63
-nəticəyönümlü fənn kurrikulumlarının hazırlanıb tət-
biq olunması;
-təlim mühitinin, təhsil fəaliyyətinin səmərəliliyinin,
təlimin inkiĢafetdirici və qabaqlayıcı xarakterinin, bilik,
bacarıq və vərdiĢlərin təhsil pillələri üzrə konsentrik prinsip
əsasında müəyyənləĢdirilməsinin təmin olunması;
-Ģagird nailiyyətlərinin obyektiv qiymətləndirilməsi və
stimullaĢdırılmasının təmin edilməsi.
Bununla belя, иslahatlar чяrчиvяsиndя gюrцlяn ишlяr иlbяиl
dяrиnlяшdиkcя nяzяrя alыnasы, yerиnя yetиrиlяsи aktual mяsя-
lяlяrиn mиqyasы da genишlяnиr, qarшыya qoyulan vяzиfяlяr get-
dиkcя mцrяkkяblяшиr. Hяmиn vяzиfяlяrи tяlяb olunan sяvиyyяdя
hяyata keчиrmяk цчцn tяhsиlи иdarя edяn orqanlarыn, tяhsиl
prosesиnиn nяzяrdя tutulan bцtцn ишtиrakчыlarыnыn zəruri
metodik vəsaitlərlə sиstemlи шяkиldя tяmиn olunmasы яn vacиb
шяrtdиr. Bu gцn tяhsиl sahяsиndя reallaшdыrыlan иslahatlarыn hя-
dяfи elя mцяyyяnlяшdиrиlиb kи, onlarыn яsasыnы tяшkиl edяn
иdeyalarыn яsl mahиyyяtи proses ишtиrakчыlarыnыn hяr bиrиnя
aydыn olmazsa, uьurlu nяtиcяlяrdяn, mяktяblяrdя иslahat ab-
havasыndan, шagиrdlяr цчцn иnkишafyюnцmlц tяlиm mцhиtиnиn
yaradыlmasыndan danышmaьa dяymяz.
Kurikulum anlayıĢının məzmunu, xarakterik
xüsusiyyətləri, məqsəd və vəzifələri
“Kurikulum” (curriculum) latın sözü olub, lügəvi mənası
“kurs”, “elm”, “yol”, “istiqamət” deməkdir. Bu söz ingiliscə-
rusca lügətlərdə “təlim kursu”, “tədris planı”, “proqram” kimi
izah olunur. “Curriculum” sözünə ilk dəfə Leyden (1582-ci il)
və Qlazqo (1633-cü il) Ģəhərlərinin universitetlərinin sənəd-
lərində rast gəlinir. Bəzi alimlərin qeyd etdikləri kimi, 1876-cı
ildən etibarən ondan bir termin kimi istifadə olunmağa baĢlan-
mıĢdır. Ġlk fənn kurikulumları 1918-ci ildə ABġ-da meydana
gəlmıĢdir. Ötən əsrin 70-ci illərindən sonra kurikulum nəzə-
64
riyyəsi formalaĢmıĢdır. Azərbaycanda bu termindən keçən əsrin
90-cı illərinin axırlarından baĢlayaraq istifadə olunur.
Kurikulum islahatları Azərbaycan hökuməti ilə Dünya
Bankının Beynəlxalq ĠnkiĢaf Assosiasiyası arasında bağlanmıĢ
ilk Kredit SaziĢi əsasında baĢlanıb. 15 iyun 1999-cu il tarixində
“Azərbaycan Respublikasının Təhsil sahəsində Ġslahat Proq-
ramı” təsdiq olunmuĢdur. Kurikulum islahatı təhsil islahatının
əsas istiqamətlərindən biridir.
“Azərbaycan Respublikasında Ümumi Təhsilin Kon-
sepsiyası (Milli Kurikulumu)” 30 oktyabr 2006 –cı ildə Nazir-
lər Kabinetinin sərəncamı ilə qüvvəyə minmiĢdir və 2008- ci
ildən tədrisə tətbiq olunmağa baĢlanmıĢdır.
Nazirlər Kabinetinin sərəncamı ilə 3 iyun 2010 –cu il
tarixində “Ümumi təhsil pilləsinin dövlət standartı və proq-
ramları (kurikulumları)” adlı yeni kurikulum sənədi qəbul
olundu və əvvəlki “Azərbaycan Respublikasında Ümumi Təh-
silin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu)” çərçivə sənədi quvvədən
düĢmüĢ elan edildi.
Milli kurikulum təhsilin məzmunu (ümumtəlim nəticələri,
məzmun xətləri, əsas və alt standartlar), təĢkili (fəal dərsin
təĢkili prinsipləri, fəal dərsin planlaĢdırılması, fəal dərsin forma
və üsulları) və qiymətləndirilməsi (qiymətləndirilmə mexa-
nizmləri və standartları) ilə bağlı bütün sənədləri özündə əks
etdirən konseptual sənəddir.
Təhsil kurikulumları xarakterinə görə iki yerə ayrılır.
Onlardan birincisi fənyönümlü, ikincisi isə Ģəxsiyyətyönümlü
kurikulum adlanır.
Fənyönümlü kurikulumlar məzmun etibarilə elm sahəsini,
onun mükəmməl anlayıĢlar sistemini əhatə etməklə bilavasitə bu
anlayıĢların mənimsənilməsinə istiqamətləndirilir.
ġəxsiyyətyönümlü kurikulumlar bilavasitə həyati bacarıq
və vərdiĢlərə üstünlük verilməsi ilə fərqlənir.
Müasir kurikulum ənənəvi proqranlardan fərqli olaraq
Ģəxsiyyətyönümlü, nəticəyönümlü, tələbyönümlü, inteqrativlik
65
əsas prinsip kimi qəbul olunmuĢ, qiymətləndirmə standartları və
mexanizmləri müəyyən edilən bir proqramdır.
Bütövlükdə ayrı-ayrı fənlərin xüsusiyyətlərini əhatə edən
kurikulumlar isə fənn kurikulumları adlanır.
Fənn kurikulumunun strukturuna daxildir: giriĢ, fənnin
məqsəd və vəzifələri, fənnin xarakterik xüsusiyyətləri, məzmun,
strategiya və qiymətləndirmə.
Məzmun hissəsinə aiddir: ümumi təlim nəticələri, məz-
mun xətləri, məzmun xətləri üzrə təlim nəticələri və məzmun
standartları.
Təlim strategiyasına daxildir: fənn üzrə təlimin təĢkilinə
verilən əsas tələblərin təsviri, forma və üsulların təkmilləĢdiril-
məsi barədə tövsiyələr və müəllimin təlim fəaliyyətinin plan-
laĢdırılması.
Təlim qiymətləndirmə hissəsinə aiddir: əsas qiymətləndir-
mə növləri, qiymətləndirmə standartları və qiymətləndirmə
vasitələri.
Azərbaycan təhsil sisteminə 90-cı illərdən baĢlayaraq
yeni―Kurikulum‖ pedaqoji terminalogiya kimi daxil olmuĢ-
dur. Azərbaycan təhsil sistemində ―kurikulum‖ yeni bir
anlayıĢdır və o, təlim prosesi ilə bağlı bütün fəaliyyətlərin
təĢkilini və həyata keçirilməsini əks etdirən konseptual sənəd
kimi baĢa düĢülür. Kurikulum təhsilin məzmunu, təĢkili və
qiymətləndirilməsi ilə bağlı bütün məsələləri özündə əks
etdirir. Kurikulumun əsasını tərtib, tətbiq, qiymətləndirmə
və təhlil təĢkil edir.
Кuriкulum termininin Azərbaycan və rus dillərində
eкvivalenti yохdur, laкin bu söz beynəlхalq təhsil ədəbiy-
yatında geniĢ istifadə оlunur. Оna görə də Azərbaycanın
təhsil iĢçiləri tərəfindən bu terminin Azərbaycan dilində
qəbul edilməsi tövsiyə оlunmuĢdur.
Azərbaycanın təhsil sistemində kurikulum islahatını
zəruri edən bir sıra səbəblər vardır:
Cəmiyyətdə yeni ictimai münasibətlərin yaranması.
Dostları ilə paylaş: |