Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)

49 
 
ABSTRACT 
Hilal Gasimov 
 
The plants used in the treatment of kidney and urinary tract diseases 
 
 Ethnobotany  is  the  research  purposes  and  it  reflects  human-plant  attitude.  Ancient  people 
used  plants  in  their  own  lifetime  widely  as  herbal,  nutrition,  clothing,  dyeing  and  established 
national-etnobiological characteristics of historical heritage.  
On the basis of studies  of the kidney, urinary tract  and bladder infections  were identified in 
taxonomic  composition:  Urtica  dioica  L.,  Capsella  bursa  -  pastoris  (L.)  Medik,  Betula  pendula 
Roth,  Achillea  millefolium  L,  Vaccinium  vitis-idaea  L.,    Persicaria  hydropiper  (L.)  Spach, 
Polygonum  aviculare  L,  Ononis  arvensis  L.,  Centaurea  cyanus  L.,  Viola  arvensis  Murr.,  Viola 
tricolor L., Sambucus nigra L., Atropa belladonna L., Calendula officinalis L., Adonis vernalis L., 
Podophyllum  peltatum  L.,  Ammi  majus  L.,  Ammi  visnaga  (L.)  Lam.,  Tanacetum  vulgare  L., 
Helichrysum  araxinum  Takht.,  Apium  graveolens  L,    Allium  porrum  L.,  Allium  sativum  L., 
Raphanus  sativus  L.,  İnula  helenium  L.,  Nigella  nigra  L,  Alchemilla  veronica  Juz.,    Tribulus 
terrestris  L,  Agrimonia  Eupatoria  L.,  Equisetum  arvense  L.,  Rubia  tinctorum  L.  –,  Rubia  iberica 
(Fisch. Ex DC.) C. Koch, Ungernia victoris Vved. ex Artjushenko, Physostigma venenosum Bulf.  
 
 
РЕЗЮМЕ 
Гилал Касымов 
 
Растения используемые при лечении заболеваний почек и мочевыводящих путей 
 
Этноботаника  является  отраслью  исследований  для  использования  разнообразных 
целей  полезных  растений  со  стороны  народа  и  изучает  отношения  человек-растения. 
Древние  люди  в  своей  жизнедеятельности  использовали  растения  как  лекарстао,  одеяние, 
крашение, в обыденной жизни и тем самым создали особое национальное этнобиологическое 
историческое богатство.  
На  основе  исследований  почек, инфекции  мочевыводящих  путей  и мочевого  пузыря 
были  выявлены  в  таксономическом  составе:  Urtica  dioica  L.,  Capsella  bursa  -  pastoris  (L.) 
Medik,  Betula  pendula  Roth,  Achillea  millefolium  L,  Vaccinium  vitis-idaea  L.,    Persicaria 
hydropiper  (L.)  Spach,  Polygonum  aviculare  L,  Ononis  arvensis  L.,  Centaurea  cyanus  L.,  Viola 
arvensis Murr.,  Viola tricolor  L., Sambucus  nigra  L.,  Atropa  belladonna  L.,  Calendula officinalis 
L.,  Adonis  vernalis  L.,  Podophyllum  peltatum  L.,  Ammi  majus  L.,  Ammi  visnaga  (L.)  Lam., 
Tanacetum  vulgare  L.,  Helichrysum  araxinum  Takht.,  Apium  graveolens  L,    Allium  porrum  L., 
Allium  sativum  L.,  Raphanus  sativus  L.,  İnula  helenium  L.,  Nigella  nigra  L,  Alchemilla  veronica 
Juz.,  Tribulus terrestris L, Agrimonia Eupatoria L., Equisetum arvense  L., Rubia tinctorum  L. –, 
Rubia  iberica  (Fisch.  Ex  DC.)  C.  Koch,  Ungernia  victoris  Vved.  ex  Artjushenko,  Physostigma 
venenosum Bulf. 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  30  noyabr  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) 
Məqaləni çapa təqdim etdi: Biologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  
M. Piriyev
 
 
 

---

50 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 7 (80) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 7 (80) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 7 (80) 
 
 
LOĞMAN BAYRAMOV 
 AMEA Naxçıvan Bölməsi 
E-mail: [e-mail] 
UOT: 634.12 :631-53 
ARMUD GENOFOND KOLLEKSİYA BAĞININ SALINMASI, PERSPEKTİVLİ SORT VƏ 
FORMALARIN POMOLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ 
 
Açar sözlər: Sopt,  forma, pomologiya, genofond,  kolleksiya,  xəstəlik, zərərverici,  çətir, ştamp, 
diametir, hündürlük 
Keywords: variety, shape, pomology, the gene pool, collection, disease, pests, umbrella, punch, 
diameter, height 
Ключевые слова: сорт, форма, помология, генофонд, коллекция, болезнь, вредители, 
зонтик, штамп, диаметр, высота 
 
Naxçıvan  Muxtar  Respublikasında  meyvəçilik  hələ  qədim  zamanlardan  bəri  kənd  təsərrüfatı 
sahələri  içərisində  xüsusi  çəkiyə  malik  olmaqla  sənaye  əhəmiyyəti  daşımışdır.  Muxtar  respublika 
ərazisinin bütün zonalarında becərilən tumlu meyvə bitkiləri içərisində armud bitkisi əkin sahəsinə görə 
alma bitkisindən sonra ikinci yerdə duraraq, mövcud meyvə bağlarının 30-35%-ni təşkil edir (4,5).   
 
Apardığımız tədqiqatlar nəticəsində Naxçıvan Muxtar Respublikasının ayrı-ayrı zonalarında 
armud bitkisinin  müxtəlif vaxtlarda  yetişən bir çox  yerli və introduksiya  edilmiş  sort və formaları 
aşkar edilmişdir ki, onlarında bir çoxu seleksiya nöqteyi nəzərincə çox qiymətlidirlər. 
 
Azərbaycan  Respublikasının  əsas  meyvəçilik  bölgələrindən  biri  sayılan  Naxçıvan  Muxtar 
Respublikası ərazisində armud sortlarının  yayılma zonalarının öyrənilməsi,  üstün xüsusiyyətlərinə 
görə  aşkar  edilmiş  sort  və  formaların  “Genofond-Koleksiya  bağı”na  toplanması  və  onların  aqro-
bioloji  xüsusiyyətlərinin  öyrənilməsi  tədqiqatın  vacib  problemlərindəndir.  Muxtar  respublikanın 
bütün  rayonlarına  ekspedisiyalara  gedilərək  armud  sort  və  formalarının  yayılma  zonaları  aşkar 
edilmiş,  onların  ad  və  sinonimləri  qeyd  edilərək  öyrənilmişdir.  İlk  dəfə  olaraq  muxtar  respublika 
ərazisində armudun pomoloji xüsusiyyətlərinə görə fərqlənən 50-dən çox sort və formaların olduğu 
müəyyənləşdirilmişdir  (1,  2).  Həmin  sort  və  formaların  20-dən  çoxu  Bioresurslar  İnstitutunun 
Nəbatat  Bağının  “Genofond-Koleksiya  bağı”nda  100-ə  yaxın  ağac  olmaqla  toplanılmış,  onların 
aqro-bioloji xüsusiyyətləri öyrənilmişdir. Respublikanın torpaq-iqlim şəraitinə uyğun, perspektivli, 
yüksək məhsuldar, xəstəlik və zərərvericilərə, şaxtaya, xüsusən yazda qayıtma şaxtalarına davamlı 
olan  sort  və  formaların  Genofond-Koleksiya  bağında  toplanması,  bu  sortlardan  gələcəkdə  fermer 
təsərrüfatlarında  və  ya  fərdi  təsərrüfatlarda  yeni  meyvə  bağlarının  salınması  və  seleksiyada 
başlanğıc materialı kimi geniş istifadə etmələri məqsədə müvafiqdir. 
 Məqsədimiz torpaq-iqlim şəraitinə uyğunlaşmış məhsuldar, keyfiyyətli, xəstəlik və zərərvericilərə 
davamlı olan sortların seçilməsi, fermer və fərdi təsərrüfatlara tövsiyyə edilməsi olmuşdur.  
Material  və  metodika:  Tədqiqatın  əsas  materialı  Bioresurslar  İnstitutunun  Nəbatat  Bağının 
“Genofond-Kolleksiya  bağı”nda  əkilmiş  yerli  və  introduksiya  edilmiş  20-dən  artıq  sort  və  forma 
götürülmüş və onlar üzərində fenoloji müşühidələr aparmaqla, aqro-bioloji xüsusiyyətləri öyrənilmişdir.  
 
 
Tədqiqat  işinin  yerinə  yetirilməsində  meyvəçilikdə  qəbul  olunmuş,  Həsənov  Z.M. 
meyvəçilik  (Laborator-praktikum)  1977  (3);  sortların  fenoloji  fazalarının  və  aqro-bioloji 
xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi üçün İ.V. Miçurin adına ÜİETİ-nun metodikası, 1973 (6); Бейдеман 
И.Н.  «Методика  изученийа  фенологии  растений  и  растительных  сообшеств».  Новосибирск, 
1974  (7);  «Программа  и  методика  интродукчии  и  сортоизучения  плодовых  культур». 
Кишинев, 1972 (8) və s. proqram və metodikalardan istifadə edilmişdir.  

---