Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 4,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Beyləqan.
Şəhərin Örənqala adı ilə tanınan xarabalığı indiki Beyləqan rayonu ərazisində - Kəbirli kəndi yaxınlığında yerləşir. Yazılı mənbələrdə Paytakaran adı ilə məşhur olan bu şəhər dəfələrlə yadelli işğalçıların hücumlarına məruz qalmışdır. Şəhər xarabalığının Qala divarlarından içəridə olan sahəsi 40 hektara yaxındır. Örənqalanın ümumi sahəsi düzbucaq şəkilli ayrıca qala divarı ilə iki hissəyə bölünür, elmi ədəbiyyatda böyük və kiçik şəhər adı ilə tanınır. Böyük şəhərin ətrafına çəkilmiş qala divarlarının uzunluğu 24000 m., kiçik şəhərinki isə 1525 m-dir. Tədqiqatçıların fikrincə, Beyləqan ilk dəfə Örənqaladan 7 km cənub- şərqdə, indiki Təzəkənd ərazisində yerləşmişdir. Təzəkəndin şəhər sahəsi 5 hektardan çox ərazini əhatə edir. Qazıntılar nəticəsində burada təxminən 4 m qalınlığında mədəni təbəqə üzə çıxarılmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, Təzəkənd sahəsindəki şəhər eramızın ərəfəsində meydana gəlmişdir. VII əsrdən isə burada həyat kəsilmişdir. Arxeoloji qazıntılar VI əsrdən başlayaraq Beyləqanın zəngin mədəni təbəqələrini üzə çıxarmışdır. Beyləqanda əsas tikinti materialı kimi çiy və bişmiş kərpicdən istifadə edilmişdir. Beyləqanın 8-10 m hündürlüyündə qədim qala divarı dördkünc formada olmuş və müxtəlif ölçülü çiy kərpicdən hörülmüşdür. Qala divarlarının əhatə etdiyi sahədə metalişləmə, dulusçuluq, şüşə istehsalı, daşişləmə və digər sənətkarlıq sahələrinə məxsus istehsalat ocaqları, əmək alətləri, istehsalat tullantıları və s. tapılmışdır. Bərdə mənbələrdə «Partava», «Firuzabad», «Bərdə» adları ilə şöhrət tapmış bu şəhər Tərtərçayın sol sahilində yerləşmişdir. Alban tarixçisi Moisey Kalankatlının yazdığına görə, Bərdəni Sasani hökmdarı Firuzun dövründə Alban hökmdarı Baçe (459-488) bina etmişdir. Həmdulla Qəzvini şəhərin tikilmə tarixini daha qədimlərə apararaq Makedoniyalı İskəndərin adı ilə bağlayır və Sasani hökmdarı Qubad tərəfindən genişləndirildiyini göstərir. Şəhərin yaşı barədə dəqiq fikir Bərdənin xarabalıqlarında aparılacaq arxeoloji araşdırmalardan sonra söyləniləcəkdir. Şəhərin qədim xarabalıqlarında aparılan araşdırmalar zamanı tapılan maddi mədəniyyət qalıqları (pul dəfinələri və s.) sübut edir ki, hələ antik dövrdə bu ərazidə iri yaşayış məskəni olmuşdur. Mənbələr VII-IX əsrlərdə Bərdənin təxminən 30 km 2 sahə tutduğunu və ətrafına qala divarları çəkildiyini bildirir. Şəhərdə 100 mindən çox insanın yaşadığı göstərilir. Şəhərdə dörd böyük bazar, ayrıca sənətkar məhəllələri, bir neçə hamam və çox sayda dini, ictimai binalar mövcud olmuşdur. Bərdə zərbxanasında müxtəlif hökmdarların adına mis, gümüş və qızıl pullar kəsilmişdir. 101 Tarixi faktlar göstərir ki, Bərdənin ən çiçəklənən vaxtı VI-XI əsrlər olmuşdur. Dağıdıcı monqol istilaları bu məskənin inkişafını xeyli aşağı saldı. Yüklə 4,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|