Educational, natural and social sciences

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 4 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
52 
w
www.oriens.uz
April
2022
 
“ma’nolar majmui” degan ma’noni anglatadi. Ma’naviyat insonning butun umri 
davomida uning kuchiga kuch qo‘shishga aql, idrok va zakovatini kengaytirib, 
mustahkamlashga xizmat qiladi. Ma’naviyat va ma’naviy boyliklar, qadriyatlar, 
davlat, millat, shaxsning bebaho xazinasi va taraqqiyot manbaidir. Ma’naviyat 
tushunchasi kishilarning falsafiy, huquqiy, ilmiy, badiiy, axloqiy, diniy tasavvurlari 
majmui. Shu nuqtai nazardan qaraganda, O‘zbekiston Respublikasining birinchi 
prezidenti I. Karimov ma’naviyatga quyidagicha ta’rif beradi: “Ma’naviyat haqida 
gap ketar ekan, men, avvlo, insonni ruhiy poklanish va yuksalishga da’vat etadigan, 
inson 
ichki 
olamini 
boyitadigan, 
uning 
iymon-irodasini, 
e’tiqodini 
mustahkamlaydigan, vijdonini uyg‘otadigan qudratli botiniy kuchni tasavvur 
qilaman”.
Ma’naviyat aniq shakllarda namoyon bo‘ladigan ijtimoiy hodisadir. U faqat 
insonga xos xususiyatdir. Inson ma’naviyat bilan tirik. Ma’naviyat insonga insoniy 
mazmun baxsh etadi. Ya’ni, odam farzandi ma’naviyat sohibi bo‘lganligi, aql-idrok 
va tafakkurga, imon va e’tiqodga, odob-axloqqa, sharm-hayo va or-nomus singari 
fazilatlarga ega bo‘lgani uchun inson degan sharafli nomga sazovordir. Ma’naviyat 
insonlarning o‘zaro munosabatlarida, uning hayotiy tajribalari davomida shakllanadi 
va rivojlanadi. Har bir inson o‘z ma’naviyatini o‘zini shaxs sifatida anglagandan 
boshlab, to umrining oxirigacha shakllantirib va rivojlantirib boradi. Shuning uchun 
ham jamiyat a’zolarining ma’naviyatini yuksaltirish, ijtimoiy hayotning har qanday 
sohasidagi munosabatlarni ma’naviy asoslarda yo‘lga qo‘yish milliy g‘oyani 
rivojlantirishning ijtimoiy-axloqiy masalalarining asosiy tamoyillaridan biri sifatida 
baholanadi. Insonlar ma’naviyatini yuksaltirishda ko‘p asrlar davomida yuzaga 
kelgan, ajdodlar dahosini o‘zida namoyon etadigan, xalqning umumiy va bebaho 
boyligi sifatida e’tirof etilivchi ma’naviy merosning o‘rni beqiyosdir. Ma’naviy 
meros tarkibiga tarixiy, ilmiy, madaniy va diniy merosni kiritish mumkin. Zero, 
ajdodlarimiz qoldirgan boy ma’naviy meros, jumladan, “Avesto”da ilgari surilgan 
ezgu g‘oayalar, Forobiy, Navoiy, Bobur, Furqat, Behbudiy, Fitrat, Cho‘lpon, Avloniy 
va shu kabi bir qator allomalar asarlarida ifodalangan yuksak umuminsoniy fazilatlar 
ma’naviyatimizning qadimiyligini, mazmunan chuqurligini va shu bilan birgalikda 
bugungi kundagi salohiyati cheksiz ekanligini to‘la namoyon etadi. Mazkur ma’naviy 
merosni ilmiy asosda to‘la o‘rganib chiqish, hali o‘rganib ulgurilmaganlarini 
atroflicha tadqiq etish har bir shaxsga milliy ma’naviyatning tarkibiy qismi 
hisoblanuvchi mamlakatning, millatning, xalqning ajralmas bo‘lagi ekanini his etish 
imkonini beradi. Milliy g‘oyani rivojantirishning ijtimoiy-axloqiy masalalari 
tarkibiga kiruvchi milliy qadriyatlarni saqlab qolish hamda yosh avlodni milliy 

---