DərslġK / TƏLƏBƏLƏR ÜÇÜn n. Qreqorġ menkyu

Н. Грегори Менкйу 

 

 

96 

3.  Tələbin  artması  tarazlıq  qiymətinin  2,00  dollardan  2,50  dollara, 

tarazlıq  həcminin  7-dən  10  stəkana  qalxmasına  səbəb  olur  (şəkil  4.9.).  Başqa 

sözlə,  isti  hava  dondurmanın  qiymətinin  və  satılan  əmtəələrin  miqdarının 

artmasına gətirib çıxarır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 4.9. Tələbin artmasının tarazlığa təsiri 

 

Əyrilərin dəyiĢməsi və əyrilər boyunca hərəkəti. Müşahidə etdik ki, 

isti  havalar  dondurmanın  qiymətini  qaldırdığından,  firmaların  təklif  etdikləri 

əmtəələrin  miqdarı  artır,  təklif  əyrisi  isə  dəyişmir.  Bu  halda,  iqtisadçılar 

deyirlər ki, təklifin dəyişməsi deyil, təklifin həcminin artması baş verir. 

«Təklif»  dedikdə,  təklif  əyrisinin  vəziyyəti,  «təklifin  həcmi»  dedikdə 

isə məhsulu təklif edən satıcıların miqdarı başa düşülür. Bu misalda təklif də-

yişmir,  çünki  hava  şəraiti  əmtəənin  hər  mümkün  qiymətində  kompaniyanın 

təklifi  dəyişmək  istəyinə  təsir  etmir.  Əksinə,  isti  hava  hər  bir  mümkün  qiy-

mətdə  istehlakçıların  müəyyən  miqdar  stəkan  dondurma  əldə  etmək  istəyində 

dəyişikliyə  və  deməli,  tələb  əyrisinin  dəyişməsinə  gətirib  çıxarır.  Tələbin  art-

ması  tarazlıq  qiymətinin  artmasına  və  uyğun  olaraq  təklifin  həcminin 

yüksəlməsinə, başqa sözlə, təklif əyrisi boyunca hərəkətinə səbəb olur. 

Ümumiyyətlə,  təklif  əyrisinin  dəyişməsi  təklifin  dəyişməsi,  tələb  əyri-

sinin  dəyişməsi  isə  tələbin  dəyişməsi  adlanır.  Təsbit  olunmuş  təklif  əyrisi 

7

 

1

0

 

Тяклиф 

 

Йени таразлыг 

Илкин

 

таразл

ыг

 

2,50 

$ 

2,0

0 

1 стякан 

дондур- 

манын гиймяти 

1. 

Исти щава шяраити дондурмайа олан 

тялябин артмасына сябяб олмушдур

 

3…   вя сатышын щяжминин артмасы 

 

Д

2 

 

Д

1

 

2

… йцксяк 

гиймят 

нятижясиндя

 

…

 

Дондурма стяканларынын 

мигдары 

0

 

---

Економиксин принсипляри 

 

97 

boyunca  dəyişmə  təklifin  həcminin,  təsbit  olunmuş  tələb  əyrisi  boyunca 

dəyişmə isə tələbin həcminin dəyişməsi adlanır. 

Misal: təklifin dəyiĢməsi. Fərz edək ki, növbəti ildə  yayda zəlzələ bir 

neçə  dondurma  fabrikini  işin  dayandırmasına  səbəb  oldu.  Bu  hadisə  əmtəə 

bazarına necə təsir edir? 

1. Zəlzələ təklif əyrisinə təsir göstərir. Satıcıların miqdarı azalır, bu da 

istehsalın həcmində və hər bir mümkün qiymətdə dondurma təklifində dəyişik-

liyə  gətirib çıxarır.  Zəlzələ ev təsərrüfatlarının  almaq istədikləri dondurmanın 

həcminə təsir göstərmədiyindən, tələb əyrisi dəyişməz qalır. 

2.  Təklif  əyrisi  sola  doğru  dəyişir.  Çünki  hər  bir  mümkün  qiymətdə 

dondurma  təklif  etmək  istəyən  və  buna  qabil  olan  şirkətlərin  ümumi  miqdarı 

azalır. Təklifin azalması təklif əyrisinin S

1

 vəziyyətindən S

2

 vəziyyətinə doğru 

dəyişməsinə səbəb olur. (şəkil 4.10.). 

3.  Təklif  əyrisinin  yerdəyişməsi  dondurmanın  tarazlıq  qiymətinin  2,00 

dollardan  2,50  dollara  qədər  artmasına,  tarazlıq  həcminin  isə  7-dən  4  stəkana 

qədər azalmasına gətirib çıxarır. Zəlzələ nəticəsində dondurmanın qiyməti artır, 

onun satış həcmi azalır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ġəkil 4.10. Təklifin azalmasının tarazlığa təsiri 

Misal:  tələb  və  təklif  eyni  vaxtda  dəyiĢir.  İndi  fərz  edək  ki,  havalar 

çox  istidir  və  eyni  zamanda  zəlzələ  baş  verir.  Bu  hadisələrin  əlaqə-

ləndirilməsini təhlil edərək, yenə üç mərhələyə baxaq. 

1. Biz belə nəticəyə gəlirik ki, tələb və təklif əyriləri yerini dəyişir. İsti 

hava  hər  bir  mümkün  qiymətdə  ev  təsərrüfatlarının  almaq  istədikləri 

dondurmanın  həcmi  dəyişdiyindən  tələb  əyrisinin  dəyişməsinə  gətirib  çıxarır. 

Eyni zamanda, zəlzələ hər bir mümkün qiymətdə firmaların satmaq istədikləri 

dondurmanın miqdarını dəyişdiyindən, təklif əyrisi dəyişir. 

1

. Зялзяля тяклифин ихтисар 

олунмасына эятириб чыхарыр

 

4

 

7

 

Илкин таразлыг 

$2,5

0 

2,0

0 

1 стякан дондур- 

манын гиймяти 

3…   вя сатышын щяжминин азалмасы 

2. даща йцксяк гиймятдя ня 

ифадя олунур… 

С

2 

С

1 

Дондурма стяканларынын 

мигдары 

Тяляб  

0

 

Йени таразлыг 

---

Н. Грегори Менкйу 

 

 

98 

2.  Əvvəlki  təhlilimizdə  olduğu  kimi,  hər  iki  əyri  də  eyni  istiqamətdə 

dəyişir: tələb əyrisi sağa doğru, təklif əyrisi isə sola doğru dəyişir (şəkil 4.11.). 

3.  Tələb  və  təklifin  dəyişməsinin  nisbi  həcmindən  asılı  olaraq, 

hadisələrin  inkişafının  iki  variantı  mümkündür  (şəkil  4.11.),  ancaq  tarazlıq 

qiyməti  hər  iki  halda  artır.  Qrafikdə  dondurmaya  olan  tələb  əhəmiyyətli 

dərəcədə artır, təklif isə nəzərəçarpacaq dərəcədə azalır, dondurmanın tarazlıq 

həcmi  isə  artır  (a).  Əksinə,  qrafikdə  təklif  əhəmiyyətli  dərəcədə  azalır, 

dondurmaya  olan  tələb  isə  az  miqdarda  artır,  tarazlıq  həcmi  azalır  (b). 

Beləliklə,  baş  verən  hadisələr  dondurmanın  qiymətini  müəyyən  qədər  artırır, 

ancaq onun satışının həcminə təsir birmənalı deyildir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 

стякан дондур- 

манын гиймяти 

Тяклифин ящямиййятли 

дяряжядя  азалмасы 

Илкин 

таразлыг 

П

2

 

П

1

 

0

 

Г

2

 

Г

1

 

Д

1

 

Д

2

 

Йени таразлыг

 

Дондурма стяканларынын 

мигдары 

Тялябин ящямиййятли 

дяряжядя артмасы 

С

1

 

С

2

 

а)

 

Г

2

 

Г

1

 

1 стякан дондур- 

манын гиймяти 

Илкин 

таразлыг 

П

2

 

П

1

 

0

 

Д

1

 

Д

2

 

Йени 

таразлыг

 

Дондурма стяканларынын

 

мигдары

 

Тялябин бир аз азалмасы 

С

1

 

С

2

 

б

) 

---