Dinler tarihi ders notları final yahudilik

³⁰
Çıkış 24:12

“RAB Musaya, «Dağa, yanıma gel» dedi, «Burada bekle, halkın öğrenmesi için üzerine yasalarla buyrukları yazdığım taş levhaları sana vereceğim.»”

• 
  Rabbinilik yorum buradaki Taş levhaların on emir, şeriatın Tevrat kitabı ve Mişna olduğunu söyler. Öğretmen lafzı ise Talmud olarak anlaşılır
  

• 
  Sözlü Tora Yahudiliği yok olmaktan kurtarmıştır, zira normalde ma’bed’siz Yahudilik düşünülemez. Rabbanilik ise bunu gerçekleştirdi ve Ma’bedsiz din olarak Yahudiliği aslında yeniden inşa etti. Bu çerçevede Sözlü Tevrat en büyük etkenlerden biri oldu (hala öyle)
  
• 
  Yahudilik Hristiyanlık ve İslam’da olduğu gibi Ortodoksi değil, bir ORTOPRAKSİDİR, yani eyleme yöneliktir
  

Koşer kuralları

• 
  Koşer standartları getirilmiştir. Gıda prodüksiyonunda sistem getirilmiştir
  
• 
  Hem belirli amblemlerle hem de marketlerde bazen özel reyon veya bölümlerle bu standartı sağlamışlardır
  

• 
  Kaşrut: Yahudi şeriatına göre yeme içme kuralları
  
• 
  Koşer kuralların sosyal fonksiyonları olmuştur. Yahudileri Yahudi olmayanlardan ayırmıştır
  

Koşer kuralları:

1. 
   Karada yaşayanlardan geviş getiren ve çift tırnaklı olan hayvanların yenmesi serbest, bu özelliği taşımayanlar ise yasaktır; bunlara ek olarak domuz, tavşan ve deve eti yasaktır.
   
2. 
   Her türlü böcek, sürüngen ve kemirgenin yenilmesi yasaktır.
   
3. 
   Kuşlardan Tevrat'ta ismi geçen 20 kuş dışında kalanların yenilmesi yasaktır.
   
4. 
   Balıklardan pullu ve yüzgeçli olanlar dışında kalanların, kabuklu hayvanların (midye, istiridye) ve ahtapot, kalamar, ıstakoz, karides, kerevit, yengeç, denizkestanesinin yenilmesi yasaktır.
   
5. 
   Yenilmesi yasak olan hayvanlardan çıkan yumurta, süt gibi her türlü ürünün (bal hariç) yenmesi yasaktır. 
   

Kesme usulü:

Kesimi yapacak olan şohet gerekli eğitimi almış olmalı ve keseceği hayvanın anatomisini çok iyi tanımalı ve bu konuda Hahamlıkça verilen diplomaya sahip olmalıdır.

Kesimi yapılacak hayvan iyice incelenmeli, bir hastalığı, sakatlığı olmamalıdır; örneğin bir organı, bacağı vs. eksik olan hayvan kesilmez. Kesilirse mundar olur. Yine duruşundan, yürüyüşünden genel durumundan hasta olduğu anlaşılan hayvan kesilmez. Şohet hayvanı kesmeden önce tepeden tırnağa muayene etmelidir.

Kesimin yapıldığı bıçak hayvanın boğaz çapından daha büyük olmalı, çok keskin olmalı, üzerinde çentik bulunmamalıdır.

Hayvanın şah damarı ve nefes borusu tek bir darbede kesilmelidir; bıçak hayvanın etine gömülmemelidir. En ufak bir duraksama, bir tereddüt hayvanın tamamını mundar hale getirir.

Her kesimden sonra bıçak kontrol edilmeli, üzerinde bir çentik ya da takılmaya neden olacak çöp vs. olmamalıdır.

Hayvan mutlaka Tanrı'nın adı anılarak kesilmelidir.

Kesimi yapan şohet hayvanın içini açar öd kesesinin, karaciğerin ve akciğerin durumunu kontrol eder, işkembeyi açar ve inceler.

Öd kesesi patlamış hayvan mundardır tümüyle kullanılmaz.

Karaciğer ve akciğer zarı incelenir toplu iğnenin başı kadar dahi olsa en ufak bir kist, ur varsa hayvan mundar olur bu hayvanın hiçbir yeri yemek için kullanılamaz, tamamı mundar olur.

Hayvanın işkembesinde çivi, iğne vs. metal yabancı madde çıkarsa hayvan tamamen mundar olur kullanılamaz.

Hayvanın arka butları ayrılır bunların içindeki siyatik siniri tek parça olarak menaker adı verilen bir uzman tarafından çıkartılır menakerlik çok uzun bir eğitim gerektirdiğinden ve her şehirde menaker bulunmadığından çoğu zaman bu butlar Yahudilerce kullanılamaz.

Kesim ayrıca veteriner kontrolünde gerçekleştirilir, ancak veterinerin yenilebilir ifadesine karşılık şohet yenilemeyeceğini ifade ederse bu hayvanın eti dinen mundar kabul edilir. Örneğin hayvanın işkembesinden çıkabilecek ufak bir çivi parçası sağlık bakımından bir sorun oluşturmasa da dinen oluşturur.

Tüm bu işlem basamakları gerçekleştikten sonra etin üzerine KOŞER כשׁר damgası vurulur.

Ritüel temizlik:

• 
  Bir kişinin veya nesnenin dini uygulamalarından geçici olarak menedilmesine ritüel kirlilik denir. Bundan temizlenmeye ise ritüel temizlik denir
  
• 
  Cüzzam’dan kurtulmak, cinsel münasebet, genital akıntının her türlüsü, kadın halleri ve doğum sonrası akıntıları ritüel kirliliktir
  

Gusül: TEVİLA (bütün bedenin MİKVE’ye sokulması

• 
  Cinsel temastan sonra …
  
• 
  Adetten 1 hafta sonra …
  
• 
  Ölü yıkamadan sonra…
  
• 
  Dine yeni girenler…
  
• 
  Bütün bayramların arefe gününde…
  

… Gusül gerekir

Şabat:

• 
  Tevratta geçen yaratılış kıssasının yeniden canlandırılmasıdır
  
• 
  Tanrı yeryüzünü 6 günde yaratıp 7. Gün şabat günü istirahat etmiştir
  
• 
  Şabatta 39 yasak var
  
• 
  Hiçbir şekilde önceden olmayan bir şeyi icat etmek (kalemle yazmak gibi) veya olan bir şeyi yok etmek (silgi ile silmek) yasaktır
  
• 
  Yedinci güne gelindiğinde Tanrı yapmakta olduğu işi bitirdi. Yaptığı işten o gün dinlendi. (Yaratılış)
  
• 
  Size Şabat Günü`nü verdim. Bunun için altıncı gün size iki günlük ekmek veriyorum. Yedinci gün herkes neredeyse orada kalsın, dışarı çıkmasın.
  
• 
  gün ekmek toplayacaksınız, ama yedinci gün olan Şabat Günü ekmek bulunmayacak.
  
• 
  Şabat Günü çalışan herkes kesinlikle öldürülmelidir.
  
• 
  Şabat Günü konutlarınızda ateş yakmayacaksınız
  
• 
  Altı gün çalışılacak; ama yedinci gün RAB`be adanmış Şabat’tır, dinlenme günüdür. Şabat Günü çalışan herkes kesinlikle öldürülmelidir. (Exodus)
  
• 
  Temiz sayılan adam, üçüncü ve yedinci gün kirli sayılanın üzerine suyu serpecek. Yedinci gün onu arındıracak. Arınan kişi giysilerini yıkayacak, yıkanacak ve akşam temiz sayılacak.
  

Yahudi Kutsal Takvim:

• 
  Aylar itibariyle kamerî, yıllar itibariyle Güneş esaslı (Lunisolar) bir takvimdir.
  
• 
  Bayramları sabit tutabilmek için kameri aya ilaveler yaparlar
  

İbrâni ayları, kamerî aylardır. Ayın hareketlerine göre düzenlenmiştir ve her biri 29 veya 30 gün sürer. Her ay, Yeni Ay'ın (Molad) ilk görünüşüyle başlar ve bir sonraki yeni Ay'ın görünüşüne kadar geçen süreyi kapsar. Güneş takviminde 12 ay olarak hesaplanan bir yıl, kamerî esaslı takvimde 12,4 ay olarak hesaplanır. Bu farkın kapatılması için İbrânî takvimine belli aralıklarla bir ay ilâve edilir.^[1][3] Artık Ay olan Adar II her 19 yılda 7 kere eklenir. Her 19 yılın 12'sinde 12 ay varken 3., 6., 8., 11., 14., 17. ve 19. yıllara Adar II ilave edilir.

İbrani takviminde aylar şöyle sıralanır:

1. 
   Tişri (resmi açıdan ilk ay)
   
2. 
   Heşvan
   
3. 
   Kislev
   
4. 
   Tevet
   
5. 
   Şevat
   
6. 
   Adar
   
   1. 
      VeAdar (Artık ay)
      
7. 
   Nisan (dini açıdan ilk ay)
   
8. 
   İyar
   
9. 
   Sivan
   
10. 
    Tamuz
    
11. 
    Av
    
12. 
    İlul
    

1^ Değer kabulü ve ön yargıdan uzak

2^ İncilde Hz. Muhammed’e işaret vardır ama Hıristiyanlar bunu gizlemiştir der

3^ Yahudilere karşı argümanlar

4^{ 24} Böylece Yakup arkada yalnız kaldı. Bir adam gün ağarıncaya kadar onunla güreşti. ²⁵ Yakup'u yenemeyeceğini anlayınca, onun uyluk kemiğinin başına çarptı. Öyle ki, güreşirken Yakup'un uyluk kemiği çıktı. ²⁶ Adam, “Bırak beni, gün ağarıyor” dedi.

Yakup, “Beni kutsamadıkça seni bırakmam” diye yanıtladı.

²⁷ Adam, “Adın ne?” diye sordu.

“Yakup.”

²⁸ Adam, “Artık sana Yakup değil, İsrail^[a] denecek” dedi, “Çünkü Tanrı'yla, insanlarla güreşip yendin.”

²⁹ Yakup, “Lütfen adını söyler misin?” diye sordu.

Ama adam, “Neden adımı soruyorsun?” dedi. Sonra Yakup'u kutsadı.

³⁰ Yakup, “Tanrı'yla yüzyüze görüştüm, ama canım bağışlandı” diyerek oraya Peniel^[b] adını verdi.

5^ 4. Asırda Büyük İskender doğuyu fethediyor ve hellen kültürünü yayıyor. İşte Kitab-ı Mukaddesin grekçeye tercümeside, SEPTAGUİNTUA’da GALUT kelimesinin karşılığında DİASPORA kelimesi kullanılır

6^ Sünnet: Antlaşma Simgesi

1 Avram doksan dokuz yaşındayken RAB ona görünerek, “Ben Her Şeye Gücü Yeten Tanrı'yım” dedi, “Benim yolumda yürü, kusursuz ol.

2 Seninle yaptığım antlaşmayı sürdürecek, soyunu alabildiğine çoğaltacağım.”

3 Avram yüzüstü yere kapandı. Tanrı,

4 “Seninle yaptığım antlaşma şudur:” dedi, “Birçok ulusun babası olacaksın.

5 Artık adın Avram değil, İbrahim olacak. çünkü seni birçok ulusun babası yapacağım.

6 Seni çok verimli kılacağım. Soyundan uluslar doğacak, krallar çıkacak.

7 Antlaşmamı seninle ve soyunla kuşaklar boyunca, sonsuza dek sürdüreceğim. Senin ve senden sonra soyunun Tanrısı olacağım.

8 Bir yabancı olarak yaşadığın toprakları, bütün Kenan ülkesini sonsuza dek mülkünüz olmak üzere sana ve soyuna vereceğim. Onların Tanrısı olacağım.”

9 Tanrı İbrahim'e, “Sen ve soyun kuşaklar boyu antlaşmama bağlı kalmalısınız” dedi,

10 “Seninle ve soyunla yaptığım antlaşmanın koşulu şudur: Aranızdaki erkeklerin hepsi sünnet edilecek.

11 Sünnet olmalısınız, sünnet aramızdaki antlaşmanın belirtisi olacak.

12 Evinizde doğmuş ya da soyunuzdan olmayan herhangi bir yabancıdan satın alınmış köleler de içinde olmak üzere sekiz günlük her erkek çocuk sünnet edilecek. Gelecek kuşaklarınız boyunca sürecek bu.

13 Evinizde doğan ya da satın aldığınız her çocuk kesinlikle sünnet edilecek. Bedeninizdeki bu belirti sonsuza dek sürecek antlaşmamın simgesi olacak.

14 Sünnet edilmemiş her erkek halkının arasından atılacaktır, çünkü antlaşmamı bozmuş demektir.”

15 Tanrı İbrahim'e, “Karın Saray'a gelince, ona artık Saray demeyeceksin” dedi, “Bundan böyle onun adı Sara olacak.

16 Onu kutsayacağım; ondan sana bir oğul vereceğim. Onu kutsayacağım ve ulusların anası olacak. Halkların kralları onun soyundan çıkacak.”

17 İbrahim yüzüstü yere kapandı ve güldü. İçinden, “Yüz yaşında bir adam çocuk sahibi olabilir mi?” dedi, “Doksan yaşındaki Sara doğurabilir mi?”

18 Sonra Tanrı'ya, “Keşke İsmail'i mirasçım kabul etseydin!” dedi.

19 Tanrı, “Hayır. Ama karın Sara sana bir oğul doğuracak, adını İshak koyacaksın” dedi, “Onunla ve soyuyla antlaşmamı sonsuza dek sürdüreceğim.

20 İsmail'e gelince, seni işittim. Onu kutsayacağım; onu verimli kılacak, soyunu alabildiğine çoğaltacağım. On iki beyin babası olacak. Soyunu büyük bir ulus yapacağım.

21 Ancak antlaşmamı, gelecek yıl bu zaman Sara'nın doğuracağı oğlun İshak'la sürdüreceğim.”

22 Tanrı İbrahim'le konuşmasını bitirince ondan ayrılıp yukarıya çekildi.

23 İbrahim evindeki bütün erkekleri - oğlu İsmail'i, evinde doğanların ve satın aldığı uşakların hepsini - Tanrı'nın kendisine buyurduğu gibi aynı gün sünnet ettirdi.

24 İbrahim sünnet olduğunda doksan dokuz yaşındaydı.

25 Oğlu İsmail on üç yaşında sünnet oldu.

26 İbrahim oğlu İsmail'le aynı gün sünnet edildi.

27 İbrahim'in evindeki bütün erkekler - evinde doğanlar ve yabancılardan satın alınanlar - onunla birlikte sünnet oldu.

7^ Yakup, bütün ailesini -oğullarını, kızlarını, torunlarını-

hayvanlarını ve Kenan ülkesinde kazandığı malları yanına alarak Mısır'a gitti.

İsrail'in Mısır'a giden oğullarının -Yakup'la oğullarının- adları şunlardır: Yakup'un ilk oğlu Ruben.

Ruben'in oğulları: Hanok, Pallu, Hesron, Karmi.

Şimon'un oğulları: Yemuel, Yamin, Ohat, Yakin, Sohar ve Kenanlı bir kadının oğlu Şaul.

Levi'nin oğulları: Gerşon, Kehat, Merari.

Yahuda'nın oğulları: Er, Onan, Şela, Peres, Zerah. Ancak Er'le Onan Kenan ülkesinde ölmüştü. Peres'in oğulları: Hesron, Hamul.

İssakar'ın oğulları: Tola, Puvva, Yov, Şimron.

Zevulun'un oğulları: Seret, Elon, Yahleel.

Bunlar Lea'nın Yakup'a doğurduğu oğullardır. Lea onları ve kızı Dina'yı Paddan-Aram'da doğurmuştu. Yakup'un bu oğullarıyla kızları toplam otuz üç kişiydi.

Gad'ın oğulları: Sifyon, Hagi, Şuni, Esbon, Eri, Arodi, Areli.

Aşer'in çocukları: Yimna, Yişva, Yişvi, Beria; kızkardeşleri Serah. Beria'nın oğulları: Hever, Malkiel.

Bunlar Lavan'ın kızı Lea'ya verdiği Zilpa'nın Yakup'a doğurduğu çocuklardır. Toplam on altı kişiydiler.

Yakup'un karısı Rahel'in oğulları: Yusuf, Benyamin.

Yusuf'un Mısır'da On Kenti kâhini Potifera'nın kızı Asenat'tan Manaşşe ve Efrayim adında iki oğlu oldu.

Benyamin'in oğulları: Bala, Beker, Aşbel, Gera, Naaman, Ehi, Roş, Muppim, Huppim, Ard.

Bunlar Rahel'in Yakup'a doğurduğu çocuklardır. Toplam on dört kişiydiler.

Dan'ın oğlu: Huşim.

Naftali'nin oğulları: Yahseel, Guni, Yeser, Şillem.

Bunlar Lavan'ın, kızı Rahel'e verdiği Bilha'nın Yakup'a doğurduğu çocuklardır. Toplam yedi kişiydiler.

Oğullarının karıları dışında Yakup'un soyundan gelen ve onunla birlikte Mısır'a gidenler toplam altmış altı kişiydi. Bunların hepsi Yakup'tan olmuştu.

Yusuf'un Mısır'da doğan iki oğluyla birlikte Mısır'a göçen Yakup ailesi toplam yetmiş kişiydi.

Yakup Goşen yolunu göstermesi için Yahuda'yı önden Yusuf'a gönderdi. Onlar Goşen'e varınca,

Yusuf arabasını hazırlayıp babası İsrail'i karşılamak üzere Goşen'e gitti. Babasını görür görmez boynuna sarılıp uzun uzun ağladı.

8^ Adem soyunun öyküsü: Tanrı insanı yarattığında onu kendine benzer kıldı.

Onları erkek ve dişi olarak yarattı ve kutsadı. Yaratıldıkları gün onlara "İnsan" adını verdi.

Adem 130 yaşındayken kendi suretinde, kendisine benzer bir oğlu oldu. Ona Şit adını verdi.

Şit'in doğumundan sonra Adem 800 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Adem toplam 930 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Şit 105 yaşındayken oğlu Enoş doğdu.

Enoş'un doğumundan sonra Şit 807 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Şit toplam 912 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Enoş 90 yaşındayken oğlu Kenan doğdu.

Kenan'ın doğumundan sonra Enoş 815 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Enoş toplam 905 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Kenan 70 yaşındayken oğlu Mahalalel doğdu.

Mahalalel'in doğumundan sonra Kenan 840 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Kenan toplam 910 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Mahalalel 65 yaşındayken oğlu Yeret doğdu.

Yeret'in doğumundan sonra Mahalalel 830 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Mahalalel toplam 895 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Yeret 162 yaşındayken oğlu Hanok doğdu.

Hanok'un doğumundan sonra Yeret 800 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Yeret toplam 962 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Hanok 65 yaşındayken oğlu Metuşelah doğdu.

Metuşelah'ın doğumundan sonra Hanok 300 yıl Tanrı yolunda yürüdü. Başka oğulları, kızları oldu.

Hanok toplam 365 yıl yaşadı.

Tanrı yolunda yürüdü, sonra ortadan kayboldu; çünkü Tanrı onu yanına almıştı.

Metuşelah 187 yaşındayken oğlu Lemek doğdu.

Lemek'in doğumundan sonra Metuşelah 782 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Metuşelah toplam 969 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Lemek 182 yaşındayken bir oğlu oldu.

"RAB'bin lanetlediği bu toprak yüzünden çektiğimiz eziyeti, harcadığımız emeği bu çocuk hafifletip bizi rahatlatacak" diyerek çocuğa Nuh adını verdi.

Nuh'un doğumundan sonra Lemek 595 yıl daha yaşadı. Başka oğulları, kızları oldu.

Lemek toplam 777 yıl yaşadıktan sonra öldü.

Nuh 500 yıl yaşadıktan sonra Sam, Ham, Yafet adlı oğulları doğdu.

9^ Kur’an’da da buna benzer bi şey zikredilir. إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا Doğrusu Biz, sorumluluğu (emaneti) göklere, yere, dağlara sunmuşuzdur da onlar bunu yüklenmekten çekinmişler ve ondan korkup titremişlerdir; onu insan yüklendi. Doğrusu o çok zalim ve çok cahildir. (kabulüne rağmen emanete hıyanet etmektedir)

10^ Jehuda ben Samuel ha-Levi (arabisch ‏‎ Abu 'l-Hasan ibn Alawi; * um 1075 in Tudela; † 1141) war ein Philosoph und der bedeutendste sephardische Dichter des Mittelalters

11^(1) Puta tapmamak(2)Tanrı’nın ismini mübarek kılmak bu isimle lanet etmemek(3)Cinayet işlememek(4)Cinsel ahlaksızlık yapmamak(5)Hırsızlık etmemek(6)Adil bir yargı sistemi oluşturmak ve uyulmasını sağlamak.;7Canlı bir hayvanın etini kopartıp yememek.

12^ Tanrı şöyle konuştu:

"Seni Mısır'dan, köle olduğun ülkeden çıkaran Tanrın RAB benim.

"Benden başka tanrın olmayacak.

"Kendine yukarıda gökyüzünde, aşağıda yeryüzünde ya da yer altındaki sularda yaşayan herhangi bir canlıya benzer put yapmayacaksın.

Putların önünde eğilmeyecek, onlara tapmayacaksın. Çünkü ben, Tanrın RAB, kıskanç bir Tanrı'yım. Benden nefret edenin babasının işlediği suçun hesabını çocuklarından, üçüncü, dördüncü kuşaklardan sorarım.

Ama beni seven, buyruklarıma uyan binlerce kuşağa sevgi gösteririm.

"Tanrın RAB'bin adını boş yere ağzına almayacaksın. Çünkü RAB, adını boş yere ağzına alanları cezasız bırakmayacaktır.

"Şabat Günü'nü kutsal sayarak anımsa.

Altı gün çalışacak, bütün işlerini yapacaksın.

Ama yedinci gün bana, Tanrın RAB'be Şabat Günü olarak adanmıştır. O gün sen, oğlun, kızın, erkek ve kadın kölen, hayvanların, aranızdaki yabancılar dahil, hiçbir iş yapmayacaksınız.

Çünkü ben, RAB yeri göğü, denizi ve bütün canlıları altı günde yarattım, yedinci gün dinlendim. Bu yüzden Şabat Günü'nü kutsadım ve kutsal bir gün olarak belirledim.

"Annene babana saygı göster. Öyle ki, Tanrın RAB'bin sana vereceği ülkede ömrün uzun olsun.

"Adam öldürmeyeceksin.

"Zina etmeyeceksin.

"Çalmayacaksın.

"Komşuna karşı yalan yere tanıklık etmeyeceksin.

"Komşunun evine, karısına, erkek ve kadın kölesine, öküzüne, eşeğine, hiçbir şeyine göz dikmeyeceksin."

Halk gök gürlemelerini, boru sesini duyup şimşekleri ve dağın başındaki dumanı görünce korkudan titremeye başladı. Uzakta durarak

Musa'ya, "Bizimle sen konuş, dinleyelim" dediler, "Ama Tanrı konuşmasın, yoksa ölürüz."

Musa, "Korkmayın!" diye karşılık verdi, "Tanrı sizi denemek için geldi; Tanrı korkusu üzerinizde olsun, günah işlemeyesiniz diye."

Musa Tanrı'nın içinde bulunduğu koyu karanlığa yaklaşırken halk uzakta durdu.

RAB Musa'ya şöyle dedi: "İsrailliler'e de ki, 'Göklerden sizinle konuştuğumu gördünüz.

Benim yanımsıra başka ilahlar yapmayacaksınız, altın ya da gümüş ilahlar dökmeyeceksiniz.

Benim için toprak bir sunak yapacaksınız. Yakmalık ve esenlik sunularınızı, davarlarınızı, sığırlarınızı onun üzerinde sunacaksınız. Adımı anımsattığım her yere gelip sizi kutsayacağım.

Eğer bana taş sunak yaparsanız, yontma taş kullanmayın. Çünkü kullanacağınız alet sunağın kutsallığını bozar.

Sunağımın üzerine basamakla çıkmayacaksınız. Çünkü çıplak yeriniz görünebilir.'"

13^

14^ M.S 66 yılında isyan başlamıştır. İsyanın nedeni ise Roma’nın Judea valisinin rüşvetçiliği, Yahudilerden yüksek vergi alması ve haksız yönetimidir. Yahudilerin Romalılara artık vergi vermek istememesi üzerine Judea valisi askerleriyle Yahudilerinin o zamanki en kutsal tapınağına saldırmıştır. Fakat Romalılar Judealılar tarafından püskürtülmüşlerdir.

Bu olaydan yaklaşık 6 ay sonra 30.000 kişilik Roma ordusu isyanı bastırmak için gönderilmiştir. Fakat Roma ordusu isyancılar tarafından katledilecektir. Bu olay tarihe Beth Horon katliamı olarak geçecektir.  Bunun üzerine imparator Neron‘nun saraydan kovduğu General Vespasian isyanı  bastırmak için görevlendirilmiştir.

Titus Kudüs etrafına duvar örülmesi emrini verdi. Bu duvar üç günde yapıldı ve yaklaşık 1.5 metre yüksekliğe ve 13 hisara sahipti. Bu Roma askeri mühendisliğinin kaydedeğer en büyük başarısıydı. Amaç isyancıları aç bırakarak Kudüs’ü ele geçirmekti. Bunda da başarılı olacaklardı. Sonraki üç ay boyunca insanlar açlıktan ölmeye başladı. Fakat buna rağmen isyancılar teslim olmayı kabul etmedi. Fakat isyancıların kuşatma kulelerine saldırmak için kazdıkları tünellerin çökmesinden dolayı kuşatma kırıldı. Romalılar şehre girdiler ve binlerce insan katledildi. İsyancıların başı olan Yahya ömür boyu hapsedildi. Yahudilerin kutsal tapınağı ise yakıldı. Yahudiler bu isyanın bedelini çok ağır kayıplarla ve kaybederek ödediler. Romalılara teslim olmak istemeyen Masada'daki 960 Yahudi intihar etmiştir. İnanca göre, sarp tepelere kurulu masada kalesi içerisinde gizlenen Yahudiler, kurtuluş ümitlerinin tükendiği anda, aralarından silah kullanmayı bilen 10 kişiyi, kendilerini öldürmeleri için görevlendirirler. Kural gereği bu 10 kişi, diğer 950 kişiyi öldürdükten sonra, birbirlerini de öldürerek kimse hayatta kalmaksızın toplu intihar gerçekleştirilecektir. Toplu intihardan sadece 2 kadın ve 5 çocuk hayatta kalmıştır. Hikayenin tarihsel arkaplanında da, hayatta kalan bu kişilerin aktarımları rol oynamıştır. Dünden bugüne, Yahudi direnişinin imgelerinden biri olan olaydan, Talmud'da bahsedilmez.

15^ Erzväter oder Patriarchen bezeichnet die drei Ahnväter der Israeliten im 1. Buch Mose (Genesis). Die Vorsilbe „Erz-“ kommt vom griechischen arch(e): „Erster-, Höchster-“.[1] In der neueren Bibelforschung werden die Erzväter zusammen mit ihren Frauen Erzeltern genannt, die vier Frauen Erzmütter:[2]

Abraham und Sarah,

ihr Sohn Isaak und seine Frau Rebekka,

deren Sohn Jakob und seine Frauen Lea und Rachel.

Ihre Geschichten werden in der Genesis ab dem 12. Kapitel wiedergegeben in der „Erzelternerzählung“ (traditionell als Vätergeschichte bezeichnet)