İllıam Əliyev
AZƏRBAYCANLILARIN SOYQIRIMI
Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı uzun
illər apardıqları ardıcıl etnik təmizləmə və təca-
vüzkar siyasətləri nəticəsində minlərlə azərbay-
canlı soyqırıma məruz qalmış, şikəst olmuş,
elindən-obasından didərgin düşmüşdür. Azər-
baycanın XIX-XX əsrlərdə baş verən bütünn fa-
ciələri torpaqlarının işğalı ilə müşayiət olunmuş-
dur. Ermənilərin azərbaycanlılara qarş düşünül-
müş, planlı surətdə həyata keçirdikləri soyqırım
siyasətləri dövrün ayrı-ayrı mərhələlərini təşkil
edilmişdir. 1813-1828-ci illər Rusiya ilə İran
arasında gedən iki müharibənin sonunda im-
zalanmış Gülüstan (12 okytabr 1813-cu il) və
Türkmənçay (10 fevral 1828-ci il) müqavilələri
Azərbaycan xalqının tarixində faciəvi rol oy-
188
Qafqazda inıperiyalar və enıtnniforiıı Azərbaycan əraziforinə köçiiriilməsi
namış və Azərbaycanın parçalanmasina gətirib
çıxarmişdır. Azərbaycanınn şimalı Rusiyanın,
cənubi isə İranın idarəçiliyinə keçmişdir.
1918-1920-ci illər birinci Dünya müharibəsin-
dən sonra Rusiyada yaranmış vəziyyətdən is-
tifa d ə edən ermənilər öz istəklərinə bolşevizm
bayrağı altında nail olmağa cəhd etdilər. Bakı
Sovetinin əksinqilabi elementlərlə mübarizə
şüarı 1918-ci ilin əvvəllərindən başlayaraq bü-
tü n Bakı quberniyasında yaşayan azərbaycan-
lıların çıxarilmasi məqsədlərini güdən cinayətkar
planın reallaşmasina hesablanmışdır.
1918-ci
ilin mart-aprel aylarında isə ermənilərin azər-
baycanlılara qarşı törətdikləri qanli hadisələr
zirvə nöqtəsinə çatmışdır. Ermənilər tərəfindən
onlarla məktəb, xəstəxana, məscidlər və digər
tikililər dağıdılır. Azərbaycanlıların soyqırımı xu-
susi qəddarlıqla Bakı, Şamaxı, Quba, Qarabağ,
Zəngəzur, Naxçivan, Lənkəran və Azərbay-
canın digər ərazilərində həyata keçirilir. Bu tor-
paqlarda kütləvi qaydada dinc əhali qırılmış,
kəndlər yandırılmış, milli mədəniyyət abidələri
məhv edilmişdir.
1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı, Şa-
maxı, Quba- Muğan və Lənkəranda ermənilər
70 mindən çox azərbaycanlını qətlə yetirmiş, 10
minlərlə insanı öz torpaqlarindan qovmuşlar.
İliıa m Əliyev
Tarixə nəzər salanda görərik ki, bəzən
böyük dövlətlər müharibə ocaqlarının yaranma-
sında ermənilərdən istifadə ediblər. Ruslar əsr-
lər öncə bölgədə erməni dövlətinin qurulmasına
səylər və yardımlar göstərmişlər. 19 may 1783-
cü ildə Knyaz G.A. Potyomkin II Katerinaya
yazdığı məktubda deyilir: "Fürsət tapan kimi Qa-
rabağı ermənilərin idarəsinə vermək və beləcə
Asiyada bir Xristian dövləti qurmaq lazımdır".
Məhz “Asala”, “Daşnaksütyun” kimi terrorçu təş-
kilatları da Türkiyə və Azərbaycana qarşı düş-
mən mövqedə olan dövlətlərin xeyir-duası ilə
yaradılıb. 20-ci əsrin əvvəllərində azərbaycan-
lıların ermənilər tərəfindən kütləvi soyqırıma mə-
ruz qalması da rusların, fransızların, ingilislərin
yardımı ilə həyata keçirilib.
Tarixi sənədlər subut edir ki, xarici hərbi-
siyasi dəstək hesabına 1905-1907,1918-1920,
1948-1953-cü illərdə Cənubi Qafqazdakı tarixi
ərazilərdə etnik təmizlənmə və soyqırım siya-
sətinə məruz qalan yüz minlərlə Azərbaycan
türkləri erməni daşnakları tərəfindən kütləvi şə-
kildə qətlə yetrilmişdir. Bir faktı da qeyd etmək
lazımdır ki, 1918 ci il sentyabr aynın 20-si və 26-
da Bakı bolşevikləri Ağcaqum çöllərində güllə-
lənməyə aparılarkən yolda qəflətən Anastas
Mikoyan və Stepan Şaumyan yoxa çıxmışdır.
Sonradan məlum olur ki, Şaumyan heç də
Qafqazda itnperiyalar və
e r m m ih r in
Azərbaycan ərazibrinə köçürülməsi
güllələnməmiş, əksinə ingilis gəmiləri ilə İrana
qaçmış, oradan isə Dehli şəhərinə getmişdir.
Ömrünün sonuna qədər də Hindistanda yaşa-
mışdır. Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Dağ-
lıq Qarabağ ərazisində yaşayan azərbaycanlıla-
ra qarşı amansızcasına vəhşilik siyasəti yeridil-
m əsi üçün Rusiya hökumətinin himayəsi və kö-
m əyi ilə ermənilər 1905-1907, 1918-1920-ci
iilərdə və eləcə də, sonrakı ayrı-ayrı illərdə küt-
ləvi qətliam siyasəti həyata keçirmişlər. Nəticə-
də, Azərbaycanın Zərgəzur, İrəvan, Naxçıvan,
Ordubad, Şamaxı, Qazax və Qarabağ ərazilə-
rində yüzlərlə kənd yarndırılmış, 10 minlərlə in-
san öldürülmüş və şikəst olunaraq ev-eşik-
lərindən didərgin salınmışdır. 1918-1920-ci illə-
rin 31 mart hadisələri ilə bağlı birmənalı mövqe
ondan ibarətdir ki, ermənilər 10 minlərlə azər-
baycanlını qətlə yetirmişdir. Hələ 1918-ci ilin
martında Rusiya bolşeveklərinin lideri Vladimir
Lenin bolşevik Stepan Şaumyanı Qafqaz föv-
qəladə komisarı təyin edərək, Bakıya göndər-
mişdir. Məqsəd isə bolşeveklər vasitəsi ilə haki-
miyyəti ələ keçirmək adı ilə ermənilərin əsas
aparıcı qrupları olan daşnakları silahlandırmaq
və onların vasitəsi ilə Azərbaycanda ermənilərin
daha geniş ərazilərdə yerləşdirməsini təmin
etməkdən ibarət olmuşdur. Martın 31-də Bakı
şəhərində azərbaycanlıların kütləvi qırğını ol-
191
Dostları ilə paylaş: |