Doğu’ya Yolculuk 15

---

Doğu’ya Yolculuk - 15. Yüzyılda Kıpçak Bozkırı, İran ve Doğu
Anadolu’ya Seyahat
Venedikli Giosafat Barbaro
Tarihi bir seyahatname okurken, ki bu seyahatler şu anda üzerinde yaşadığı topraklarda
gerçekleşiyorsa gayri ihtiyari içinde tanıdık nüveler bulmaya, bildik yerler görmeye çalışıyor
insan. 15. yüzyılda Doğu seyahatlerini gerçekleştirmiş bu Venedikli seyyah da bahsettiği
şehirler, adetler, yerler ve insanlarla o dönemin kısa ama canlı bir panoramasını sunuyor
okuyucusuna. Eser, müellifin gittiği yerlere gidecek tüccar/elçi/casus olarak seyahat edecek
hemşehrilerine yol gösterme amacıyla yazılmış olsa da yüzyıllar sonra bile o dönemin
tanıklığını yapması bakımından etkileyici.
Bu noktada çeviride tespit edilen edilen yer adlarının günümüz haliyle ve yazarın yazdığı
şekilde verilmesini değerli buldum. Çünkü muhtemelen yazılı olarak görmediği, söylenişini
duyduğu yer adlarını müellifin anladığı şekilde görmek aydınlatıcı.
Seyahatlerini iki kısımda derliyor Venedikli Barbaro. İlk yarısında Kıpçak Bozkırlarına,
Karadeniz’in kuzeyindeki topraklara seyahatini gerçekleştiriyor. Diğer kısmında ise Kıbrıs
üzerinden Osmanlı Devleti’nin de o dönemki düşmanı olan Akkoyunlu Hükümdarı Uzun
Hasan’ın sarayına konuk oluyor, İran coğrafyası ve Doğu Anadolu’yu arşınlıyor. Bu süreçte
gördüğü ilginç adetleri, saray adetlerini ve bazı önemli yapıları da not ediyor. Başına gelen
ilginç olaylar ve karşılaştığı ilginç kişileri de aktarıyor. Hasta haliyle yatarken hastanede
karşılaştığı ve ona dünyadaki yabancılığını vurgulayan üstü çıplak geyik derisi kuşanmış
adamın bir Kalenderi dervişi olduğunu düşünmek, Adana şehrinde üzerinden geçtiği taş
köprüden kendimin de geçmiş olabileceğinin hayalini kurmak ve tanık olduğu bir ağaca çaput
bağlama geleneğinin hala devam ediyor olmasını fark etmek heyecan vericiydi.
Aynı zamanda 15. yüzyılda yaşamış bu Venediklinin dünyaya bakışını, karşılaştığı devrinin
insanlarının durumlara, adetlere ve olaylara bakışını anlatması bakımından da değerli bir
kaynak bu seyahatname. Günümüz penceresinden sorunlu veya tartışmalı görülen
hassasiyetlerin bu insanlarda olmadığının farkına varmak da önemli. Hediye olarak köle
alınıp verildiği, Uzun Hasan’ın sarayındaki Antik dönem heykellerini koruyup bunları
Barbaro’ya gösterip fikrini soracak bir ilgiye sahip olması gibi örnekler bu devrin insanları
konusunda farklı bir bakış sunması bakımından oldukça ufuk açıcı.
Kitaptan Alıntılar
… çok büyük bir şehir olan Adana’da (Adena) bulunan kırk adımlık basamağı olan bir taş
köprüden geçtik (s. 64).
Bir gün hastanede kalırken yaklaşık otuz yaşlarında, çıplak, önünü kahverengi geyik dersiyile
kapatmış bir adam geldi. Bir dua kitabı çıkarıp bizim dua ederken takındığımız üsluba

---

benzer, gönül okşayıcı bir şekilde ve samimiyetle okumaya başladı. Kısa süre sonra bana
yaklaşıp kim olduğumu sordu ve ben de yabancı olduğumu söyledim. Dedi ki: “Ben hala bu
dünyaya yabancıyım ve hepimiz öyleyiz. Bu yüzden dünya işlerinden elimi eteğimi çektim,
mütevazı bir şekilde yaşamayı tercih ettim.” “Benim nasıl çıplak olduğumu görüyorsun,
dünyada sevdiğim hiçbir şeyi bulamadım, bunun için her şeyi terk etmeye karar verdim.”
dedi (s. 66).
İnsanların ve hayvanların sergilenmesi şu şekildedir: Çok geniş bir kırsal alana da askerlerin
bazıları silahlı, bazıları silahsız otuz millik bir alanı kapladılar. Hepsi sabahtan gece on ikiye
kadar kaldılar. Daha sonra çıkarmak ve saymakla memur olan bir kişi gelir. O kişi genellikle
atları işaretler, atların ve insanların adlarını kaydeder, sadece liderlerini çağırırlar. Liderleri
kim olduklarını ve akıncılarının sayılarını o görevliye sorar (s. 79).
Burada gördüm ki bir çalının ucuna, kumaşlar bağladılar. Halkın inancına göre hasta olan
kişinin ateşini düşürmek için bunu yapıyorlar (s. 84).
Fındık ağaçları çok fazla olup ormanları Puglia’nın fındıklarına benzer ve başka birçok çeşit
meyveyle doludur (s. 95).