Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi ci IL tarixi saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir
Yüklə 1,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müstəqil iş üçün sual və tapşırıqlar
- ESTETİK TƏRBİYƏ
Başqalarına hörmətlə yanaşan insanlarda isə özündən razılıq, başqalarına yuxarıdan aşağı baxma münasibətləri olmur, onlar yüksək ünsiyyət mədəniyyətinə malik olurlar. Başqalarını incitməmək, təhqir etməmək, onlar üçün arzu olunmaz vəziyyət yaratmamağa əsaslanan diqqətlilik insanlara əmək sevərlilik kimi yanaşma özü insanı yuxarıda qeyd edilən şəkildə hərəkət etməyə məcbur edir. Dözümlülük və genişürəklilik insanlarda başqalarının zəif cəhətlərini, çətinliklərini başa düşərək onları bağışlamaq haqqında pis fikrə düşməmək münasibətləri formalaşdırılır. Bura həmçinin başqalarının çətinliklərini vaxtında görüb hiss edərək ona imkan dairəsndə kömək etmək, heç olmazsa dərdinə şərik olmaq da daxildir. Bu münasibətlər insanlarda kiçik yaşlarından formalaşdırılmalıdır, əks halda onlarda başqalarına, onları əhatə edən insanlara qarşı etinasızlıq və qəddarlıq yarana bilər. Humanizmin mühüm tərkib hissələrindən biri də zəifləri müdafiə etməkdir. Bu uşaqlarda kiçik yaşlarından başlanır və əvvəlcə heyvanları, bitkiləri qoruma, göcalara, analara kömək formalarından başlayaraq getdigcə mürəkkəbləşən işlər şəklində aparılır. Humanist münasibətlər tərbiyənin digər tərkib hissələri kimi sistemli təlim-tərbiyə müəssisələrində paralel şəkildə həmçinin təhsil müddəti bitdikdən sonra müxtəlif müəssisə və təşkilatlarda da aparılır. Yaşlı insanlar və gənclərlə tərbiyənin bu sahəsində işlər mədəniyyət müəssisələrində, pedaqoji gerçəkliyin digər sahələrində daha geniş şəkildə aparılır. İdarə və müəssisələrdə ayrı-ayrı tədbirlərin tərkibində verilir. Məsələn mədəniyyət və ya ayrı-ayrı fəaliyyət sahələrində başqa xalqlara, millətlərə zorakılıq (həmin dövrdə real şəkildə mövcud olan) aktlarına qarşı etiraz tədbirlərində, xəstələrə, qaçqın və köçkünlərə, valideyinsizlərə kimsəsiz qocalara kömək və yardım formalarında və digər şəkildə həyata keçirilir.
1. Əxlaqın sosial və ictimai mahiyyət anlayışları. 2. Mədəniyyət və incəsənət işçilərinin əxlaq tərbiyəsində rolu. 3. Şüurlu əxlaqi fəaliyyət. 4. Əxlaq tərbiyəsinin vasitələri.
ESTETİK TƏRBİYƏ Şəxsiyyətin hərtərəfli və harmonik inkişafında, onun yüksək bəşəri tələblərə cavab verəcək bir səviyyədə formalaşmasında tərbiyənin təkib hissəsindən biri olan estetik tərbiyə də böyük əhəmiyyət kəsb edir. İndi görək estetik tərbiyə nədir, onun mahiyyəti nədən ibarətdir. «Estetika» qədim yunan «estanomay» sözündən olub hərfi mənası «hisslərlə qavramaq» deməkdir. Müasir dövrdə estetika maddi aləmin, obyektiv gerçəkliyin insan tərəfindən bədii surətdə qavranılmasının ümumi qanunauyğunluqları haqqında elmdir. Estetika gözəllik haqqında elmidir. Estetik tərbiyə isə pedaqoji məfhumdur. Estetika fəlsəfi məfhumdur, fəlsəfənin tərkib hissəsindən biridir. Estetik tərbiyə isə tərbiyənin ayrılmaz tərkib hissəsindən biri olub, gənc nəsli gözəllik aləminə yaxınlaşdırır, insanlarda həqiqi gözəlliyi bütün təzahür formalarında aydın qavramaq, düzgün başa düşmək, sevmək və qiymətləndirmək bacarıqları tərbiyə edir. Estetik tərbiyə insanlarda gözəlliyə olan həssaslığı artırır, onları həyata gözəllik ünsürləri daxil etməyə təhrik edir, insanların mənəvi aləminə qüvvətli təsir göstərməklə onu daha da nəcibləşdirir. Ona görə də dahilərin bir çox əsərlərində və klassik pedaqoqların pedaqoji irslərində böyüyən nəslin, ümumiyyətlə insanların estetik tərbiyəsinə böyük əhəmiyyət verilmişdir. Müasir dövrdə estetik tərbiyəyə yüksək qiymət verilir, onun şəxsiyyətin hərtərəfli formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynadığı qeyd edilir, gənclərin gözəlliyi, bədii hisslərə dolğun və dərindən yiyələnməsinə, onların bədii yaradıcılığa cəlb olunmasına böyük əhəmiyyət verilir. Estetik tərbiyənin məqsədi və vəzifələri. Deməli estetik tərbiyə - insanda bədii hisslər, zövq, bədii mühakimənin təşəkkül tapıb möhkəmləndirilməsi və bu əsasda yaradıcılıq qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsi prosesidir. Bu prosesdə tərbiyə olunanlar gözəlliyin mahiyyətini dərk edir, ona qiymət verməyi öyrənir, gözəlliyin yaradılmasında, mühafizəsində iştirak etməyə hazırlanır, özlərinin estetik keyfiyətlərini inkişaf etdirir, müvafiq bilik və vərdişlərə yiyələnirlər. İnsanda gözəlliyə münasibətində onun maddi təlabatı da mühüm rol oynayır. Təbiət və cəmiyyət hadisələri şəxsiyyətin təlabatını ödəyən zaman onlarda gözəl düyğu və hisələr baş qaldırır. Məsələn, müxtəlif vaxtlarda təbiət hadisələrinə münasibət də mənfi və müsbət olmuşdur. Cəmiyyət hadisələri də həmçinin fərddə müsbət və mənfi keyfiyyətlər doğura bilər. Bu həmin hadisələrin fərdin öz maddi və mənəvi tələbləri ilə bağlılığından asılı olur. Təbiət və cəmiyyət qanunlarını öyrənmək, bu qanunlardan çıxış edərək təbiət və cəmiyyəti insan təlabatına uyğunlaşdırmaq məsələsi, gögzəllik qanunları əsasında yaratmaq prinsiplərinə uyğun şərh edilməlidir. Danışıqda və bəzi pedaqoji ədəbiyyatlarda «estetik tərbiyə» anlayışı bəzən «bədii tərbiyə» anlayışı ilə eyniləşdirilir. Əslində isə bunlar başqa anlayışlardır. Beləki, «bədii tərbiyə» dedikdə başlıca olaraq incəsənət əsərləri (ədəbiyyat, musiqi, rəsm) vasitəsilə verilən tərbiyə nəzərdə tutulur. Bədii tərbiyə- incəsənət əsərlərini başa düşmək və həmin əsərlərin təsiri ilə ruhən yaşamaq qabiliyyəti tərbiyə etməyi nəzərdə tutur. 6
gözəllikləri qavramaq, başa düşmək, sevmək və qiymətləndirmək qabiliyyətinin, habelə bədii yaradıcılıq qabiliyyətlərinin tərbiyə etdirilməsini nəzərdə tutur. Deməli estetik tərbiyə daha geniş sahəni əhatə edir və bədii tərbiyə də onun tərkibinə daxildir. Estetik tərbiyə qarşısında aşağıdakı vəzifələr durur: 1.Estetik tərbiyə estetik hissələr yaratmalı və inkişaf etdirməlidir. Bura estetik həvəs, estetik qavrama, duyma daxildir. İnsanların yaşadığı mühitdə olan bütün gözəl şeylər-təbiət mənzərələri, təsviri sənət əsərləri, incə musiqi, memarlıq abidələri, qiymətli əmək məhsulları və s. onu diqqətini cəlb etməli, həssaslığını artırmalı, bədii hisslərini təşəkkül və inkişaf etdirməlidir. Müəllim şagirdlərə gözəlliyi bütün təzahür formalarında qavramaqda gömək etməlidir. 2. Estetik tərbiyə insanlarda estetik baxışlar və mühakimələr yaratmalıdır. İnsanların gözəllikdən sadəcə həzz almaları ilə kifayətlənmək olmaz. Onlarda həmçinin gözəlliyi qiymətləndirmə bacarığıda yaradılmalıdır. Hər bir tərbiyə olunan gözəlliyi ayıra, dərk edə bilməli, təkcə baxmaq və eşitmək deyil, həm də görməyi və dinləməyi də bacarmalıdır. Ancaq belə halda uşaqlarda yeniyetmə və gənclərdə estetik baxış və mühakimə tərbiyə edilə, yaradıla bilər. 3. Estetik tərbiyə insanlarda estetik yaradıcılıq qabiliyyətini təşəkkül və inkişaf etdirməli, onlarda incəsənətin müvafiq sahələri üzrə bilik, bacarıq və vərdişlər yaratmalıdır. Estetik tərbiyə insanın incəsənət
6 А.Рзаев, Б.Ахмедов «Педагогикадан мцщазиря конспектляри» Б. Маариф, 1983. Yüklə 1,28 Mb. Dostları ilə paylaş:
|