq dövrün əsas ədəbi cərəyanı olan klassisizm formalaşır. İntibah dövrünün humanist ənənələri və barokko əsrin ədəbi hadisələri üzərində müəyyən izlər buraxsa da, bəzi nəsr, dram və poeziya əsərlərinin yaranmasına səbəb olsa da, klassisizm bu zamanın iqtisadi, siyasi və sosial hadisələri ilə şərtlənən aparıcı üslubu və cərəyanı idi. Müəyyən cəhətlərinə görə İntibah dövrü ənənələri ilə bağlı olan klassisizm ayrı- ayrı cəhət və xüsusiyyətlərinə görə onunla əks mövqedə dayanırdı. Fransada mütləqiyyət quruluşu XVII əsrin sonlarının ölkəni parçalayan dini müharibələrindən sonra misilsiz bir çiçəklənmə, yüksəliş dövrü keçirdiyi kimi, onun təsirilə yaranan klassisist ədəbiyyat və mədəniyyət də böyük uğurlar qazandı və uzun müddət Avropa ölkələrinin mədəniyyətinə səmərəli təsir göstərə bildi. XVII Fransanın siyasi və mədəni sahələrdə qazandığı uğurlar birinci növbədə ölkənin daxilində iqtisadi və siyasi baxımdan aparılan yenidən qurma işləri ilə bağlı idi. Fransa mütləqiyyəti Burbonlar sülaləsinin ilk üç kralının – IV Henrix, XIII Lüdovikin və XIV Lüdovikin zamanında XVII əsrdən yadigar qalan feodal pərakəndəliyinə, dini müharibələr və başqa ziddiyyətlərə son qoydu və milli vəhdətin əsasını qoydu. Fransız mütləqiyyətinin bu mütərəqqi tarixi cəhət- lərini nəzərə almadan bu dövrün fransız mədəniyyətinin özünü də doğru qiymətləndirmək çətindir. Afaq Yusifli İshaqlı 128 IV Henrix ağıllı və ayıq bir siyasi dövlət xadimi idi. Dövlətin ehtiyaclarını yaxşı başa düşən bu hökmdar hakimiyyət başına gələn kimi ölkəni didib parçalayan ziddiyyətləri həll etmək üçün düzgün yol seçdi, uzun müddət davam edən dini müharibələrə son qoyub Fransada dövlətin milli vəhdəti üçün möhkəm zəmin yaratdı. Lakin dini mərkəzləşməyə nail olmadan siyasi mərkəzləşmənin mümkün olmayacağını yaxşı anlayan IV Henrix özü kalvinizmdən katolikliyə keçdi. Eyni zamanda özünün keçmiş həmkarları olan huqenotların mənafeyini də müdafiə etməyi nəzərə aldı. 1598-ci ildə nəşr etdiyi Nant edikti ilə huqenotlara dini ibadət azadlığı və bəzi siyasi sərbəstliklər bağışladı. Huqenotları sakitləşdirdikdən sonra o, kəndliləri öz tərəfinə çəkmək, ticarət və sənaye işlərinin qayğısına qaldı. Kəndlilərdən alınan vergilərin miqdarını azaltdı, ötən illərdən qalan borcları ləğv etdi, kənd təsərrüfatının inkişafına himayədarlıq göstərdi. Ticarət və sənaye vasitəsilə dövlətin gəlirini artırmaq məqsədilə bir sıra iri kral manufakturaları yaratdı, xarici ticarət şirkətləri təşkil edib başqa dövlətlərlə ticarət müqavilələri bağladı. IV Henrix iri feodalları özünə tamamilə tabe edə bilməmişdi, o, ancaq müəyyən mənada mərkəzi hakimiy- yətin nüfuzunu artırmışdı. IV Henrix öz siyasətində daha çox şəhərlərin burjua təbəqələrinə arxalanır, feodallara isə müəyyən güzəştlər verərək onların siyasi fəaliyyət dairəsini tədricən məhdudlaşdırır və mərkəzləşmiş mütləqiyyət hakimiyyətini isə get-gedə möhkəmləndirirdi. Feodalların özlərini hələ güclü saydığı, əvvəlki imti- yazlarını geri qaytarmağa ümid etdiyi bu ilk mərhələdə IV Henrixin Ravalyak adlı fanatik bir katolik tərəfindən öldürülməsi də başlanğıc dövrünün qanunauyğun təzahürü kimi qarşılanır. Bu mərhələdə mütləqiyyət quruluşu daha çox XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı 129 IV Henrixin şəxsi nüfuzuna əsaslanırdı. Orta əsr feodal qüvvələri bu nüfuzun aradan qaldırılması ilə əvvəlki imtiyaz və sərbəstliklərinin bərpa olunacağına ümid edirdilər. IV Henrixin ölümündən sonra mübahisə edən qüvvələrin gözdən keçirilməsi bu ümidlərin mənasız olduğunu göstərdi. Henrixdən sonra onun doqquz yaşlı oğlu XIII Lüdovik adi ilə kral elan edildi. O, həddi-buluğa çatmadığı üçün anası Mariya Mediçi naib kimi hakimiyyəti ələ aldı. Lakin Mariya Mediçi də, onu əhatə edən fırıldaqçı favoritləri də heç bir siyasi istedada malik deyildilər. Mütləqiyyətdən qisas almaq üçün əlverişli vaxt olduğunu düşünən fransız feodallarının təşəbbüsü ilə 1614- cü ildə üç silkin nümayəndələrindən ibarət Baş ştatların yığıncağı çağırılır. Ruhaniliyin, dvoryanlığın və şəhər burjuaziyasının nümayəndələri bir yerə yığılır. Yenə də əvvəllər olduğu kimi ciddi ziddiyyətlər, ixtilaflar aşkar olur. Hər bir silk məsələni öz xeyrinə həll etməyə çalışır. Dvoryanlar yeni imtiyazlar istəyir, tacirlər isə hər cür imtiyazların ləğv olunmasını, vergi vermək məcburiyyətinin zadəganlara da aid edilməsini tələb edirlər. Baş ştatlar aydın və qəti şəkildə başa salır ki, kral hakimiyyəti aşağılar üçün də, yuxarılar üçün də vacibdir. Dvoryanlara o, qara camaatdan qorunmaq üçün, burjuaziyaya isə dvoryanlardan müdafiə edilmək üçün lazım idi. Buna görə də IV Henrixin ölümü heç nəyi dəyişmədi. Kral hakimiyyəti nə qədər zəif olsa da, öz siyasi mövqeyini saxlaya bildi. 1624-cü ildə kral XIII Lüdovik artıq müstəqil ölkəni idarə edə biləcəyi bir vaxtda kardinal Rişelye birinci nazir sifətilə hakimiyyət başına gəlir, on səkkiz illik hakimiyyət dövründə IV Henrixin başladığı mərkəzləşmiş mütləqiyyət dövləti yaratmaq işini başa çatdırır. Fransanı Avropanın ən qüdrətli dövlətinə çevirir. Yüklə 2,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|