«elektrotexnika»

4.5.Elektr zanjirlarida reaktiv quvvatni konpensatsiyalash usullari.
Sanoatdagi asosiy iste’molchilar aktiv – induktiv harakterga ega bo`lganligi uchun,
induktiv – reaktiv quvvatni kamaytirib, tarmoqning quvvat koeffitsentini oshirish maqsadi-
da iste’molchilarga kondensatorlar batareyasi qo`shib ulanadi. Kondensatorlar batareyasi tarmoqning induktiv quvvatini kompensatsiyalaydi. Natijada tarmoqning qurilmalarini quvvat koeffitsenti ortib, uzatish simlaridagi tok va quvvat isrofi hamda mabaaning to`la quvvatining isrofi kamaytirilishiga imkon beradi. Reaktiv quvvatni konpensatsiyalash asosan kondensatorlar yordamida amalga oshiriladi. (Masalan, asinxron mator yoki dvigatellar guruhi) ning kondensatorlar batareyalari bilan parallel ulanish sxemasi uchun vektor diogramma qurish mumkin. Kondensatorlar ulagunga qadar tok keltirish simlarida

23-rasm. Dvigatelni kondensatorlar batareyasi bilan parallel ulanish sxemasi
tok kuchlanishdan faza bo`yicha <sub>1</sub> burchakka kechikadi. Kondensatorlar ulangandan keyin motor tokini reaktiv tashkil etuvchisi I<sub>1r</sub> sig’im toki I<sub>s</sub> bilan qisman kompensatsiyalanadi, shu tufayli tok keltirish simlaridagi tokning qiymati I gacha, fazalarning siljish burchagi esa <sub>2</sub> gacha kamayadi. O`zgaruvchan toklar foydalaniladigan energiya tarkibini asosini tashkil etadi: Uning natijasida esa ishlab chiqarishning barcha
tarmoqlari yuqori darajada mexanizatsiyalashtiriladi va avtomatlashtiriladi.
Nazorat uchun savollar
1. Uch fazali o`zgaruvchan tok tizimi nima? 2. Uch fazali o`zgaruvchan tok qanday hosil qilinadi?
3. Liniya va faza kuchlanishlari qanday? 4. 3 fazali tok zanjirida simmetrik, nosimmetrik ish rejimlari?
5. Uch fazali o`zgaruvchan tok tizimi avfzalligi nima? 6. Uch fazali tok tizimi iste’molchilari nimalar?
5-modul


5-mavzu: DAVRIY NOSINUSOIDAL TOK ELEKTR ZANJIRLARI
Reja:

Nosinusoidal tok, kuchlanish va E.YU.K. lar haqida umumiy tushunchalar. Nosinusoidal tok, kuchlanish va E.YU.K. paydo bo‘lishining asosiy sabablari. Nosinusoidal kuchlanish va tok manbalari. Nosinusoidal davriy tok, kuchlanish va E.YU.K. larni Fure qatoriga yoyish. Fure qatori tashkil etuvchilarini aniqlashni grafo-analitik usuli.

Nosinusoidal elektrik kattaliklarni ta’sir etuvchi va o‘rtacha qiymatlari. Nosinusoidal tok va kuchlanishli elektr zanjirlarida aktiv quvvat. Nosinusoidal kuchlanishli chiziqli elektr zanjirlarining taxlili.

Nosinusoidal kuchlanishga ulangan zanjirlardagi rezonans hodisalari. Uch fazali zanjirlarda nosinusoidal tok va kuchlanishlar.

Elektr filtrlari haqida tushuncha. Nosinusoidal tok va kuchla-nishlarni filtrlar yordamida