M
əsul redaktordan
10
ki,
əsasən məşhur və ya vaxtilə çox tanınan abidələr üstünlük təşkil edir.
“XX
əsr Azərbaycan musiqi elminin abidələri” silsiləsindən
hər bir nəşri biz
el
ə hazırlamağa çalışacağıq ki, o, kiçik bir “mədəni hadisəyə” çevrilsin.
H
ər bir abidə, öz əsasında elmi fikrin daşıyıcısı olaraq, öz dövrünün
v
ə öz xalqının təmsilçisidir. Abidə insanlarla - onun yaradıcıları və oxucu-
ları ilə əhatə olunur. O, insanlar tərəfindən və insanlar üçün yaradılır, o,
mü
əllifin, xalqın, dövrün göstəricisidir. Bu insanlar da abidənin özündən az
maraq k
əsb etmir. Abidə onunla əhəmiyyətlidir ki, o, insanın məğzini açır.
Mü
əllifin şəxsiyyətini, onun tərcümeyi-halını, yaradıcılığını, bu və
ya dig
ər əsərin yaradıcılıq prosesini bilmək həmin əsəri işıqlandıraraq, onun
d
ərk olunmasını dərinləşdirir.
Seriyanın redaksiya kollegiyası çalışır ki:
- abid
ənin bütün “sirləri”ni və elmi anlamının xüsusiyyətlərini həm
musiqi hazırlıqlı, həm də geniş oxucuya aşılasın;
- oxucuya bu abid
ənin dərin tarixi və elmi dərki üçün lazım olan
bütün materialı, dəqiq şərhlərlə və nəşrə əlavə tədqiqatlarla təqdim etsin;
- oxucuda dig
ər xalqların mədəniyyətlərinə hörmət aşılamaq, ona
Az
ərbaycan multikulturalizminin, bəşəri mədəniyyətin beynəlxalq həmrəyli-
yinin d
əyərini və çoxcəhətliliyini başa düşmək üçün kömək etməyə çalışır.
Seriyanın kitablarını fərqləndirən əsas cəhət - elmilikdir, buna görə
d
ə onlar hər şeydən əvvəl, musiqişünaslar, tarixçilər, kulturoloqlar, filosof-
lar, s
ənətşünaslar, humanitar ali məktəblərin professor və müəllimləri,
t
ələbələri və ümumilikdə bu növ ədəbiyyatla çiddi maraqlanan oxuculara və
n
əhayət, biblioqraflara ünvanlanıb. Lakin onlar sadəcə təhsilli şəxslərə
aiddir. Əlbəttə ki, silsilənin öz kolleksionerləri meydana gələ bilər.
N
əşr haqqında əsas məlumatları yekunlaşdıraraq, onun ərsəyə gəl-
m
əsində və işıq üzü görməsində yaxından köməklik göstərən və əmək sərf
ed
ən şəxslərə öz minnətdarlığımı bildirmək istərdim.
İlk növbədə, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət
və Turizm
Nazirliyin
ə və şəxsən cənab nazir Əbülfəz Qarayevə, Üzeyir Hacıbəyli ad.
Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, SSRİ xalq artisti, professor Fərhad
B
ədəlbəyliyə dərin ehtiramımı bildirirəm.
Tariyel M
əmmədov
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti
13
MÜƏLLİFDƏN
Az
ərbaycanda təsərrüfat və mədəni quruculuq işlərində tarixdə misli
görünm
əmiş nailiyyətlər əldə edilmişdir. Bu müvəffəqiyyətlər xüsusi olaraq
Az
ərbaycan musiqi sənətinin coşqun yüksəlişi və böyük inkişafında öz
parlaq ifad
əsini tapmışdır. Hazırda Azərbaycan nəinki təkcə Şərq aləmində,
h
ətta bütün dünyada gündən-günə çiçəklənən və inkişaf edən zəngin musiqi
m
ədəniyyətinə malik bir ölkə kimi tanınmaqdadır.
Çoxmill
ətli musiqi sənətinin möhtəşəm və yenilməz şaxələrindən biri
olan Az
ərbaycan musiqi mədəniyyəti musiqi xəzinəsinə qiymətli bir inci,
parlaq bir gövh
ər kimi daxil olmuşdur. Hazırda Azərbaycanın musiqi
s
ənətkarları, ustadları, bəstəkarları musiqiçilər ordusunda görkəmli bir
d
əstəni təşkil edir. Azərbaycan bəstəkarlarının yüksək bədii keyfiyyətli
əsərləri dünyanın hər yerində səslənməkdədir.
İctimai ideologiya formalarından biri olan və həyatı xoş təranələr,
göz
əl ləhnlər və bədii obrazlarda əks etdirən musiqi sənəti xalqımızın
m
əişətində ictimai-ideoloji, mədəni-tərbiyəvi və təşkiledici rol oynayır.
Musiqi
xalqın mənəvi aləmini daha da zənginləşdirən, qəlblərdə bədii
h
əyəcan duyğusu yaradan, şüurumuzda dərin emosional təsir oyadan
qüdr
ətli bir amildir.
M
əhz buna görə də musiqi sənətinin ümumi problemlərinin (o cümlə-
d
ən, birinci növbədə real həyat həqiqətlərinin əks olunması, musiqinin inki-
şaf prosesində müəyyən edilmiş əsas musiqi qayda və normalarının) öyrənil-
m
əsi işində musiqi haqqında elmin - musiqişünaslığın əhəmiyyəti çox böyükdür.
Mü
əllifdən
14
Musiqişünaslıq özlüyündə bir-biri ilə üzvi surətdə bağlı olan bir neçə
sah
əni əhatə edir:
1) Musiqi s
ənətinin xüsusiyyətini, onun növlərini, ifadə üsullarını,
üslub m
əsələlərini təhlil və təsbit edən musiqi nəzəriyyəsi;
2) Musiqi s
ənətinin ictimai mahiyyətini, cəmiyyətdəki mövqeyini,
yaradıldığı ən qədim zamanlardakı ibtidai (ən sadə və bəsit) şəklindən
başlamış ta müasir yüksək bədii keyfiyyətə çatmasının ardıcıl inkişaf
m
ərhələlərini tədqiq edib öyrənən musiqi tarixi;
3) Xalq
mahnı yaradıcılığını, xalq musiqi alətlərini və ümumiyyətlə
xalq musiqi h
əyatını öyrənən musiqi etnoqrafiyası (musiqi folkloristikası);
4) Musiqi al
ətlərinin konstruksiyasını, ifadə prinsiplərini, səslənmə
vasit
ələrini və həm də musiqi alətlərinin təkmilləşdirilmə tarixini öyrənən
musiqi al
ətşünaslığı;
5) Musiqi s
əslərinin təbiətini, həmahəng səslənmə xassələrini və
musiqi s
ədaları sistemini və köklərin (məqamların) mahiyyətini tədqiq edən
akustika elmi;
1
6) musiqi
yaradıcılığı və musiqini qavramaq, anlamaq, dərk etmək
m
əsələlərini öyrənən elm – musiqi psixologiyası;
7) Müasir musiqi
əsərləri (o cümlədən sənətdə yüksək ideyalılıq və
b
ədii kamillik, ustalıq, ifaçılıqda yüksək məharət məsələləri) və
ümumiyy
ətlə müasir musiqi praktikası ilə əlaqədar bütün mühüm məsələləri
v
ə eləcə də keçmiş musiqi həyatındakı hadisələri müasir ictimai həyat
m
ənafeyi nöqteyi-nəzərindən təhlil etmək və onlar haqqında mülahizələr,
fikirl
ər, rəylər irəli sürmək – musiqi tənqidi.
Bütün bu musiqi f
əaliyyəti ilə bilavasitə əlaqədar olan məsələlərdə
fikir ifad
əsinin dəqiq olması üçün semasioloji cəhətdən konkret və
mü
əyyən, yekmənalıq şərtinə müvafiq, daşıdığı məfhumu düzgün və dürüst
sur
ətdə verməkdə aydın və sərrast sözlərə – terminlərə nə qədər böyük
ehtiyac
olduğu məlumdur.
1
Musiqi akustikası əslində iki sahəni tədqiq еdir; a) fiziki akustika (burada еlastiki
cisiml
ərin еhtizaz qanunları, rеzоnans və ümumiyyətlə səslənmə məsələləri işıqlandırılır);
b) psiхо-fiziоlоji еşidiş məsələləri (burada еşidiş əzalarının хassəsi, еşitmə təsiri, еşidiş
prоsеsində əmələ gələn təsəvvür və sairədən bəhs оlunur).