1.2. Transport vositasi elektr jihozlarining umumiy sxemasi va aloxida funktsional tizimlarning
Mamlakatimiz mustaqillikga erishgan dastlabki kunlardanoq Respublikamiz rahbariyatining tashabbusi
ta’minlay oladigan akkumulator batareyalarni ishlab chiqishga olib keldi.
8
Avtomobil transporti vositalari sonining ortib borishi va ular harakatining tobora tig‘izlashishi, yo‘l-
transport hodisalarining keskin ko‘payishiga olib keldi. Davlat avtomobil nazorati to‘plagan ma’lumotlarga
ko‘ra bu noxush hodisalarning 60% dan ortiqrog‘i ko‘rinish yaxshi bo‘lmagan sharoitlarda (ya’ni tun,
tuman, kuchli yomg‘ir va qor) sodir bo‘ladi. Bu, avtomobillarda gomofokal va elipssimon faralar, yoritishni
avtomatik rostlovchi tizimlar, yorug‘lik diodlariga asoslangan faralar, galogen va ksenon lampalarning joriy
qilinishiga olib keldi. YAqin kelajakda avtomobillarning yoritish tizimida suyuq kristallar va boshqa
turdagi yangi yorug‘lik jihozlarni ishlatish mo‘ljallanmoqda.
Avtomobil va uning asosiy qismlarining ishonchli ishlashini ta’minlashda nazorat-o‘lchov asboblari
alohida ahamiyatga ega. Nazorat-o‘lchov asboblari avtomobilning eng qimmatbaho va mas’uliyatli agregat
va qismlari ( dvigatel, generator, tormoz, yoritish-darak berish tizimlari va hokazo) holatini va me’yorida
ishlashini nazorat qilib turish imkoniyatini beradi. Avtomobillarda elektr va elektron jihozlari
rivojlanishining keyingi bosqichlari elektron texnikaning taraqqiyoti bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, u asosan
avtomobillarning harakat havsizligini yanada to‘laroq ta’minlashga, dvigateldagi
ishchi jarayonlar
samaradorligini, tormoz tizimi ishonchliligini oshirishga yo‘naltirilmoqda. Masalan, haydovchi holatini
uzluksiz kuzatib, zarurat bo‘yicha avtomatik ravishda harakat havfsizligini ta’minlovchi choralarni amalga
oshiruvchi diagnostika asbobini yaratish borasida izchil ish olib borilmoqda.
Elektronika va mikroprosessor texnikasining qo‘llanishi dvigatel va transmissiya ishini avtomatik
boshqarish tizimlarini ishlab chiqish imkonini berdi. Xususan, hozirgi zamon avtomobillarida o‘rnatilgan
elektron antiblokirovkali tormoz tizimi, dvigatelga yonilg‘i miqdori aniq me’yorda uzatilishini
ta’minlovchi elektron boshqarish tizimlari shular jumlasidandir.
Shunday qilib, zamonaviy avtomobillarining elektr jihozlari, malakali xizmat ko‘rsatilishni talab
qiluvchi, doimo rivojlanuvchi murakkab tizimga aylandi. Avtomobillar me’yorida va daromadli (rentabelli)
ishlatilishi ko‘p jihatdan elektr jihozlarning sozligiga bog‘liq. Hozirgi zamon
avtomobillaridagi elektr
jihozlarining narxi ancha baland bo‘lib, avtomobil to‘la qiymatining 25-30% ni tashkil qiladi. Elektr
jihozlarni ta’mirlash va ularga xizmat ko‘rsatishga ketadigan mablag‘ ham tahminan shu ko‘rsatkich
doirasida bo‘ladi. Demak, avtomobillarning to‘g‘ri va daromadli ishlatilishini ta’minlash uchun ularning
elektr va elektron jihozlari tuzilishini, ishlash printsipini, tavsifnomalarini, ishlatilishining o‘ziga xos
tomonlarini har tomonlama va chuqur o‘rganish juda muximdir.
Dostları ilə paylaş: