Elementy teorii I historyczny zarys wybranych religii świata
Yüklə 59,89 Kb.
|
 Konrad Zaręba Politologia
ELEMENTY TEORII I HISTORYCZNY ZARYS WYBRANYCH RELIGII ŚWIATA
SPIS TREŚCI 1. Różne spojrzenia na pojęcie Religi s. 3 2. Klasyfikacja religii według H. Hoffmanna, J. Drabina i K. Banka s. 4 3. Judaizm s. 4 4. Chrześcijaństwo s. 6
Robert Pirsig w książce Zen i sztuka obsługi motocykla stwierdza że jeżeli jedna osoba ma jakieś urojenia nazywamy to szaleństwem. Jeżeli wiele osób cierpi na to samo urojenie nazywamy to religią. Thomas Hobbes z kolei pisze iż: "religii naturalnej dwa są elementy składowe: jednym jest wiara, to znaczy wierzenie, że istnieje Bóg i że wszystkim rządzi, drugim zaś jest kult."[1] Emilie Durkheim stwierdza że "Religia jest systemem powiązanych ze sobą wierzeń i praktyk odnoszących się do rzeczy świętych, to znaczy rzeczy wyodrębnionych i zakazanych, wierzeń i praktyk łączących wszystkich wyznawców w jedną wspólnotę moralną zwaną kościołem.”[2] Erich Fromm twierdził, że religią jest każdy system myśli i działań, podzielany przez pewną grupę, który dostarcza jednostce układu odniesienie i przedmiotu czci, których potrzeba stanowi pierwotne wyposażenie psychiki ludzkiej. Według encyklopedii PWN religia to: „zjawisko społeczno-kulturowe, którego istotnym elementem jest stosunek człowieka do sacrum; religie bada się jako strukturę złożoną z doktryny (wierzenia dotyczące genezy, struktury i celu istnienia człowieka i świata), kultu (praktyki związane z tymi wierzeniami) oraz organizacji (instytucje kształtujące świadomość religijną i formę życia religijnego wyznawców); wielość religii jest wynikiem różnego pojmowania i wyobrażania sacrum przez różne ludy i grupy społ. (totem, fetysz, mana, duchy przyrody i przodków, panteon bóstw, Bóg pojmowany jako byt transcendentny i osobowy); przyjmuje się podział religii na: uniwersalistyczne (buddyzm, chrześcijaństwo, islam) i etniczne (narodowe i plemienne), a także na teocentryczne (judaizm, chrześcijaństwo, islam, zaratusztrianizm ) i kosmocentryczne (religie starożytne, animizm, religie Wschodu).”[3] Według Karola Marksa religia jest opium ludu, Józef Piłsudski natomiast uważał ze religia jest dla ludzi bez rozumu, można tak mnożyć i przytaczać wiele takich myśli i prób wyjaśnień tego czym jest religia. Nie ma wątpliwości, że nikt w pełni nie wyjaśni terminologii tego „zjawiska”, każdy przyzna iż trudno jest żyć człowiekowi bez jakiejkolwiek wiary czy to w tak zwany los, marzenia, silę wyższą. Religia jest, była i będzie związana z ludzkim losem od zawsze. Historia religii to jeden ciągły proces rozwojowy, w którym religia w swej powszechności wznosi się nieustannie od form niższych ku wyższym, podlega ewolucji i weryfikacji. Próbując w skrócie przedstawić klasyfikacje religii, posłużę się tą dokonana przez H. Hoffmanna, J. Drabina i K. Banka. „W religioznawstwie stosuje się wiele rozmaitych sposobów klasyfikacji wierzeń religijnych. Dla naszych potrzeb użyteczne będą podziały religii według kryteriów: a) historycznego, b) geograficznego, c) zasięgu terytorialnego-etnicznego, d) genetycznego, i e) ilość bóstw czczonych w danym systemie religijnym”.[4]
religie wymarłe, (religie wymarłe to takie, które kiedyś istniały, ale z czasem straciły rację bytu i zanikły) i żywe (to religie współczesne). religie plemienne(to takie, których zasięg nie przekracza granic jednego plemienia czy szczepu), narodowe(obejmują większy zasięg, są związane z egzystencją jakiegoś narodu) i światowe(obejmują cały świat i wszystkich ludzi). religie naturalne(wyrastają bezpośrednio z podłoża ekonomiczno-społecznego danej grupy) i założone(związane są z osobą „założyciela” danej religii, objawie- nie itp.) religie ateistyczne(odbywają się bez bogów), politeistyczne(uznają wiarę w wielu bogów), monoteistyczne(uznają wiarę i kult tylko jednego Boga np. judaizm, chrześcijaństwo, islam), panteistyczne(szczególna forma monoteizmu, bóstwa utożsamia się ze światem i występuje jako czynna zasada świata), deistyczne(to religie monoteistyczne, które uznają Boga za stwórcę, konstruktora świata, nie ingerującego w sprawy świata).
W dalszej części pracy skupie się na podziale historycznym (religie żywe- współczesne), zarysowo przedstawię dzieje judaizmu i chrześcijaństwa. Judaizm, nazywany też religią hebrajską, należy do religii objawionych: to sam Bóg miał objawić przesłanie będące zasadniczą treścią religii żydowskiej. „Biblijna opowieść o ludzie wybranym swój prapoczątek ma w starożytnej Mezopotamii, w jednym z sumeryjskich państw-miast o nazwie Ur, gdzie na świat przyszedł Abram (Abraham) pierwszy patriarcha narodu”[5]. On i jego następcy(Izaak, Jakub )mieli być opiekunami „pasterzami” umiłowanego narodu. „Bóg jedyny miał nawiedzić Abrahama i obiecać mu, że jeśli opuści dom w Ur i ruszy w drogę, Bóg pobłogosławi jego narodowi. Tak Bóg zawarł przymierze z narodem żydowskim: obie strony zyskały pewne prawa i obowiązki. Biblia opowiada, jak przymierze Boga z wybranym narodem było konkretyzowane i potwierdzane w historii żydowskiej.”[6] Wolą Boga Abraham wyniósł się z rodzinnego miasta i osiadł na południowych stepach Negebu, jego żona Saraj była bezpłodna to jednak nie rodziło problemów bo Bóg obiecał obdarować Abrama tak licznym potomstwem- ile gwiazd na niebie. „Wówczas też zostały dokładnie określone granice przyszłej Ziemi Obiecanej, gdy Bóg zwrócił się do Abrama powiedział: Potomstwu twemu daję ten krajom rzeki egipskiej aż do rzeki wielkiej, rzeki Eufrat (Księga Rodzaju 15,18). Według dzisiejszych map są to Izrael, Liban oraz część Syrii i Egiptu.”[7] W wieku 99lat Abraham zawarł z Bogiem przymierze iż zostanie uczyniony ojcem wielu narodów, w tym królów, a znakiem tego przymierza miało być to, że wszyscy męscy potomkowie będą obrzezani. Abraham dożył 175lat, jego potomkiem był syn Izaak następnie Jakubow (syn Izaaka) który miał 12 synów, którzy dali początek 12 plemionom Izraela.
Synem Jakuba był Józef, którego bracia jak głosi legenda z zazdrości o względy ojca sprzedali go jako niewolnika do Egiptu, gdzie po pewnym czasie zdobył wysoką pozycje na dworze faraona. Po klęsce głodowej bracia (wraz ze swoimi narodami)Jakuba trafili do Egiptu gdzie zostali 400lat aż do narodzin Mojżesza. Egipcjanie jednak traktowali żydów jak niewolników co zmusiło Izraelitów do powrotu na Ziemie Kanaanu (tereny dzisiejszego Izraela i Autonomii Palestyńskiej). Wtedy to na Egipt Pan zesłał słynne 10 plag, i uczynił cud nad morzem Czerwonym, i na pustyni zsyłając mannę z nieba. Zanim synowie Izraela dotarli do Ziemi Obiecanej tułali się 40 lat po pustyni Synaj, gdzie na górze o tej samej nazwie „…Bóg przekazał Mojżeszowi tablice z 10-cioma przykazaniami oraz Księgę Przymierza zawierającą zbiór praw, według których lid Izraelitów ma postępować w sprawach kultu i życia codziennego. Od tej chwili zlepek wielu plemion stał się narodem Izraela, a spoiwem była wspólna nadzieja, cel i wiara, gdyż te wydarzenia traktowane są również jako narodziny judaizmu, religii mono-teistycznej.”[8] Po 40 latach wędrówki żydzi wreszcie dotarli do Ziemi Obiecanej, było to jednak miejsce szlaków handlowych co było powodem nieustannych walk o te tereny. W 70 r.n.e Rzymianie przy okazji tłumienia powstania żydowskiego zniszczyli świątynię (pozostała jedynie do dziś ściana płaczu, czyli resztki muru zachodniego świątyni) postawioną przez Izraelitów w 520 r. p.n.e dało początek wielowiekowej tułaczce żydów i ich rozproszeniu po świecie. Doktryną Judaizmu jest Biblia (Stary Testament), to tam jest zapisana historia, wierzenia, praktyki i prawa ustanowione przez Boga. Biblia uważana jest „…za księge świętą, obejmującą objawienie dane przez Boga, a zawarte we wszystkich jej częściach, czyli w Torze, Prorokach i Pismach, nauki zasady zostały później wyłożone w Talmudzie, zajmującym szczególnie autorytatywne miejsce w rozwoju tej religii.”[9] „…Podstawowe artykuły wiary judaizmu usystematyzował i ustalił dopiero Mosze ben Mamon zwany Majmonidesem: 1) istnieje Bóg Stwórca, 2) Bóg jest jeden, 3) Bóg jest bezcielesny, 4) Bóg jest wieczny. 5) tylko Bóg sam ma prawo do oddawania mu kultu i czci, 6) prorocy byli wysłannikami Boga i dlatego należy wierzyć ich słowom, 7) Mojżesz jest największym z wszystkich proroków. 8) Bóg objawił Mojżeszowi Prawo na Synaju, 9)Prawo objawione przez Boga nigdy się nie zmieni, 10) Bóg jest wszechwiedzący, 11) człowiek otrzyma zapłatę za swe uczynki na tym i na drugim świecie, 12) należy wierzyć w nadejście Mesjasza, 13) należy wierzyć w zmartwychwstanie zmarłych. Przyjęcie tych prawd wiary to, warunek osiągnięcia wiecznego szczęścia.”[10] Za jedynego Boga Izraela Żydzi uznają Jahwe (imię Jahwe Biblia tłumaczy jako „jam jest, który jestem”) to stwórca nieba i ziemi. Obecnie liczbę wyznawców judaizmu szacuje się na około 15 mln, z czego prawie 6 mln w USA i 3,5 mln w Izraelu. Chrześcijaństwo – narodziło się w pierwszej połowie I w. n.e. W Palestynie, w jej dwóch krainach: żyznej i bardzo ludnej Galilei oraz wyżynie Judei (wśród wyznawców judaizmu) z głównym miastem Jerozolimą – stolicą wszystkich Żydów. Ekspansja chrześcijaństwa rozpoczęła się z Galilei z podstaw Religi żydowskiej, w okresie silnych napięć politycznych i społecznych , „w I w. n.e wśród Żydów rozpowszechniło się przeświadczenie o rychłym nadejściu Mesjasza zapowiedzianego przez proroków. Po pokonaniu okupantów (rzymian) miał on przywrócić wielkość Izraela. Pragnęli tego wszyscy Żydzi, ale nie wszyscy rozumieli to tak samo.”[11] Zaczęło pojawiać się wielu charyzmatycznych nauczycieli i proroków których brano za Mesjasza, sam Jezus był tak postrzegany przez swych uczniów którzy podróżowali z nim podczas nauk udzielanych przez niego. Dlaczego jest mowa o chrześcijaństwie, skąd się wzięła ta nazwa? Chrześcijaństwo „wzięło swą nazwę od Jezusa, Semickie imię: Jehoszua – (zbawiciel lub Bóg zbawia), któremu greccy wyznawcy nadali tytuł Christom ( pomazaniec, hebr.: Mesjasz).”[12] Pod wpływem nauk Jezusa Chrystusa nastąpiło wyodrębnienie się chrześcijaństwa z judaizmu, wzajemne powiązania obydwu religii w sferze doktryny i moralności w związku z tym są oczywiste „…chrześcijaństwo nigdy nie wypierało się swojego starotestamentowego rodowodu i nie gardziło dziedzictwem judaizmu, odwołując się do ewangelicznego cytatu o Jezusie przychodzącym nie po to, by rozwiązać Zakon (tak Żydzi zwali Torę, czyli Pięcioksiąg Mojżeszowy, stanowiący podstawę religii judaistycznej), lecz go uzupełnić. Uzupełnienia te – w świetle czterech ewangelii – nie były tylko formą kontestacji skierowanej przeciw sformalizowanej religijności faryzejskiej, lecz sięgały dalej – aż po zmodyfikowana wizję Trójjedynego Boga, który jest ojcem w opozycji do powodującego się wyłącznie Jahwe. Ewangeliści podkreślają również, że Jezus jest owym wyczekiwanym przez Izraela Mesjaszem, Synem Bożym, zrodzonym z Maryi po zstąpieniu na nią Ducha świętego, Mesjaszem, który dla zbawienia ludzkości umarł na krzyżu, a potem zmartwychwstał i wstąpił do nieba.”[13] Po śmierci Jezusa chrześcijaństwo w latach 40 wieku I n.e. nie było jeszcze w pełni skonkretyzowane, głównie za sprawą Pawła apostoła jednego z uczniów Jezusa, mianowicie istniał podział na chrześcijan nie powiązanych z praktykami judaizmu i na tych którzy przykładali dużą wagę do nich. Ale po sporach i dyskusjach jakie miały miejsce około roku 50 n.e. w Jerozolimie między Pawłem, a głową gminy jerozolimskiej Piotrem i pozostałymi apostołami, został zaakceptowany model chrześcijaństwa nie powiązany z praktykami Religii judaistycznej. „Chrześcijaństwo czerpało swą siłę z tego że było religia solidarności społecznej, otwartą dla bogatych i biednych, uczonych i maluczkich, oraz z tego, że przekraczało podziały narodowe i kulturowe otwierając się na pogan i żydów. Niosło więc przesłanie prawdziwie rewolucyjne – przesłanie etycznego uniwersalizmu (miłości bliźniego) i stąd może trafiać do ludzi na całym globie. … chrześcijaństwo falowało – posuwało się i cofało na religijnej mapie globu, …wojny, podboje, upadki państw, trudności komunikacyjne sprawiły że ziarno chrześcijaństwa posiane w różnych miejscach wzrastało, ale i czasem więdło.” I tak „ z każdą kolejną falą chrześcijaństwo sięgało jednak trochę dalej, aż w epoce wielkich wypraw morskich, otwierających szlak podbojom Europy w Nowym Świecie, czyli obu Amerykach, zaczęło budować swą prawdziwie światową potęgę. Proces ten trwa do dziś. Dopiero w XX w. w każdej grupie etnicznej czy kulturowej występującej na Ziemi można już znaleźć wspólnoty chrześcijańskie różnych wyznań.”[14]
Islam jest również religią monoteistyczna, druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwie. Słowoislam w języku arabskim oznacza poddanie się Bogu Był początkowo religią ludów arabskich, jednak szybko rozprzestrzenił się na inne narody. Początkowym celem islamu i nauczania proroka Mahometa było połączenie wszystkich ludów arabskich w jedną wielką rodzinę muzułmańską. Jak mówi Koran Muhammad oddając się pobożnym rozmyślaniom w górskiej pieczarze dostąpił cudownej Mocy Objawienia mu przez Boga. Ta przygoda Muhammada „ była w istocie wydarzeniem świętym, Takim, kiedy objawia się Moc Boża. Może to zapowiedź, że żyjący skromnie, a powszechnie szanowany obywatel Mekki będzie dla Arabów tym, czym Mojżesz dla żydów? Może to anioł Dżibril/Gabriel przybył do Muhammada ze świętym orędziem? Może to było spotkanie z wysłannikiem Al.-Laha (Boga jedynego)? We śnie Muhammad ujrzał jakby zwój tkaniny pokrytej znakami, to z niego miał czytać.”[15] Co już jest cudem bo on sam był nie piśmienny i nie potrafiący czytać. Owocem tego i następnych objawień był Koran czyli „ księga zawierająca, jak wierzą muzułmanie najwyższą mądrość przekazana w najlepszym porządku. Koran zasługuje, by uważać go za cud. Przecież analfabeta nie byłby w stanie stworzyć takiego arcydzieła o własnych siłach. Nawet niemuzułmanie znający arabski zachwycają się siłą wyrazu i literackich pięknem tej jedynej świętej księgi islamu.”[16] Powstanie Koranu określa się na okres lat 610-632 , ponieważ Koran napisany jest w znacznej mierze poetyckim językiem, znaczenie wielu fragmentów jest często niejasne co może prowadzić do różnych interpretacji. „Islam jest młodszy od chrześcijaństwa o ponad 600 lat. Prorok Muhammad (na zachodzie nazywany Mahometem) głosił trzy rzeczy: że Bóg jest jeden i jedyny i należy poddać się (stąd nazwa Islam) Jego woli; że trzeba troszczyć się o wszystkich potrzebujących i że każdy człowiek odpowie za swe uczynki na Sądzie Ostatecznym.”[17] Religia islamu sama w sobie jest tak samo jak chrześcijaństwo czy judaizm religią pokoju, dzisiejsze waśnie głownie powodowane przez radykalnych fundamentalistów są spowodowane interpretacja na własny użytek słów Koranu. Wbrew pozorom te trzy wielkie religie nie różnią się tak bardzo między sobą jeśli chodzi o myśl przewodnią, wszystkie mówią o jednym Bogu i nakazują poszanowanie dla drugiego człowieka. Dowodem na to jest dialog prowadzony między głowami stojącymi na czele tych że Religi. Od stu lat istnieje tradycja spotkań w ramach tzw. Światowego Kongresu (Parlamentu) Religii, wydaje on publikacje, dokumenty, relacje osobiste związane z dialogiem międzyreligijnym . „Cele dialogu definiują sami jego uczestnicy ,nie ma żadnej globalnej agendy dialogu. Często samo życie podsuwa tematy: islam a terroryzm, religie a etyka, pokój czy ekologia itd. Ponieważ dialog jest naturalnie dobrowolny, jego uczestnicy tworzą środowisko ludzi nastawionych do siebie życzliwie i pragnących postępu sprawy dialogu. W dyskusjach ekumenicznych wyjaśnia się zwykle niuanse interpretacyjne dotyczące wspólnych artykułów wiary i próbuje usuwać się nieporozumienia. Dzięki dialogowi możliwe są dziś sojusze dawniej nie do pomyślenia : na przykład między muzułmanami, chrześcijanami i Żydami przeciwko aborcji czy między hindusami, chrześcijanami, buddystami i muzułmanami dla pomocy ofiarom wielkiego tsunami.”[18]
[2] Emile Durkheim, Elementarne formy życia religijnego: system totemiczny w Australii, Warszawa 1990, s. 31 [3] Encyklopedia PWN, hasło: religia, http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3966983, z dn.13.01.2010 [4] K. Banek, J. Drabina i H. Hoffmann, Religie wschodu i zachodu, Warszawa 1992, s. 12 [5] A. Zagner. Historia żydów. Trzy tysiące lat samotności, Polityka, Warszawa 2008, s. 8 [6] A. Szostkiewicz, Religie świata, Polityka, Warszawa 2009, s. 50 [7] A. Zagner. Historia żydów. Trzy tysiące lat samotności, Polityka, Warszawa 2008, s. 9-10 [8] A. Zagner. Historia żydów. Trzy tysiące lat samotności, Polityka, Warszawa 2008, s. 11 [9] W. Tych, Religie świata. JUDAIZM, Warszawa 1987, s. 284 [10] K. Banek, J. Drabina i H. Hoffmann, Religie wschodu i zachodu, Warszawa 1992, s. 130 [11] K. Banek, J. Drabina i H. Hoffmann, Religie wschodu i zachodu, Warszawa 1992, s. 146 [12] Tamże, s. 149 [13] Tamże, s. 150 [14] A. Szostkiewicz, Religie świata, Polityka, Warszawa 2009, s. 8 [15] A. Szostkiewicz, Religie świata, Polityka, Warszawa 2009, s. 26 [16] Tamże, s.26 [17] Tamże, s. 62 [18] Tamże, s. 119-120 Yüklə 59,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
