Dipartimento iura sezione storia del diritto

137

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

liceret  eos  diebus  decem  [pr]oximis  quibus  senatus  consultum  factum 

esset ad aerarium deferrent;  quique ita delati essent, iis praetores aera-

rii mercedem cibaria quanta praefecti frumento dando dare deferreque 

solent annua darent et adtribuerent; isque eas pecunias sine fraude sua 

capere liceret. 4. Utique tabulas chartas ceteraque quae eius curationis 

causa opus essent iis curatoribus {praebenda} Q. aelius paulus Fabius cos. 

ambo [alte]rve si is videbitur [adhi]bitis praetor[ibus] qui aerario 101. 

praesint,  ea  praebenda  locent.  itemque  cum  viarum  curatoresque  fru-

mentique parte quarta anni publico fungerentur ministerio, ut curatores 

quarum iudiciis vacent privatis publicisque. 

100.1 Quod Q. α: Quodq(ue) C (et sic saepius: hic semel moneo).    paulus 

Pighius (p. iam α): pullus C.  cos.] consul C.  ornandis Bergk: ordinandis C. i. Jo-

cundus: e. C.  eius α: ius C. scribas {et} librarios Mommsen.   2 agerent α age¯t (aut 

ageret aut agent explicari potest) C  Brissonius.  3 proximis α: [c. 2 litt.]oximis 

C.   consulto C.  deferrent Pithoeus: deferenti C.  delati α: dilati C. pretores α: pre-

toria C. mercedem Casaubon: mercede C: mercedes Brissonius.  prefecti frumento 

C: prefectis frumenti Bergk.  capere Pithoeus: facere C. 4. {praebenda} Bücheler 

(‘praeeunte Casaubono qui alterum praebenda delevit’): opus esset … praeberi … ea 

praebenda Brissonius: op. esset … praeberi, ea … {ea} praebenda Dederich. aelius] 

elius α: eius C.    consul C. alterve α: [c. 4 litt.]rve C. adibiti pretoribus α: [c. 5 

litt.]bitis pretor[c. 6 litt.] C. ea Brissonius: et C: voc. deleri iussit Casaubon.  101.1 

viarum curatoresq(ue) frumentiq(ue) C: u. cur. {que} frumentique Polenus: u. cu-

ratores  frumenti qua parte {quarta} anni Hirschfeld.    fungerentur 

scripsi: fungebantur C: fungantur Dederich. ut C: ea et Hirschfeld.   aquarum α: 

quarum C: vacarent: Amatucci, Grimal: vacent C.

trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio massi-

mo, in relazione ai privilegi da attribuire a coloro che sono stati nominati 

commissari delle acque pubbliche da cesare augusto col consenso del 

senato, hanno chiesto il parere del senato sulle misure da adottare, sul 

punto così è stato disposto. Quest’ordine ha disposto che coloro che pre-

siedono all’amministrazione delle acque pubbliche, quando, per l’esple-

tamento del loro incarico, si trovano fuori città, abbiano ciascuno due 

littori, tre servi pubblici, un architetto, uno scriba e un segretario, tanti 

subalterni  e pubblici banditori quanti ne hanno gli incaricati della di-

stribuzione del frumento alla plebe. invece, quando, per lo stesso motivo, 

---

138

L. m

aGanzani

, Senatusconsulta de aquis e lex Quinctia de aquaeductibus

[pp. 135-151]

svolgono qualche incarico in città, abbiano tutti gli altri subalterni ad 

eccezione dei littori. che, entro dieci giorni dalla presente delibera, siano 

registrati nell’erario i subalterni di cui, in base a questo senatoconsulto, i 

curatores aquarum potranno servirsi; che, a chi sia così registrato, i pretori 

dell’erario  diano  e  attribuiscano  come  mercede  un’indennità  annua  di 

vitto pari a quella che di norma danno ed attribuiscono i prefetti incari-

cati della distribuzione del grano; e costui possa ricevere tale denaro senza 

frode. che i consoli Quinto elio e paolo Fabio, insieme o singolarmente 

se gli parrà opportuno, previa consultazione dei pretori che presiedono 

all’erario, lochino la fornitura delle tavolette, dei fogli e di tutto ciò che 

bisogna sia fornito a questi curatori per l’espletamento del loro incarico. 

allo stesso modo,  che i curatori delle acque attendano ai processi pub-

blici e privati nello stesso quadrimestre in cui i curatori delle vie e del 

frumento ricoprono la pubblica funzione.       

104:  aelius tubero paulus Fabius maximus cos. v(erba) 

f(ecerunt) de numero publicorum salientium qui in urbe essent intra-

que  aedificia  urbi  coniuncta,  quos  m.  agrippa  fecisset,  q(uid)  f(ieri) 

p(laceret), d(e) e(a) r(e) i(ta) c(ensuerunt). neque augeri placere neque 

minui  publicorum salientium quos nunc esse retulerunt ii 

quibus negotium a senatu est imperatum ut inspicerent aquas publicas 

inirentque numerum salientium publicorum. itemque placere curato-

res aquarum, quos {s. c.} caesar augustus ex senatus auctoritate no-

minavit, dare operam uti salientes publici quam adsiduissime interdiu 

et noctu aquam in usum populi funderent.

103.5- 104.1 haec –aelius Dederich: hec quoque verba sunt elius C: Quod Q. 

iam addiderant Brissonius et Opsopoeus, quod in quoque latere primus vidit Dede-

rich. 104 1. consul C.  Jocundus. nunc  esse prop. Bücheler.  2. 

s.c. suspectum poleno del. schultz. publici α: -cis C. 

trad. it.: poiché i consoli Quinto elio tuberone e paolo Fabio mas-

simo, in relazione al numero delle fontane pubbliche che si trovano in 

città  e  all’interno  degli  edifici  collegati  alla  città,  che  m.  agrippa  ha 

istallato, hanno chiesto il parere del senato sulle misure da prendere, sul 

punto così è stato disposto. si è deciso di non aumentare né diminuire 

---