149
üçün potensial mənbə) daha uzaqdır. Digərləri isə xüsusilə distal okluziv periferik arterial xəs-
təliyi olan xəstələrdə effektiv yara sağalmasını təmin etmək məqsədilə buddan damar
çıxarılmasına üstünlük verirlər. Əvvəlcədən venoz striping olan xəstələrdə bütün böyük və
kiçik dərialtı venaların uyğunluğunu qiymətləndirmək üçün aşağı ətrafların venoz sisteminin
doppler ultrasəs müayinəsinin aparılması vacibdir.
Dərialtı venanın çıxarılması tam açıq, fasiləli və endoskopik üsulla icra olunur. Çox geniş
dəri kəsiklərindən istifadə edilərək vena hazırlandığı halda manipulyasiya zamanı
transplantantminimal zədəyəməruz qalır. Lakin bununla yanaşı yara ağırlaşmalarının və
əməliyyatdan sonra ağrı riski yüksəlir. Halbuki fasiləli kəsiklər istifadə edildikdə ağrı və yara
ağırlaşmaları riski azalır, lakin transplantantla cərrahi manipulyasiya artır. Açıq disseksiyanı
adətən budun yuxarı hissəsindən, dizdən yuxarıdan və ya ayaq biləyindən başlamaq olar.
Şəkil 36. Dərialtı venanın çıxarılması (sxematik) – tam açıq
və fasiləli kəsik üsulu ilə
151
kəsilib bağlanır, üzərində qalan şaxələr sonradan ayrıca bir-bir tutularaq bağlanır.
Dərialtı venanın endoskopik texnikanın istifadəsi ilə minimal invaziv üsulla çıxarılması
son zamanlar genişyayılmışdır (şəkil 39-41). Aparılan tədqiqatlar nəticəsində aşkar
olunmuşdur ki, ənənəvi üsullarla müqayisədə bu metodika venanın morfologiyasına,
endotelial strukturuna və funksiyalarına mənfi təsir göstərmir. Endoskopik üsul yara
ağırlaşmalarının sayını azaldaraq yaxşı kosmetik effektəmalikdir. Lakin ümumi əməliyyat
müddətinin uzanmasına səbəb olur. Elmi ədəbiyyata görə, qapalıdan ənənəvi açıq üsula dönmə
hadisəsi 5-7% təşkil edir. İki prospektiv randomizə tədqiqatın nəticələrinə əsasən, endoskopik
texnika ilə çıxarılan venada tikişlə icra ediləcək defektlərin sayının artmasına baxmayaraq, hər
iki halda venanın 3-6 ay ərzində keçiricilik (açıq qalma) göstəriciləri eyni olmuşdur. Lazım
olan venanın uzunluğundan asılı olaraq, ətrafın medial səthində dizdən aşağı və ya yuxarıda
1,5-2,0 sm-lik dəri kəsiyi aparılır. Disseksiya və vizualizasiya üçün CO
2
insuflyasiyası aparılır.
Vena çıxarılması qasıq istiqamətində proksimala doğru maksimum mümkün olduğu yerə
qədər aparılır. Yan şaxələr bipolyar koaqulyator qayçılarla kəsilərək kliplənir. Disseksiya
tamamlandıqdan sonra qasıq nahiyəsində dərialtı venanın bilavasitə üstündə açılan kiçik
dəlikdən endoskopik nəzarət altında transplantant xaric olunur. Vena xaric olunduqdan sonra
yan şaxələri kənarda 4-0 ipək bağlamalarla liqasiya olunur. Dibdən qopmuş şaxələr 6-0 və ya
7-0 polipropilen tikişlə təmir edilir. Dərialtı və dəri kəsikləri sorulan tikişlərlə daxildən tikilir
və ətraf elastik bintlə sarılır.
Şəkil 39. VSM qreftinin çıxarılması üçün lazım olan
endoskopik alətlər
Şəkil 40. Endoskopik üsulla böyük dərialtı venanın çıxarılması (sxematik)
152
Şəkil 41. Endoskopik üsulla çıxarılmış BDV qrefti
DİGƏR VENOZ QREFTLƏR
Kiçik dərialtı vena (v.saphena parva) və braxial vena kimi alternativ konduitlər, əsasən
təkrari əməliyyatlarda digər transplantantların olmadığı hallarda istifadə edilə bilər.
Şəkil 42. Kiçik dərialtı vena
Kiçik dərialtı vena əsasən arxasıüstə uzanıqlı vəziyyətdə lateral yanaşma ilə çıxarılır. Dəri
kəsiyi adətən axil vətəri və xarici topuğun ortasındakı nöqtədən başlayır. Disseksiya proksimal
istiqamətdə davam etdirilir. Sural sinirin zədələnməməsinə diqqət yetirilir. Bütün sonrakı
mərhələlərin ardıcıllığı böyük dərialtı venada olduğu kimi olmalıdır.
Yuxarı ətrafdan alınan venaların keçiriciliyi və açıqqalma müddəti böyük dərialtı vena
ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə aşağıdır, buna görə də bu qreftlər ən son seçim hesab
edilirlər.