Elmi redaktor: amea-nın həqiqi üzvü, əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Fuad Qasımzadə
Yüklə 2,86 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İdrakın obyekti
| B.H.Jlenıın.
riCC, T.29. c. 152-153. 274 1.2. İdrakın subyekti və obyekti Subyekt və obyektin qarşılıqlı münasibəti fəlsəfənin əbədi problemidir. Fəlsəfə üçün idrakın obyekti bütövlükdə dünya, bu dünyaya aid olan bu və ya digər nəticələrin çıxaniması imkanıdır. Obyektin dərk edilməsi konkret obyekt və subyekt arasında qarşılıqlı təsir prosesində baş verir. İdrakın obyekti deyildiyi kimi bütövlükdə dünyanın özü və ya onun hər hansı bir hissəsidir.
kimi həmin obyektin konkret təzahürlərindən biri çıxış edir. Deməli, obyekt tədqiqat predmetindən daha genişdir. Eyni bir obyekt çoxlu tədqiqatların predmeti ola bilər. Dərketmə fəaliyyətinin subyekti kimi fəlsəfədə ilk növbədə idrak prosesini məqsədyönlü həyata keçirən bir adam (və ya qrup) nəzərdə tutulur. Obyekt dərk edilən, subyekt dərk edəndir. Ağıllı subyekti başqalarından fərqləndirən cəhət odur ki, o, vəziyyəti bütövlükdə tam şəklində götürə bilir, başqaları üçün bir-biri ilə əlaqəsi olmayan çoxlu fakt və hadisələrin arxasında gizlənən yolu görür və həmin yolla getməyi göstərir. İdrak prosesində subyekt və obyektin qarşılıqlı təsirini iki aspektdə şərh etmək olar: birinciy marksistlərin irəli sürdüyü fəlsəfənin əsas məsələsi çərçivəsində, yəni materiyanın şüura münasibəti daxilində. Obyekt birinci, subyekt ikincidir. İkinci- si,
subyekt və obyektin qarşılıqlı təsiri reallığın özünün qarşılıqlı təsirdə olan iki formasıdır. Bu reallıqda isə dərketmə fəaliyyəti nəticədə mənəvi proses kimi çıxış edir. «Obyekt» və «subyekt» kateqoriyalan adətən həm ayrı-ayrı adamların, həm də bütövlükdə cəmiyyətin nəzəri və praktiki fəaliyyətini təhlil etmək üçün istifadə edilir. Məhz belə ümumi planda o şeyi obyektiv adlandırmaq olar ki, o obyekt tərəfindən müəyyən edilir və subyektdən asılı olmayaraq mövcuddur; subyektdən asılı olan hər şeyi subyektiv adlandırmaq olar. Lakin subyektiv və obyektivliyi təhlil edərkən nəzərə almaq lazımdır ki, yalnız insanın daxili, mənəvi aləminə aid olan və şüura daxil olan, başa düşülən hadisələri subyektiv hesab etmək olar. Obyektiv və subyektivliyin dialektikası ilk baxışda 275 göründüyündən daha mürəkkəb problemdir, qnoseoloji, sosial, məntiqi, psixoloji və başqa aspektləri özündə birləşdirin Ona görə də obyektiv və subyektivliyin dialektikasmı açmaq yalnız fəlsəfə üçün deyil, həmişə konkret şəraitdə konkret təhlil tələb etdiyindən başqa elmlər üçün də çox vacibdir.
Yüklə 2,86 Mb. Dostları ilə paylaş:
|