Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə

/ 

Empedokl

  (b.e.ə.  təxm.  490-430)  bir  ilk  materiya  əvəzinə, 

bütün  varlığın  kökü  olan  dörd  başlanğıc  prinsip  irəli  sürürdü. 

Onun  dörd  ünsür  (torpaq,  su,  hava,  od)  nəzəriyyəsi  sonralar 

yunan fəlsəfəsində daha da inkişaf etdirilmişdi. 

Empedokl göstərirdi ki, iki hərəkətverici qüvvə var ki, onlar 

göstərilən  dörd  ünsürün  yerlərini  dəyişdirmək  yolu  ilə  xarici 

aləmdə bütün müxtəlifliyin meydana gəlməsinə səbəb olur. Bu 

qüvvə  -  məhəbbət  və  düşmənçilikdir.  Empedoklun  fikrincə 

Kosmosda  inkişaf  prosesi  bu  dörd  mərhələdən  keçir,  bəzən 

məhəbbət, bəzən də düşmənçilik üstün gəlir. 

85 

---

Eleylilərdən fərqli olaraq Empedokl hissi idrakın müəyyən- 

edici rol oynadığını göstərirdi. 

Yunan  fəlsəfəsində  plüralizm  (lat.  «pluralis»  —  bir  çox 

mahiyyətin  olduğunu  göstərən)  ideyasını  ilk  dəfə 

Anaksaqor 

(b.e.ə.  təxm.  500-428)  irəli  sürmüşdür.  O,  hesab  edirdi  ki, 

dünyanın maddi əsasını təşkil edən şeylərin toxumu ətalətli və 

başlanğıcda  hərəkətsizdir.  Onları  hərəkətə  gətirən  səbəbi  və 

eyni  zamanda bütün  şeylərin səbəbini Anaksaqor  «nus» (ağıl) 

adlandınrdı. 

Anaksaqorun maddi dünya haqqmda görüşləri sonralar Lev- 

kipp  və  Demokritin  atomizm  nəzəriyyəsinin  yaranması  üçün 

zəmin hazırladı. 

6.